Geenstijl

Er is nog geen extra staatsschuld of begrotingstekort, maar Sinterklaas kan met een volle zak naar het Zuiden.

Nederland staat qua koopkracht veertiende in Europa, op gelijke voet met Frankrijk. Van de top 5 zitten er vier niet in de EU en het bancaire belastingparadijsje Luxemburg vormt de uitzondering. Tegen die achtergrond is het vreemd dat Nederland de grootste nettobetaler van de EU is.

Dat zal nog lang zo blijven, alle nieuwe leden en kandidaat-leden van de EU hebben extreem lage koopkracht. Dat de EU daarmee een steeds zwak kaartenhuis is, werd pijnlijk duidelijk met deze pandemie. Weinig interne productie van beschermingsmiddelen en medicijnen, dus de extra zorguitgaven werden nauwelijks gecompenseerd met extra inkomsten.

Decennia na de val van het IJzeren Gordijn zijn de sporen van een half eeuwtje communisme nog steeds in de portemonnee van kameraden zichtbaar. West-Duitsland heeft met de inlijving van 16 miljoen Oost-Duitsers een steekproefje gedaan hoeveel zoiets kost. Tweeduizendmiljard over dertig jaar, de helft aan uitkeringen. Bij de huidige Europese expansiedrift was Oost-Duitsland een amuse.

Het nieuwe plan van de Europese Commissie gaat op dezelfde voet verder. De EU-begroting was ooit gemaximeerd op een procent van het Bruto Binnenlands Product. De EU mocht een procent van de economie in de EU afromen en zelf uitgeven. Die symbolische beperking was al jaren een streven, geen harde grens, nu is dat verdubbeld naar twee procent.

Let op dat de EU hier procenten van de totale economie opeist, en niet van de overheidsbegroting. Als overheden in de EU gemiddeld 40% van hun economie vormen, wil de EU hier van 2,5% overheidsbudget naar gemiddeld 5% overheidsbudget. De maatregel wordt aangekondigd als tijdelijk, er wordt geen termijn genoemd, never waste a good crisis.

Die multiplier zie je nergens in de discussie, maar geeft goed aan hoe erg de handen van nationale politici gebonden worden als ze deze extra aflaat opgelegd krijgen. Binnen deze periode zien kabinetten hun belastinginkomsten kelderen, hun uitgaven exploderen en net als ze met beide handen in het haar zitten, komt een belletje uit Brussel dat het lidmaatschapsgeld wordt verdubbeld.

Lidstaten kunnen dit niet opbrengen en zullen dit dus ook lenen. De EU neemt dit geld in ontvangst, stopt het meeste in een investeringsvehicle dat op haar beurt op eigen naam gaat lenen, soms gesteund door garanties. Allemaal tegen kunstmatig lage rentes, dankzij het felle opkoopbeleid van de ECB in combinatie met de goede kredietwaardigheid van landen die wel zuinig leven.

Die lage rente verraad hoe de kapitaalmarkt denkt over deze leningen. Weinig risico, dus of die garantie nu op papier staat of niet, men verwacht dat de rijke landen altijd zullen buigen. Net zoals in 2008 wordt het soms hard gespeeld, nachtenlang vergaderd, maar er wordt altijd afgetikt.

Garanties zijn per definitie gevaarlijke lijken in de kast. Het zijn leningen waar de hoofdsom niet op de balans komt, de rente niet op de resultaatrekening, maar pas als het echt fout gaat moet er stevig betaald worden. Tot die tijd zijn de kosten niet in beeld, kan men mooi weer spelen. Er is nog geen extra staatsschuld of begrotingstekort, maar Sinterklaas kan met een volle zak naar het Zuiden.

Het verschil tussen weggegeven en uitlenen is vooral de mate waarin je jezelf voor de gek wenst te houden. De meeste EU landen lossen leningen alleen af met nieuwe leningen. Betalen rente met nieuwe leningen. Continue bovenmatige begrotingstekorten en staatsschulden. De kasstroom is eenrichtingsverkeer, het verschil is of je een claim noteert in je eigen dagboek.

Het plan gaat ook uit van een dubbel uitgevoerd solidariteitsprincipe. Eerst wordt na rato van de economische omvang (niet koopkracht burgers) een heffing geïncasseerd, daarna wordt het geld op basis van rato van zelf gerapporteerde ellende het geld weggegeven of uitgeleend. Professionaliseren van de slachtofferrol wordt winstgevender dan ondernemen. Falen loont.

Onze minister Koolmees vroeg zich al af of hij ieder bedrijf en iedere baan moest redden. Tot in hoeverre trekken we aan een dood paard? Moeten we werkgevers betalen om iemand zijn oude baan te redden, of kan iemand beter studeren voor een nieuwe? Moeten we vasthouden aan oude bedrijven en banen of meer investeren in nieuwe kansen? Een zeer terechte vraag...

Maar waarom stellen we die vraag niet op Europees niveau? Moeten we vasthouden aan faillerende lidstaten en instellingen?