Geenstijl

Afgelopen dinsdag was D-day voor de Brexit in het Britse Lagerhuis, althans, dat was de bedoeling. May stelde eenzijdig een stemming over de Brexitdeal uit. Dat viel nogal verkeerd.

Er waren samen met de afgevaardigden vijf debatdagen afgesproken, halverwege de rit werd duidelijk dat er geen meerderheid voor de huidige deal kwam. De deal mocht niet worden weggestemd, dus werd er niet meer gestemd. 

De Britse Conservatieven hebben geen meerderheid en zijn intern verdeeld. De coalitiepartner van de Conservatieven eist een oplossing voor Noord-Ierland die de EU nooit zal slikken. Labour ruikt bloed, heeft zes eisen opgesteld die zichzelf tegenspreken en geen kans maken in Brussel. Jeremy Corbyn vind electorale winst belangrijker dan een oplossing. 

Dat deze onderhandeling geen toenadering kent en zich niet ontwikkelt naar enige consensus, is absoluut geen verrassing. Die consensus komt er niet op Europees niveau, en nooit op VK-niveau. Dit is echt een dood paard. Het VK wil zelf onderhandelen over handelsverdragen, en dat staat haaks op de single market.

De Ierse Backstop heeft twee vreemde effecten. Allereerst lijkt het een poging Noord-Ierland uit het Verenigd Koninkrijk los te weken. Geen harde grens op het Ierse eiland, maar eentje tussen Noord-Ierland en de rest van het Verenigd Koninkrijk. Het VK zal die poging nooit accepteren, de EU zal geen andere oplossing accepteren. Langer onderhandelen is zinloos.

Een ander effect is de looptijd. Beide partijen committeren zichzelf tijdens deze periode serieus te onderhandelen voor een oplossing. Dat heeft de afgelopen jaren geen gouden eieren opgeleverd. Er is nog geen gevoelsmatige overeenstemming over de verhouding tussen het VK en de EU na de transitieperiode. Wel is een deur opengezet om tot 2099 over te kissebissen.

Waar het lidmaatschap van de EU nog via artikel 50 eenzijdig was op te zeggen, met een opzegtermijn van twee jaar, is de nieuwe transitieovereenkomst alleen na toestemming van de EU, te beëindigen, met een maximale opzegtermijn van ruim tachtig jaar. Net iets langer dan de Nederlandse onafhankelijkheidsoorlog. Dat open einde gaat nooit door het Britse Lagerhuis.

May was naar Brussel gegaan om wellicht op dit punt duidelijkheid te verschaffen. Juncker begreep het debat in Londen ook niet, dus dan lijkt mij dat beide politici best eens hun huidige overeenkomst willen verdedigen, of op heikele punten duidelijker uitleggen of committeren. Helaas behoort zelfs zoiets kleins niet tot de mogelijkheden, bijvoorbeeld een termijn van acht in plaats van tachtig jaar.

Nu dit proces zich in enkele jaren heeft ontwikkelt tot een politiek drama, ontstaat de gedachte dat de Brexit geen goed idee is. Om terug naar de stembus te gaan, in de hoop dat de kiezer wel het goede hokje aankruist. Helaas is de EU nog harder bezig haar eigen ramen in te gooien. EU-leden zoals Polen, Hongarije en Roemenië breken hun rechtsstaat af. 

Frankrijk stevent door een reeks toezeggingen aan gele hesjes op een te groot begrotingstekort af. Italië maakte daartoe al eerder een bewuste keuze. Midden in deze economische hoogtij krijgen ze de overheidsfinanciën niet op orde. Hierdoor stijgen de risico's en rente op hun staatsobligaties, terwijl Nederland de betalingen daarvan garandeert via het ESM. 

\

De EU-begroting stijgt ver boven het oude morele plafond van 1% van het totale BBP in de EU. Deze week kwam daarbovenop nog een nieuwe eurozonebegroting. De Pavlovreactie op stagnerende economieën, structurele regionale (jeugd-)werkeloosheid en inkomensongelijkheid blijft binnen de EU het vormen van een commissietje die geld gaat pompen. Echte hulp blijft uit.

Ondertussen heeft de EU geen controle op dat geld, zelfs niet op de onderliggende waarde van dat geld zelf. De ECB voorspelt al anderhalf jaar herstel van inflatie. Voorspellingen die keer op keer niet uitkomen. Eerst met lage rentes en later zelfs met opkopen van schuldpapier probeert de centrale bank meer geld in omloop te brengen. 

De beoogde Brexitdeal, de milieuovereenkomst van Polen of het migratiepact van Marrakesh delen de filosofie dat vanuit de politieke kaste met vocabulaire vaagheden problemen worden opgelost. Een wereld van compromisteksten die lijken op confabulaties van een Korsakoff-patiënt. Niet-bindende, juridisch betekenisloze teksten die wel getekend moeten worden.

Het grootste gevaar van zo'n overeenkomst is niet de tekst, maar de voortdurende onduidelijkheid. Valse hoop in een milieuovereenkomst kan in Nederland ervoor zorgen dat de dijken te laat worden opgehoogd. Een utopische deugcultus met politiek momentum staat een duurdere solide technische oplossing in de weg. Liever geloven, dan bouwen en betalen.

De onzekerheid van doormodderen, vage teksten die niet afdwingbaar zijn en regeringen die A zeggen en B heeft ook economisch effect. Het remt duurzame investeringen van ondernemers en consumenten, omdat ze hun positie niet kunnen overzien. Dat systeempje vormt de basis van tien jaar aan uitblijvend economisch herstel in Griekenland. 

Een lange transitieperiode tijdens de Brexit zonder zicht op een echte deal kan op die manier schadelijker worden dan het no deal scenario. De landing is harder, maar duidelijkheid en zekerheid is de kiem van wederzijdse economische groei.