Geenstijl

 deel 1

Argentinië heeft een nieuwe president, Javier Milei en de beste man is nogal een typetje (foto). Als hem ook maar iets linksig wordt voorgeworpen, dan slaat Tourette toe, wat tezamen met de Argentijnse gave van lichamelijke expressie, tot een mooie show leidt. Er waren daarom maar weinig mensen die Milei begin vorig jaar goede kansen toedichtten om de nieuwe president te worden. Maar door de polemiek zijn vele mensen verblind geweest voor de inhoud van zijn tirades en misten zij dat Milei een gevoelige snaar raakte bij het Argentijnse electoraat. In een driedelige vogelvlucht over wat Milei wil, en waar, wanneer en waarom Argentinië is afgegleden van 7 rijkste natie ter wereld naar de 65ste plek, zal de lezer worden meegenomen met pikante verhalen over corruptie, illegale wapendeals, oorlog, politieke intriges en moord.

Javier Milei is relatief nieuw op het politieke toneel; pas in 2020, door de oprichting van Avanza Libertad (vrij vertaald: vrijheid vooruit) mengde hij zich in het één na oudste beroep van de wereld. Dat hij nu president is geworden, mag een klein wonder heten. Hij is econoom (ondergetekende studeerde aan dezelfde Universidad Belgrano op een blauwe maandag) en doceerde dat vak later ook. En in tegenstelling tot vele anderen, zit hij echt goed in zijn materie en is het niet de laatste modegril die hij bezigt. Zijn vijf honden zijn dan ook vernoemd naar economen die tot de Oostenrijkse of de neoklassieke economische school behoren. Economisch is Milei ronduit libertarisch, een Angelsaksische term voor wat wij klassiek liberaal noemen (omdat de Liberals juist de progressieve kant opgingen (hallo VVD!), moest er dus een andere term worden bedacht voor de ware klassieke liberalen want Liberals en Classical Liberals zou niet onderscheidend genoeg zijn, dus werd het Libertarians. Wat Milei voorstaat, staat werkelijk haaks op de recente economische en politieke geschiedenis van Argentinië. Om dat te begrijpen moeten we naar 1913.

Tegen 1913 behoorde Argentinië namelijk tot de 7 rijkste landen ter wereld (de in vergetelheid geraakte Franse expressie “zo rijk als een Argentijn” komt voort uit die periode). Sindsdien is er veel gebeurd in Argentinië. Van 1916-1922 en 1928-1930 werd Argentinië bestuurd door de linkse president Irigoyen; vader van de armen werd hij genoemd. Hoewel hij bepaalde noodzakelijke veranderingen doorvoerde, ging hij veel verder dan dat en zo begon de economische neergang van Argentinië; de afslag naar links was genomen. De economische en sociale spanningen die dit teweeg bracht, leidde ook tot een politieke polarisatie, wat de kansen op economisch succes verder deed slinken; een vicieuze cirkel was in de maak.

Toen de Amerikaanse depressie toesloeg, was het gedaan met de pret. Het land kreeg te maken met verschillende staatsgrepen en uiteindelijk (vanaf 1943-1946) namen de Peronisten het land over. Tot 1955, toen de militairen het wel genoeg vonden. Tot aan begin jaren 70, onder verschillende militaire junta’s, gleed het land nog steeds langzaam af op het BBP per capita scoreboord. Overigens was het BBP per capita van Argentinië toen nog steeds hoger dan die van vele Europese landen!

Maar, net als een hardnekkige geslachtsziekte, was daar Peron weer in 1973 en sloeg het land wederom linksaf. Peron stierf een jaar later en toen nam zijn tweede vrouw Isabel (Evita was namelijk al overleden) het over. Met behulp van glazen bollen een waarzeggers (letterlijk) regeerde zij enkele jaren over Argentinië. Dat dit mis zou gaan, kon iedereen zien en de militairen namen dan ook eind jaren 70 het heft ferm in eigen handen, met steun van de VS en het IMF.

In tegenstelling tot wat velen zouden denken, steunde het IMF een autarkisch economisch beleid (het land moest zelfvoorzienend worden). En dat heeft het land (en vele anderen met haar) weinig goeds gedaan. Toen in 1982 generaal Galtieri de Falkland Eilanden (las Malvinas) binnenviel om zo de gladde transitie van een militaire dictatuur naar een democratie te bewerkstelligen, ging het wederom mis.

Nadat de junta de geopolitieke situatie had bekeken (met name de opstand rond het Suez kanaal en het schrappen van de vuurtorenboot bij de Falklands door de Britse regering), en haar relatie met de Amerikanen hoog inschatte (beiden waren immers anticommunistische partners), dacht Argentinië de eilandengroep zonder tegenreactie van de Britten te kunnen innemen. Dan zouden de Argentijnen allemaal jubelen (en dat deden ze in het begin ook!) en kon Argentinië (en met name de legerleiding) met een gerust hart naar een democratie overschakelen.

Maar de junta zag een klein detail over het hoofd: Margaret Thatcher. De Britse premier lag zelf onder vuur in eigen land en greep de situatie aan om zichzelf electoraal weer in het zadel te helpen. De Amerikanen moesten toen tussen twee bondgenoten bemiddelen (was ook het doel van Galtieri), maar Thatcher wilde geen enkel compromis sluiten. Toen de Engelsen bij de eilandengroep aankwamen (duurde even want het was nogal een eindje weg), liep de militaire tegenactie van de Engelsen allesbehalve goed. Het ging zelfs zo slecht dat de geloofwaardigheid van de NAVO op het spel stond. Hierdoor leverden de Amerikanen, ondanks dat zij bemiddelaars waren in dit conflict, Sidewinder-raketten aan de Engelsen die daarmee de oorlog om de eilandengroep wonnen. Thatcher werd herkozen en de Argentijnse junta moest aftreden (mensen uit helikopters gooien was tot daaraan toe, maar een oorlog verliezen dat werd niet geaccepteerd door het volk).

Volgende week in deel 2, het verdere verloop met meer linkse presidenten, corruptie en wapendeals en meer economische ellende en sociale spanningen.

Alexander Sassen van Elsloo