Geenstijl

Daar is ons favoriete Inzendraadslid Sonny Spek* weer!*

|Ik vind dat de Klimaatnoodtoestand moet worden uitgeroepen in Nederland. Heel concreet betekent dat we het klimaat topprioriteit geven. De minister van Economische Zaken en Klimaat moet eigenlijk net zoals de minister van Financiën in Nederland doorzettingsmacht krijgen op al die klimaatmaatregelen. Dat betekent twee dingen. Als er wordt bedacht dat het kabinet iets gaat uitvoeren dat niet in lijn is met de afspraken die we hebben gemaakt om klimaatverandering te stoppen dan moet zo’n minister dat kunnen tegenhouden. Maar veel belangrijker nog: bij de aanleg van het energienetwerk zien we soms dat het jaren duurt." – Jesse Klaver (Buitenhof, 19 september)

De voortslepende pogingen om tot een nieuw kabinet te komen hebben de belangrijke en inhoudelijke thema’s van deze tijd voor het grote publiek op de achtergrond doen belanden. Een onderwerp dat voort blijft slepen is natuurlijk het energie- en klimaatbeleid. Ondanks dat er een demissionair kabinet zit is besloten om miljarden in de Rijksbegroting op te nemen voor het intensiveren van het klimaatbeleid en gaan lokale overheden door met hun zogenoemde ‘Warmtevisies’ om de eerste wijken aan te wijzen die voor 2030 van het aardgas af moeten worden gehaald. Tegelijkertijd zien we dat, mede door eerder gemaakte politieke keuzes, de prijs van benzine, aardgas en elektriciteit door het dak gaat. 

Ondanks alle acties om de ‘energiemix’ te vergroenen zei de fractievoorzitter van GroenLinks iets opvallends tijdens de uitzending van Buitenhof. Het is algemeen bekend dat GroenLinks de ‘Klimaatnoodtoestand’ wil uitroepen en dat dit reeds in verschillende steden is gebeurd. Het was echter volledig onduidelijk wat hier precies de bedoeling van was. In het verkiezingsprogramma staat: ‘Om de urgentie van de klimaatcrisis te benadrukken, roept Nederland de klimaatnoodtoestand uit. Deze minister krijgt een eigen ministerie en ziet toe op het behalen van de klimaatdoelen.’ Echter blijft ook dit nog steeds abstract en kon het vooral worden gezien als populistische leus. Toezicht houden, en dan?

In de uitzending van Buitenhof werd naar mijn weten voor het eerst geconcretiseerd wat precies de inhoudelijke gevolgen zouden moeten zijn van het uitroepen van de Klimaatnoodtoestand. Volgens Klaver moet er een minister met doorzettingsmacht komen om klimaatmaatregelen af te kunnen dwingen als deze in lijn zijn met het Klimaatakkoord en internationale klimaatafspraken. Dit valt natuurlijk zeer breed te interpreteren. Interessant genoeg wordt er in het verkiezingsprogramma van GroenLinks dan ook niet gesproken over een doorzettingsmachtvoor het ministerie om een oplossing te vinden voor de ‘klimaatcrisis’. Een politiek beladen frame dat overigens door steeds meer media en politici wordt overgenomen en in feite ook impliceert dat er op korte termijn zeer doortastend door de staat moet worden opgetreden. 

De reden waarom deze subtiele koerswijziging van belang is omdat het klimaatbeleid altijd al een ondemocratische potentie in zich heeft gehad, maar dit zich nog niet altijd duidelijk manifesteerde in ons parlement. Het gevaar van de koers die is dat het in feite in hun eigen een volstrekt logische redenatie is waardoor je ondemocratisch handelen kunt rechtvaardigen. Volg hun logica maar: de wereld stevent binnen tien jaar af op een catastrofe waardoor mens, dier en natuur grote schade zal oplopen. Mensenmassa’s zullen op drift raken ten gevolge van grote hongersnoden en de fossiele brandstoffen raken op. Wat heb je nog meer nodig om een hard ingrijpen van de staat te verlangen? Het was niet de vraag of, maar wanneer men de democratische slagkracht in twijfel zou trekken om effectief en efficiënt met klimaatbeleid om te gaan. Recent zagen we ook dat in de paniekerige reacties naar aanleiding van het nieuwe IPCC-rapport de vraag opeens werd gesteld of onze democratie eigenlijk wel voldoende toegerust is om de ‘klimaatcrisis’ op te lossen. 

De vraag is waar deze ondemocratische klimaatlogica precies toe gaat leiden. Er is niemand die GroenLinks heeft gevraagd wat zij precies bedoelen met de doorzettingsmacht van de minister en hoe zich dit verhoudt met de democratische en rechtsstatelijke orde in dit land. Wordt deze doorzettingsmacht überhaupt wel aan banden gelegd of heeft het klimaat zoals Klaver stelt absoluut topprioriteit? De partij gaat, volledig onterecht, voorbij aan het feit dat ook in het klimaatbeleid keuzes te maken zijn waarbij verschillende belangen moeten worden gediend. De staatsschuld, werkgelegenheid, energiearmoede, economische ontwikkeling en andere ruimtelijke inpassingen (woningbouw) zijn ook belangen die moeten worden meegewogen. Als GroenLinks voorstelt dat een minister dit zou moeten kunnen omzeilen doormiddel van een vergaande doorzettingsmacht dan zou dit ten koste kunnen gaan van andere afwegingen die in ons parlement moeten worden gemaakt. 

Daarnaast gaat het om doelen in het Klimaatakkoord die op onduidelijke wijze tot stand zijn gekomen door organisaties uit de ‘polder’ en heeft het parlement hier een zeer beperkte rol in gespeeld. De  verantwoordelijkheid voor de energietransitie is bewust gedelegeerd naar gemeenten om op die manier bewustere keuzes te kunnen maken wat, waar en op welke manier het gaat gebeuren. Het voorstel van Jesse Klaver zou er bijvoorbeeld toe kunnen leiden dat wijken verplicht worden door de staat om aardgasvrij te worden om de doelen van 2030 te halen terwijl het geld daar tegelijkertijd voor ontbreekt. Het lijkt er op dat het voorstel van GroenLinks een eerste aanzet is om het klimaatbeleid ‘apolitiek’ te maken en op die manier buiten het parlement om klimaatmaatregelen door te kunnen drukken. 

Het lijkt een kleine verschuiving, maar het zal niet de eerste keer zijn dat andere partijen standpunten van GroenLinks overnemen. In juni werden bijvoorbeeld de eerste geesten al rijp gemaakt voor een ‘persoonlijk CO2-budget’ waarbij huishoudens een budget krijgen voor vliegen, autorijden, vleesconsumptie en energieverbruik. Het is de vraag hoelang het gaat duren voordat de eerste partijen publiekelijk dit soort verregaande maatregelen gaan opperen als ‘noodzakelijk kwaad ter bestrijding van de klimaatcrisis’. Een gedachtegoed waar de macht van de staat nog groter wordt om het Zwaard van Damocles dat boven ons hangt af te kunnen wenden. We moeten deze ideeën de komende tijd scherp in de gaten houden en kritisch bevragen. Wat bedoel je nu precies, Jesse?