Geenstijl

de huidige omstandigheden geven maar weer eens aan dat de agrarische sector van strategisch belang is

Door de Russische inval bij buurland Oekraïne staan niet alleen de steden van laatstgenoemde in vuur en vlam maar ook de wereldhandel. En dit is nog maar het begin. Waar deze verstoring veelal economisch van aard is, is de verstoring in agri desastreus te noemen. Door het militaire conflict zullen er meer doden vallen buiten dan binnen de Oekraïne. Hopelijk trekken politici ook de juiste conclusies over deze situatie , de achterliggende dynamiek en de wereldwijde gevolgen.

Rusland is nu voor een groot gedeelte geïsoleerd, waardoor haar export flink wordt bemoeilijkt. Voor Oekraïne is het praktisch onmogelijk gemaakt om te exporteren door het Russische leger en de schade die het heeft aangericht. En dit heeft grote consequenties.

Zoals bovenstaande en onderstaande afbeeldingen laten zien, is de impact van het conflict tussen Oekraïne en Rusland op de export van bepaalde granen erg groot. Het onmogelijk maken dan wel bemoeilijken van de handel voor respectievelijk Oekraïne en Rusland (verbouwen van gewassen, verwerken, vervoeren, exporteren via Zwarte Zee en afrekenen in dollars), maakt dat er een enorme krapte op de wereldgraanmarkt ontstaat. Zo ook in metalen (zie hieronder), maar daar kom ik later nog op terug.

En deze krapte komt op een uiterst ongelegen moment, want voedselinflatie was al flink opgelopen voordat de Russen besloten landjepik te doen. Maar helaas houdt het slechte nieuws daar niet op; door het conflict is de dollar flink gestegen ten opzichte van vele valuta en dan vooral die van opkomende markten. Hierdoor worden de al veel duurdere granen nog duurder (deze moeten in dollars worden afgerekend namelijk). Hieronder is te zien dat veel landen erg afhankelijk zijn van Oekraïne en Rusland voor hun voedselvoorziening en dat een hoog percentage van de inwoners al moeite had om genoeg eten te kunnen kopen door de gestegen graanprijzen. Dit was nog ver voordat de oorlog en het grootste gedeelte van de inflatie plaatsvond!

En volgens de experts kan het nog wel even duren voor er een vredesakkoord is en voordat dit behoorlijk kan worden uitgevoerd. Dan is het de vraag hoe snel de boeren weer aan de gang kunnen (en of de Russen de export niet afknijpen of teveel afromen doordat ze tegen die tijd alle Oekraïense havens in bezit hebben). Hieronder staan de zaai-momenten. Gezien het verloop van het conflict, worden veel van deze tijdskaders gemist. En ook al zou er fysiek gezaaid kunnen worden, dan moet het zaaigoed wel de boer bereiken. Verder wordt ook de kunstmestsector geraakt, waardoor kunstmest minder beschikbaar is en dus ook een prijs stijgt. Dit leidt weer tot nog hogere productiekosten en dus hogere prijzen.

Duurdere inputs en lagere opbrengsten leiden eerder tot opgaande dan neergaande graanprijzen. Tekorten worden voorzien en verschillende landen hebben al een exportverbod op bepaalde agrarische producten afgekondigd (Argentinië, Hongarije, Turkije, Servië, Rusland).

Soortgelijke toestanden gelden ook voor metalen. Door Rusland uit de handelsketen te gooien, ontstaan er plots zulke grote dislocaties, dat de financiële markten dit niet goed aankunnen. Zo werd de handel in nikkel al dagen lang stilgelegd (is al bijzonder) en er werden zelfs transacties teruggedraaid die vrijwillig tot stand waren gekomen (wat ondenkbaar is want een dergelijke beslissing vreet het aan het vertrouwen in de markt; als participant bent niet meer zeker of je de transactie wel of niet hebt gemaakt!).

Door dit handelen is het net alsof we niet één maar meerdere Lehmans op onszelf hebben afgeroepen. Verhalen over margin calls, niet leveringen en andere ongein doen nu dagelijks de ronde en ik ben er redelijk zeker van dat er achter de schermen alles en iedereen in crisis management modus zit. Als het daar goed komt, dan geen verandering van huidig scenario, maar als het wel misgaat, dan kan de gehele handel in grondstoffen zeer problematisch worden (er is alleen maar downside versus vandaag dus).

China lijkt hier al langer op in te spelen een heeft grote voorraden aangelegd in granen en grondstoffen en de verwachting is dat zij die zullen inzetten op het geopolitieke schaakbord. Maar het langetermijnplaatje wordt steeds duidelijker; de wereld valt uiteen in twee machtsblokken, het Westen versus het Chinese blok en voedsel en grondstoffen behoren tot het wapenarsenaal van beide kampen.

Dat voedsel en grondstoffen als wapen kunnen worden ingezet is natuurlijk niks nieuws, maar het feit dat dit nu zo duidelijk en breed gebeurt, geeft aan dat het conflict tussen de twee blokken in een nieuwe fase is geraakt. Politici zouden er goed aan doen om de consequenties hiervan goed in kaart te brengen en het beleid daar op af te stemmen.

Dat de inflatie nu harder op zal lopen en langer zal voortduren, daar is vorige week al over geschreven. Aanvoerlijnen zullen verlegd moeten worden, wat transport duurder zal maken. Wat er nu gebeurt rond buitenlandse bedrijven in Rusland, wordt een template voor wat er kan gaan gebeuren in andere landen in dit gevecht tussen de twee machtsblokken. Het is daarom ook dat de Chinese aandelen helemaal aan gort gingen (nu een bounce; dead cat’s bounce? Chinese ramp capital?); institutionele beleggers lijken besloten te hebben dat zij beleggingen, in landen die niet bij hun machtsblok horen, van de hand moeten doen. Overigens was deze trend al voor de oorlog ingezet door de toegenomen spanning tussen de VS en China.

Op langere termijn zal het best zo kunnen zijn dat de twee blokken onafhankelijk(er) van elkaar willen worden. Dit betekent dat industrie weer ge-“reshored” moet worden. Iets wat tijd kost en ook duurder zal zijn dan tot nog toe het geval was; iets wat de inflatie wederom geen goed zal doen (producten worden duurder om te maken). Tezamen met de Green Deal en Build Back Better, in respectievelijk de EU en de VS, staan er wel erg veel en grote veranderingen op de rol; wellicht te veel. En met hogere prijzen voor langer en een flinke economische klap in het verschiet, kan de stagflatoire periode een stuk langer gaan duren dan maanden terug is beschreven op dit blog.

Wellicht ook een idee om in deze grote plannen de rol van de boeren te herzien, want de huidige omstandigheden geven maar weer eens aan dat de agrarische sector van strategisch belang is; iets wat onze bakfietsende pang pang schreeuwende politici maar niet willen begrijpen (“melk komt uit de fabriek”).

Alleen China is bij machte om een (tijdelijke) terugkeer naar normaliteit in de wereldhandel en internationale betrekkingen te bewerkstelligen. Mocht China Rusland niet tot een akkoord forceren en zelf de wereldhandel een vertrouwensimpuls geven, dan is de breuk een feit. Het systeem waar vergaande globalisatie juist voor (relatieve) geopolitieke stabiliteit zorgde (immers, iedereen was van iedereen afhankelijk), wordt dan ingeruild voor een tweepolig systeem. Dit systeem kan stabiliserend werken (behalve dan waar de proxy oorlogen worden uitgevochten) net als de Koude Oorlog dat heeft bewerkstelligd. 

We gaan het zien.