Geenstijl

het zou het einde van de bank, zoals we die nu kennen, kunnen betekenen

Vorige week werd in deel 1 beschreven wat een CBDC is, waarom het tot het einde van het geld zoals we het nu kennen kan leiden en daarmee tot het einde van cash. Verder werd er een eerste zet gegeven waarom regeringen een CBDC wel zien zitten vanuit hun overtuiging dat de samenleving maakbaar is. Nu het vervolg.

Er zijn vele theoretische situaties te bedenken waar een volledige CBDC invoering overheden enorm zouden helpen om de maatschappij goed te kunnen vormen. Zo zou de ECB (en ja ik zie die niet als onafhankelijk en dus als onderdeel van de politiek) maar al te graag een CBDC hebben, mochten de beleidsrentes weer tot de Zero-Bound gebracht moeten worden. Men heeft al kunnen zien dat zelfs beleidsrentes die op nul stonden niet genoeg zoden aan de dijk zette. Daarmee dreigde dus het centrale bank beleid impotent te worden. Flink negatieve rentes zouden dan wel tot het gewenste resultaat kunnen leiden; het idee is dan dat bedrijven en particulieren hun spaartegoeden noodgedwongen aanwenden om te consumeren en te investeren, waardoor de economie dus een impuls zou krijgen en daarmee de crisis kan worden afgewend dan wel worden beëindigd.

Het probleem was en is cash, want flink negatieve rentes zouden weliswaar mensen en bedrijven forceren geld van de bank te halen, maar zij zouden dit ook als cash aan kunnen houden, waardoor alsnog het gewenste effect (gedrag> meer consumptie en investeringen) niet zou worden bereikt. Een puur CBDC stelsel, dat dus geen cash kent, zou dit probleem niet hebben; ofwel, een flink negatieve rente zou mensen en bedrijven forceren om het geld in de economie te pompen. De economie wordt daardoor veel nauwkeurig te sturen door de beleidsmakers.   

Nog zo’n theoretisch voorbeeld waarbij beleidsmakers maar al te graag een exclusief CBDC stelsel zouden toejuichen, betreft de gezondheidszorg. Nu wordt ongeveer 14% van het BBP (!!!) aan zorg besteed. Met vergrijzing is de verwachting dat de zorguitgaven alleen maar zullen stijgen. Dit terwijl een gezonde levensstijl de uitgaven aan zorg flink zou kunnen reduceren. Het antirookbeleid is daar een voorbeeld van, maar ook de gekke plannen van de PvdA in Amsterdam om een friettaks in te voeren om zodoende scholieren de mogelijkheid van ongezond voedsel eten te ontnemen. Of neem de suikertaks, ook zoiets. Met een CBDC stelsel, kan geld in wezen worden veranderd in een soort digitale voedselbon. Net als ten tijde van crisis of oorlog, bepaalt de overheid hoeveel brood, vlees, eieren et cetera iemand kan/mag kopen. Toen was het uit schaarste overwegingen; in een mogelijke toekomst uit gezondheids (-kosten) –overwegingen (gemene deler is dat een crisis altijd de aanleiding ; de aanleiding tot altijd meer en meer overheidscontrole). En hoe ver overheden bereid zijn te gaan in het afdwingen van gedrag in naam der gezondheid, heeft de coronaperiode duidelijk laten zien: erg ver (lees ook deze top column van Sommer in het VK: “Zie ik het goed, dan is de staat die vrije ruimte stapje voor stapje op de burgerij aan het terugveroveren”). Een exclusief CBDC stelsel, zal ze hier veel beter toe in staat stellen.

Een derde voorbeeld waar een exclusief CBDC stelsel een godsgeschenk zou zijn voor overheden, hangt samen met de Groene Transitie. Nu al zijn beleidsmakers kapitaalsstromen aan het sturen van grijs naar groen, via het invoeren van verplichte rapportage van ESG (environmental, social, governance) factoren. Als bedrijven eenmaal allemaal deze data rapporteren, worden de duimschroeven aangedraaid en worden kapitaalverschaffers via allerlei wegen (risicoweging bij banken, (her)financieringsmogelijkheden, ESG quota, en zo verder) gestuurd om grijs te laten vallen ten faveure van groen.

Dit alleen al is het bewijs dat beleidsmakers wel degelijk de controle over geld en geldstromen naar zich toe aan het trekken zijn; de volledige controle kunnen ze krijgen als er een exclusief CBDC stelsel komt. Dan, net als bij het tweede voorbeeld, kan het geld een bestemming opgelegd krijgen: het aantal vliegreizen per jaar kan per persoon of bedrijf gelimiteerd worden, of progressieve koopkrachtvermindering (dus voor tweede ticket is je CBDC minder waard, waardoor je meer moet betalen, en zo verder) kan worden toegepast per specifiek persoon of bedrijf. Ook kan zo de consumptie van energie beter worden beïnvloed, iets wat nu met prijsplafonds, bijdrages, subsidies  en dergelijke ook vaak bij de “verkeerde” mensen en bedrijven terecht komen. Tevens kunnen investeringen in politiek onwelgevallige sectoren volledig voorkomen worden. Met een CBDC stelsel, zijn deze vormen van accurate sturing, van totale controle mogelijk. De maatschappij is dan eindelijk volledig maakbaar. ..

Er zijn letterlijk duizenden theoretische voorbeelden te noemen die het maar al te duidelijk maken dat overheden maar al te graag de totale controle over onder andere geld zouden willen hebben. Dit is niet een complot maar een logische gevolgtrekking. Daarom hebben velen landen een grondwet; om te voorkomen dat de overheid zomaar haar gang kan gaan! Daarom wilde Thorbecke ook een duidelijke scheiding tussen en definitie van de publieke en private sfeer! Een puur CBDC stelsel is dan ook een aanval op grondrechten.

Nu de wens dan wel verleiding van vele beleidsmakers voor totale controle over geld via een CBDC wel duidelijk moge zijn, zou de conclusie moeten zijn: nooit invoeren die CBDC! Maar volgens vele wordt de soep helemaal niet zo heet gegeten want “het staat niet in de aanvraag”…

De voorstanders van een CBDC lijken zich niet zoveel zorgen om de voornoemde mogelijkheden van CBDC. Vaak is deze onbezorgdheid gestoeld op de borgstellingen die nu worden geopperd. Voorbeelden hiervan zijn de toezeggingen dat het girale en cash geld zal blijven bestaan naast CBDC, dat CBDC zal nooit programmeerbaar zal worden gemaakt, dat er ook een CBDC token komt en zo verder. Kan men vertrouwen op dit soort toezeggingen, zelfs al worden ze juridisch ingekaderd?

Zo was de euro ook goed ingekaderd met onder andere het Verdrag van Maastricht. Nou dat verdrag is al vele keren met de voeten getreden en is nu zelfs voor jaren buiten werking gesteld. Denkt iemand dat Duitsland en Nederland akkoord waren gegaan met de introductie van de euro, als er toen werd gezegd dat de Maastricht criteria alleen zouden gelden als het uit komt? Of wat dacht u van dat inlegvel voor Oekraïne? Dat was toch ook een garantie dat het land nooit zou toe treden tot de EU? Al die experts die toen zeiden “ja maar het staat in een verdrag, dus het is allemaal goed geregeld”, hoe kunnen die nog zoveel vertrouwen blijven houden in de waarborgen die regeringen en supranationale entiteiten geven?

Zo zijn er nog veel meer recente voorbeelden te vinden over de soliditeit van waarborgen. Veel van de systemen die wij hebben opgetuigd om met name staatsmacht in te kaderen, blijken ook te vaak een wassen neus, iets waar bijvoorbeeld het boek van Pieter Omtzigt deels over gaat (helaas heeft Pieter nog steeds het vertrouwen dat dit wel kan overigens). Kijkt men wat verder terug in de tijd, dan is het bewijs dat overheden zich zelden houden aan de op hen geldende regels en limieten, overweldigend.

Gezien Bouman, Kuppeveld, Bollen en anderen de technische mogelijkheden van CBDC niet kunnen ontkennen, neem ik aan dat het hen dan ook te doen is om de inkadering. Blijkbaar zijn zij optimistisch gestemd dat CBDC wel degelijk goed ingekaderd kan worden en dat beleidsmakers zich netjes aan de regels zullen houden. Daarmee is volgens hen het hellend vlak naar een dystopische maatschappij niet meer dan een ongegronde angst van veel CBDC tegenstanders. Zoals duidelijk moge zijn, is ondergetekende (en velen met mij) het hier niet mee eens en vind ik hun houding erg naïef en ontbreekt het hen aan voortschrijdend inzicht.

Het niet eens zijn omdat bepaalde mensen een andere inschatting hebben van de mogelijke gevolgen van een CBDC, is echter geen goede reden om ze dan weg te zetten als complotto’s. Die naargeestige term is een frame van hetzelfde type die eurosceptici (anti-Europa is dan het label in plaats van anti-EU) en klimaatcritici (klimaatontkenner is dan het stompzinnige label) ten deel valt. Het is speculeren waarom dat soort frames gebruikt worden, maar ze staan een discussie en uitwisseling van gedachten in de weg (Bollen ging overigens wel in debat met Marianne Zwagerman, dus kudos voor hem). Als dit trio en de andere CBDC medestanders zich voortaan dus kunnen onthouden van het framen van andersdenkenden, dan zal ik beloven minder mensen voor communist of Keynesiaan uit te maken.