Geenstijl

Nu het kabinet Rutte IV is gevallen, stelt iedereen zich de vraag waar Nederland voor gaat kiezen in 6 tot 9 (!!) maanden. Wellicht is het beter om te kijken wat de verkiezingen daarna brengen…

Rutte heeft in vier kabinetsperioden veel fout gedaan; of het nu Groningen is, of de toeslagenaffaire, het wissen van sms’jes, het achterhouden van stukken, het niet actief herinneren, het toelaten van steeds meer immigranten, het verhogen van de belastingen, het vergroten van de overheid, het afbouwen van de hypotheekrenteaftrek, het laten vastlopen van de woningmarkt, de onnodige inbreuk op individuele vrijheden, de verdere soevereiniteitsoverdracht naar de EU, het vergroten van de regeldruk, … de lijst lijkt eindeloos. Maar op al die lijstjes ontbreken twee aan elkaar gerelateerde fouten: het kaltstellen van de rechtervleugel binnen de VVD en het loslaten van de klassiek liberale ideologie.

Stammenstrijd is niks vreemds binnen politieke partijen. Ook bij de VVD heeft deze veelvuldig plaatsgevonden. De meest markante, en voor het huidige tijdvak meest relevante, is de machtswisseling van Bolkestein naar Dijkstal. Bolkestein behoorde tot de rechtse vleugel en Dijkstal tot de linkse. Uiteindelijk flopte Dijkstal en na wat tussenpausen was er een spannende leiderschapsstrijd tussen Mark Rutte en Rita Verdonk. Ook hier was het een links-rechts strijd, die uiteindelijk door eerstgenoemde vleugel werd gewonnen.

Sinds Rutte de partijleider werd, heeft hij vakkundig iedereen van de rechtse vleugel de partij weten uit te werken dan wel onschadelijk te maken. Daarnaast heeft hij zich meer en meer omringd met jaknikkers en tassendragers. Bezien door een Machiavelli bril, heeft Rutte het perfect weten te spelen. Elke zet, elke crisis, elke meevaller heeft tot een versterking van zijn positie geleid; zowel binnen de VVD als daarbuiten.

In het najagen van de macht, heeft Rutte ook het liberaal klassieke gedachtegoed overboord gezet. Het werd te limiterend, te stug om aan de macht te kunnen blijven. En zo is de VVD (net als veel andere politieke partijen overigens) een partij zonder ideologie geworden en daarmee stuurloos. En ja, natuurlijk kennen we de vaste slogans van de VVD, maar dat zijn nu echt wel lege woorden. Dat is niet alleen goed te zien op typische klassieke VVD-punten (belastingen, overheid, immigratie), maar ook bij “nieuwe problemen” die stelselmatig niet vanuit de klassiek liberale ideologie worden benaderd.

De VVD is dus door Rutte haar klassiek liberale ideologie en veel getalenteerde (en rechtse) mensen kwijtgeraakt. Hierdoor heeft VVD-kiezer maar weinig goede keuzes; iets wat bevestigd wordt door het feit dat Dilan Yesilgöz-Zegerius de enige serieuze kandidaat is om Rutte op te volgen.

Mijn verwachting is dan ook dat we bij de komende verkiezing een kabinet krijgen met in de basis VVD, BBB, en Ja21. Dit rechtse kabinet (dit terwijl BBB zeker niet rechts is, maar OK) zal dus veelal bestaan uit nieuwe politici (Ja21, BBB), gerecyclede politici (BBB, Ja21) en de tassendragers van Rutte (VVD).

En deze groep zal het zwaar krijgen. Allereerst zal zij beginnen onder de donkere wolken van een economische crisis. Door het waanzinnige rentebeleid van de ECB, mede ingegeven door structurele zwakheden van de eurozone, is er een economie geschapen die alleen functioneert bij ultra lage rentes. Nu de ECB, geconfronteerd met de veel te hoge inflatie, haar fout (deels) inziet en de rentes flink aan het verhogen is, komt de gehele economie in gevaar. Iets wat voor iedereen duidelijk zal worden begin 2024; direct na de verkiezingen.

De economische problemen zullen nog verergerd worden doordat Rutte IV het begrotingstekort uit de hand heeft laten lopen, wat het nieuwe kabinet tot bezuinigingen zal dwingen. Daarnaast zullen de coronaschulden tot nog meer faillissementen leiden, en zal de volle impact van corona en de lockdowns zich echt laten voelen. Tevens zullen de dossiers op stikstof, immigratie, de EU/EMU en de Green New Deal (Fit for 55), voor onmogelijke spanningen en electorale teleurstelling leiden.

Onder dit gesternte, is het voor een sterke regeringsploeg al moeilijk om te overleven… voor een VVD-BBB-Ja21 kabinet, is het wellicht onmogelijk. Als dat kabinet dan ten val komt of reguliere verkiezingen tegemoet gaat, is de kans groot dat de teleurgestelde kiezers zich wenden tot links.

Het beleid van Rutte I t/m IV, het interne VVD beleid door Rutte zelf en de omstandigheden omtrent de val van Rutte IV, vormen zo bezien de perfecte set-up tot een ultralinks kabinet: Den Uyl tot de tweede macht, ofwel Timmermans I.