Geenstijl

Hoeveel diplomaten zijn er nodig om een lampje te vervangen?

Vorige week werd duidelijk dat de koehandel in Baku is afgeklapt op een gift van 300 miljard voor ontwikkelingslanden per jaar, ongeveer een kwart van wat ze vroegen. Ontwikkelde landen beloofden 1300 miljard per jaar uit te geven. Een schijntje, want onze acht miljoen woningen achteraf gasloos maken, kostte bij het laatste grote testproject -vijf jaar inflatie geleden- € 130.000 per hut.

Terwijl wij plechtig beloven hier duurzamer en duurder te produceren, heeft de EU zich in allerlei handelsverdragen verplicht om goedkopere alternatieven zoals China Emissions op onze single market toe te laten. Dat fiasco maakt onze honderden miljarden kostende klimaathobby in een pennenstreep een kansloos NIMBY-project op een planeet met een gedeelde atmosfeer. Het effect is negatief.

Politici vergaderen sinds de club van Rome uit 1972 over het redden van deze aarde. Wanneer ik na 52 jaar onnodig complex gebrabbel in de kletsende klasse de balans opmaak, kunnen we beter dijken gaan ophogen, nieuwe energiebronnen aanboren, economische kansen zoeken en ons aanpassen aan een ander religieus, geopolitiek en militair klimaat. Hopen dat deze wereld nooit veranderd, is naïef.

Wie afvraagt hoe het zal gaan met onderhoud, warmte, elektriciteit, energie-onafhankelijkheid en minder uitstoot hoeft alleen maar langs halflege schoolpleinen te gaan van technische scholen. Het maakt niet uit of het een LTS, MTS, HTS of TU is. Personeel dat je niet opleidt, zul je daarna niet vinden. Politici hebben zo'n tunnelvisie op deugende prestige, dat ze vergeten wie het gaat doen.

Tijdens de jaren zeventig werd ruim 7% van het BBP geïnvesteerd in onderwijs. 2024 was daar nog maar 5,1% van over (XLS bijlage 11). Een paar procent BBP scheelt tientallen miljarden per jaar. Binnen de nieuwe kabinetsplannen moeten er nog eens twee miljard per jaar af. Een nekschot voor onderwijs en onderzoek. 25.000 studenten en docenten stonden maandag op het Malieveld.

De onderwijsinspectie komt soms jaren niet op scholen, als ze komen dan laten ze zich rondleiden of kondigen ze zichzelf aan, ze vragen te veel naar allerlei bureaucratische kwaliteitszorg documenten om vervolgens onrechtmatige herstelopdrachten te geven. Het primaire proces krijgt een waterhoofd van managers en scholenkoepels, die uit onzekerheid duur advies vragen aan bevriende, vage bureautjes.

Het geld dat we uitgeven aan onderwijs stijgt dankzij deze controlezucht op papieren projecties van de werkelijkheid steeds verder naar boven, het verdampt uit de klas. Leerkrachten en docenten moeten steeds meer vastleggen en tussentijds toetsen om de kwaliteit aantoonbaar te borgen. Tijd en energie die niet meer eindigt in kennisoverdracht of persoonsontwikkeling.

Het lukt niet meer om leerlingen te laten lezen, rekenen of experimenteren. Dat dit fout gaat hebben leerlingen het eerste en meeste door in exacte vakken, waar je nogal makkelijk je eigen voortgang met de echte wereld om je heen kunt testen. Vakken die ze niet meer aandurven. Dit blokkeert een latere keuze tot loodgieter, timmerman of elektricien. U kent hun stijgende tarieven en wachtlijsten.

Ik zie ook allerlei begrotingen voorbijkomen met stijgende zorgkosten, maar die handen aan het bed komen niet als te veel kinderen op hun dertiende of veertiende uit intellectuele armoede alle exacte vakken laten vallen. Pubers maken de belangrijkste keuze uit hun leven in een wereld van oorlog, verslavende apps en ernstige docententekorten zonder een humaan perspectief op woonruimte.

Waarom zou je jezelf afzonderen voor een pittige studie als je ook profvoetballer of influencer kan worden!? De KNVB heeft ruim een miljoen leden, een paar honderd voetballers kunnen leven van deze loterij. Dat 90% van de onlyfans-creators minder verdiend dan 1000 USD per maand kunnen ze niet begrijpen. Hoe de staart van zo'n Poissonverdeling werkt, bieden we hen niet meer tijdig aan.

Niet alleen pubers hebben geen idee over hoe nu verder, politici struikelen ook over de toekomst. Voorbeeldje: al 15 jaar luiden ingenieurs van netbeheerders de noodklok in binnen- en buitenland dat 's middags de zon schijnt en pas 's avonds de meeste elektriciteit verbruikt wordt. Toch blijven politici kiezen voor een achterhaald subsidiemodel op basis van salderen. Puur ongepast populisme.

De netbeheerder moet maar investeren in dure wijkaccu's en zwaardere energienetten, terwijl er geen vaklui zijn die spullen te maken of installeren. Politici vergeten de gratis optie om de vraag aan te passen aan het aanbod. We kunnen ook 's middags de auto opladen en de wasmachine aanzetten, dan hoeven we die energie niet tijdelijk op te slaan in milieubelastende accupakketten.

Voor wie een beetje thuis is in energieopwekking, -transport, -opslag en -verbruik, zag deze botsing tussen politiek wensdenken en keiharde natuurwetten jarenlang aankomen. We laten ons leiden door budgetten, koopkrachtplaatjes en macro-economische verkenningen, maar vergeten de technische haalbaarheid, of hoe lang het duurt een echte monteur of ingenieur op te leiden en in te werken.

COP29 eindigde zonder uitvoerbaar plan, adequate financiering of uitvoerend personeel.