Geenstijl

Na zoveel misère, zijn zelfs veel arme mensen zich nu bewust dat het anders moet.

Ergens in het begin van het vorig decennium, schreef ondergetekende (onder andere) voor de webversie van De Financiële Telegraaf (DFT). Ik was net stockbroker af, en schreef toen voornamelijk over de euro, de EU en financiële markten. De columns waren vooral empirisch; gedreven vanuit mijn ervaring in het bankwezen. Specifieke onderwerpen die aan bod kwamen, waren dat bepaalde reguleringen de kredietcrisis juist in de hand hadden gewerkt, dat one-size-fits-none beleid de eurozone en de EU altijd zou destabiliseren, dat een directe democratie een evolutionaire en noodzakelijk stap was, en zo verder. Op een dag was één van de reacties dat ik een Oostenrijkse econoom was. Mijn antwoord was dat ik de Nederlandse nationaliteit had! Maar de beste man bedoelde dat ik behoorde tot de Oostenrijkse School, een wat aparte stroming binnen de economie; een stroming die in mijn gehele educatieve traject nooit aan bod is gekomen (dit in tegenstelling tot de Keynesiaanse School). Behalve dan in één geval op mijn middelbare school, toen de economieleraar het volgende zei: “aanbodzijde economen bestaan ook, maar die zijn gek”. Dat dit (deels) de Oostenrijkse School betrof, werd niet eens genoemd! The school that shall not be named; doodzwijgen bleek dus helaas de modus operandi in educatie. …First They Ignore You...

Maar nu, tientallen jaren later begint de Oostenrijkse School aan een nieuwe bloeiperiode. En terecht!

Nu moet eerst gesteld worden dat de Oostenrijkse School niet zo homogeen is als veel mensen denken. Binnen de School is het net als in elke Libertarische politieke partij: meningen botsen en allerlei substromingen worden gevormd. Deze interne verdeeldheid is wellicht één van de redenen waarom zowel de Oostenrijkse School alsmede Libertarische partijen nooit echt een vuist hebben kunnen maken. Maar wellicht is er nu een man die de Oostenrijkse School wel succesvol op de kaart kan zetten: Javier Milei, de nieuwe President van Argentinië.

Het mag geen toeval heten dat de voortrekker van de Oostenrijkse School uit een ontwikkelingsland komt, want dit soort landen hebben het zwaarst te lijden onder autocratisch beleid (vaak van het linkse soort). Na zoveel misère, zijn zelfs veel arme mensen zich nu bewust dat het anders moet.

Maar wat houdt de Oostenrijkse School nu in? Geen makkelijke taak omdat in weinig woorden te omschrijven, zeker gezien de vele stromingen, dus de volgende beschrijving zal bezien moeten worden als een appetizer.

Het Mises Instituut stelt het volgende:

“De Oostenrijkse School kenmerkt zich door het bestuderen van het menselijk handelen in een wereld van schaarste. Zij maakt gebruik van deductieve redenatie. Het beginpunt van deze redenatie is het feit dat de mens handelt. Deze methode wordt door Mises praxeologie genoemd. Er wordt hierbij juist geen gebruik gemaakt van het formuleren van redenaties of wetmatigheden op basis van gebeurtenissen in het verleden. Daarnaast vindt de Oostenrijkse School haar basis in de constatering dat waarde subjectief is en dat prijzen worden bepaald door de grensnutwaarde van een product of dienst.

Wat nu op school en op televisie economie wordt genoemd, valt hier niet onder. Deze “economie” is vooral rekenwerk op basis van onrealistische veronderstellingen. Een belangrijk kenmerk ervan is de centrale en positieve rol van de overheid. Een betere benaming zou dus zijn “overheidskunde”. Er is logischerwijs geen instituut nodig om deze door Mises weerlegde versie van economie te promoten. Want dat doet de overheid zelf al, onder andere met behulp van haar onderwijsinstellingen.”

Waar het onder andere op neerkomt is dat de Oostenrijkse School maar weinig vertrouwen heeft in econometrische modellen (hallo CBS!) of in experts die economie (een sociale wetenschap) behandelen alsof het een exacte wetenschap is. Verder stelt de School dat het aggregeren van economische data er juist voor zorgt dat waardevolle informatie verdwijnt omdat dat de ware kennis bij elk individu ligt. Dat laatste is belangrijk, want het geeft aan dat deze School zich bewust is van de complexiteit van de economie (en de daarbij behorende maatschappij). Doordat centralistische leiders per definitie nooit alle kennis bezitten van deze individuen, kunnen ze ook onmogelijk de economie (en maatschappij) centraal aansturen naar de door hen gewenste heilstaat. Gezien zowat alle regeringen leiden aan het syndroom van de maakbare samenleving (daar zal mijn laatste column voor Geenstijl over gaan), heeft al dat ingrijpen tot enorme onvoorziene negatieve effecten geleid die dan, ironisch genoeg, door voornoemde overheden worden aangegrepen om nog meer in te grijpen. Het is een vicieuze cirkel, zoals Friedrich Hayek beschreef in Road to Serfdom.

Het was overigens deze economische School die de kredietcrisis van 2008 wel zag aankomen in tegenstelling tot het Keynesiaanse Blok. Het is dan ook stekend dat “gevierde” economen zo lacherig deden en doen over de Oostenrijkse School. …. then they ridicule you….

De bekendste Oostenrijkse econoom in Nederland is Lex Hoogduin, de nieuwe voorzitter van het Mises Instituut; iemand die de meeste mensen kennen van zijn tijd bij De Nederlandsche Bank (onze centrale bank) toen hij de gedoodverfde opvolger was van Nout Wellink. Helaas greep Rutte toen in en werd Klaas Knot benoemd. Zodoende werd de DNB nog meer een politiek gedreven in plaats van politiek onafhankelijk instituut. Een soortgelijk spel hebben we ook gezien rond Axel Weber bij de Bundesbank. Sindsdien is de ECB dan ook veranderd van een centrale bank gebaseerd op een harde stabiele munt door middel van conservatief monetair beleid, naar een Latijnse geldprintmachine. De economen en beleidsmakers die ook maar enigszins tot de Oostenrijkse School behoorden, moesten telkens het veld ruimen... then they fight you…

Maar er is nu dus hoop! Door de overwinning van Milei krijgt de Oostenrijkse School steeds meer aandacht. Zelfs MMA-vechters dragen hun overwinning, in hoogstaand proza, op aan Von Mises (één van de grondleggers van de Oostenrijkse School)! Het Nederlandse electoraat lijkt zich, gezien de peilingen, nu in ieder geval ook te beseffen dat het allemaal anders moet, maar iets met klok luiden en klepel is nog wel een dingetje helaas. Nu maar hopen dat personen zoals Hoogduin, organisaties zoals het Mises Instituut, en internationaal nieuws omtrent de School, het Nederlandse electoraat kunnen overtuigen dat het beste alternatief bij hen te vinden is.

…and then you win!