Geenstijl

Moge uw schaapjes op het droge staan

Het pensioendebat kende haar hoogtepunt met een kort lesje statistiek dat menig bewindvoerder of politicus boven het hoofd ging. Ongehinderd door enige kennis gaat men straks stemmen over uw 1500 miljard. Het onderwerp is niet sexy, krijgt geen aandacht, eventuele fouten komen pas over decennia aan het licht, dan zijn de daders met hun buit allang gevlogen of aan ouderdom gestorven.

Wanneer een model wordt opgesteld, kijken we alleen naar de recente geschiedenis. We baseren op basis daarvan een gemiddelde trend, en bekijken hoe met crashes of bubbels is afgeweken van die trend, dat geeft een maat voor statische onzekerheid. Wat je dan mist, zijn extreme gebeurtenissen die wel kunnen gebeuren, maar in het bestudeerde tijdvak niet voorkwamen, zoals...

Door de bouwstop ontbreekt de mogelijkheid om te investeren in lokale stenen. Hier wordt de jeugd dubbel genaaid, ze mogen niet wonen, maar hun nieuwe aandelenleasepensioen kan niet worden geïnvesteerd in vastgoed. Bent u geboren tussen 1960 en 2000? Dan bent u eerder al voor anderhalve ton genaaid. Een conclusie uit een CPB-rapportje dat ook niemand las.

Helaas gaat de kapitaalvernietiging voor klimaat & natuur nog veel verder. De fiscale, financiële en economische gevolgen van deze energietransitie en revolutie zijn voor niemand te overzien, en niet meegenomen in de modellen. Voor het redden van het klimaat is een blanco cheque uitgeschreven, de extra kosten door mislukte oogsten, hogere dijken of volksverhuizingen zijn niet eens geraamd.

Het rentebeleid van de ECB heeft langdurig een monetaire crisis voor zich uitgeschoven. Het gebrek aan fiscale discipline in de zuidelijke en oostelijke leden van de eurogroep is nooit fundamenteel aangepakt, dankzij Europese garanties kunnen ze doorlenen. De extreme inflatie die we nu zien, was vanwege de gigantische opgedrongen beschikbaarheid van goedkoop geld volledig voorspelbaar.

Pensioenen zijn altijd betaald vanuit drie delen. Slechts een derde werd daadwerkelijk ingelegd. Een derde kwam als rendement van de beurs tijdens de opbouwfase, een derde kwam van de beurs tijdens de uitkeringsfase. Dit lukte vroeger wel, en nu niet meer. We zitten nu aan het einde van de Kondratieffgolf, aan het einde van extra economische groei door het informatietijdperk.

Al deze recente effecten missen in de modellen en doorrekeningen van deze wetswijziging. We kunnen nu moeilijk iets zeggen over inflatieontwikkeling, verwachte rendement over de komende halve eeuw of ontwikkeling van de rekenrente. Voor werkenden en gepensioneerden is niet te bepalen hoe de oude of de nieuwe pensioenwet zal uitpakken. We varen blind in de mist.

Dit geeft tijdens het “invaren” naar het nieuwe stelsel een enorm probleem. Niemand kan berekenen wat de contante waarde is van een pensioenaanspraak. We weten dondersgoed wat beloofd is, maar weten niet wat die belofte de komende halve eeuw gaat kosten. Dan weet je niet hoeveel er nu in elk individueel potje moet. Naar rato verdelen kan niet, gezien de verschillen in leeftijd en opbouw.

Er is tachtig uur per dossier nodig, dankzij personeelsgebrek is deze stap niet uitvoerbaar. Zulke actuariële berekeningen bestaan uit hogere wiskunde die slechts een zeer select gezelschap echt begrijpt. Dat maakt dit nieuwe stelsel nogal fragiel. Niemand heeft tijd om een individueel potje na te rekenen. Als het eind deze eeuw tegenvalt, is procederen te duur en te complex.

Er zijn twintig miljoen pensioenaanspraken, die nu hun eigen potje moeten krijgen. Dat eigen potje is nodig, zodat elk potje meer risico kan nemen, zonder dat als het fout gaat, een ander potje daarvoor opdraait. Althans, zo wordt het aan u verkocht. Vanwege bovenstaande marktbewegingen zit er waarschijnlijk te weinig in de pot, en daarvoor willen werkgevers zoals de overheid niet bijbetalen.

De belofte dat in het nieuwe stelsel meer mag worden uitgekeerd, blijkt er eentje te zijn op basis van meer risico nemen. Op korte termijn geeft dat een hoop enthousiast gejuich, vooral bij oligarchen die een nieuwe geldpot aanboren en in onze terminale economie laten stromen. Nieuw is, is dat de pot echt leeg kan. Vergeet kortingen, een persoonlijke pensioenpot kan in zijn GEHEEL vergokt worden.

Hier kijken we naar een transitie van een solide spaarstelsel, naar een persoonlijk probleem, dat je pas ontdekt als het fout gaat. Vraag eens in de kroeg aan een oude ondernemer hoe het met hem ging toen hij de bodem van zijn stamrecht-BV aantikte, en daardoor terugviel op zijn AOW. Dat de markt voor levensverzekeringen is ingestort, lijkt mij het beste bewijs dat niemand dit wil.

Toen Drees de huidige AOW invoerde, waren er voor elke bejaarde zes of zeven belastingbetalers. Het was een goede regeling, die vanwege die verhouding ooit betaalbaar was. Langzaam vergrijzen we, terwijl de medische zorg succesvoller, uitgebreider en duurder wordt. De verhouding bejaarde per belastingbetaler maakt de zorg, pensioenen en AOW erg kwetsbaar.

Langzaam slopen we de eerste & tweede pijler, tegen de tijd dat de jeugd aan de beurt komt, is alleen nog een casinopensioen beschikbaar bij een vage partij op een tropisch eiland in de Bermudadriehoek. Nominale pensioenen bewaken is bij 17% inflatie betekenisloos. Tegen de tijd dat werknemers mogen afzwaaien zijn zelfs paarse eurobiljetten gedegradeerd tot scherp toiletpapier.

Te midden van alle crisissen en oorlogen verdwijnt de discussie over uw uitgestelde loon, samen met uw uitgestelde loon.