Bestaanszekerheid geofferd aan peperdure klimaatdoelen

Nederland kent weinig politici die nog kunnen rekenen, want iedereen heeft zich gespecialiseerd in gesjeesde woordvoeringslijnen, videootjes knippen en snibbig doen op sociale media. Het is natuurlijk hartstikke leuk voor een waanvandedagblog zoals website dezes dat er elke dag wel een relletje uit de politieke regenton op te duiken is, dat als een onderwaterappeltje wacht om onze dorst op speelse wijze te lessen. Maar we kunnen ons niet aan de indruk onttrekken dat het De Stand van Dit Land geen goed doet dat er nauwelijks nog rekenmeesters zijn die zich in rentmeesterschap bekwamen. Voor bijna alle media geldt overigens hetzelfde, want de snelle click is meer waard dan het doorwrochte onderzoekswerk - tenzij die twee lekker samen komen zoals bijvoorbeeld bij Sywert. Maar goed, alvorens dit een stokpaardje wordt, de reden dat we u dit topic in trekken is omdat die ene politicus die nog wel kan rekenen, een piepklein hoekje van het pluche bezet houdt. En in dat hoekje lees je hoe het klimaatbeleid van mensen met diepe zakken de bestaanszekerheid van de onder- en lage middenklasse ondermijnt. Hoe dat afloopt - sja, op die waan van de dag is het straks ongetwijfeld heerlijk surfen. Maar de werkelijke vraag is of we dat eigenlijk wel willen.

*"Vooralsnog is er 25 miljard beschikbaar voor een stikstoffonds, omdat het wettelijk afdwingbaar is en 0,8 miljard om een energietoeslag uit te betalen. We betalen dus 30 keer meer aan het stikstoffonds dan aan de acute noden van miljoenen burgers. En de nood is hoog: het CPB berekent dat in het donkere scenario 1,2 miljoen huishoudens elke maand geld tekort komen, ook als ze onmiddellijk met alle extra’s die ze kunnen stoppen (vakantie, terras, dagje uit, bioscoop), stoppen. Die teren maand na maand in en zullen dus hard moeten gaan bezuinigen op eten en/of energie. *

Er is geen rechter tot wie een hardwerkende Nederland op minimumloon zich kan richten, zodat hij kan rondkomen of een betaalbaar appartement kan vinden. Voor de stikstofnormen kunnen mensen wel naar de rechter stappen om betaalbare woningen tegen te houden. En nog even voor de duidelijkheid: als je ergens heel veel geld voor beschikbaar stelt, dan gooi je het over de balk. We gaven meer dan een miljard uit voor een bizarre subsidie op dure Tesla’s en betalen meer dan 1,6 miljard aan de drie eigenaren van kolencentralen om dit jaar minder te draaien. Hun schade door het stilzetten is veel en veel lager, maar het geld voor CO2 besparing (35 miljard) wordt nu niet bepaald zinnig ingezet."

Vrije keuze is iets van vroeger

Hallo leaserijdert, nog aan het genieten van de ruime actieradius en het snelle en overal beschikbare "bijladen" van uw brandstof? Niet lang meer, want klimaatpaus Frans Timmermans komt uw leasebak en andere kleine bedrijfsauto's afpakken om u in een batterijbolide te proppen. Het maakt hem blijkbaar niet uit dat de actieradius van enigszins betaalbare elektrobakken nog ruim ondermaats is voor landdoorkruisende vertegenwoordigers. En ook niet dat er een chronisch tekort is aan laadpalen, maar dat de aanleg van de benodigde hoeveelheid palen wordt verhinderd door een overbelast elektriciteitsnet. En ja, de automerken kondigden voor de komende jaren veel nieuwe elektrische modellen aan, zodat de keuze groeit, maar we zagen de afgelopen jaren ook dat met de grondstoffen- en chipstekorten nieuwe vierwielers vaak vertraging oplopen en dan zijn vijf jaar snel voorbij. Een verbod op de verkoop van nieuwe brandstofauto's vanaf 2035 was al ambitieus, maar het met acht jaar naar voren halen van die deadline voor het wagenpark van grote bedrijven en overheden is helemaal overmoedig. Als zelfs ons huidige klimaatminnende kabinet hun eigen deadline voor elektrische dienstauto's al een jaar later legde, weet je dat de lat te hoog ligt. Timmermans werkt aan een overambitieus plan dat weinig rekening houdt met de realiteit en vooral gemaakt lijkt om Frequent Flyer Frans en zijn klimaatkruistocht weer op de voorpagina's te krijgen.

Het aantal tegenvallers is wel een tegenvaller

Rutte IV blijkt ergens heel goed in te zijn, maar helaas is het wel het creëren van enorme financiële tegenvallers. Vrijwel vanaf dag één incasseert de schatkist onder dit kabinet miljardenklap op miljardenklap in alle sectoren: van accijnzen tot Europa. Vandaag is het de beurt aan het klimaat, toch al een zwart gat voor overheidsgeld dat nu nog een extra schep euro's toegeworpen krijgt. In een poging de ijsbeertjes te redden laat het kabinet drie kolencentrales minder draaien, maar daar moet het de exploitanten van deze centrales wel voor compenseren en die deal is zo slecht opgetekend dat het Nederland nu mogelijk een miljard euro extra gaat kosten. "Analisten wijzen er op dat het ministerie van EZK een groot risico genomen heeft met de manier waarop de vergoeding wordt berekend. Die rekenmethode houdt weinig rekening met de mogelijkheid van sterke prijspieken, terwijl de huidige gespannen energiemarkt heel volatiel is." Oftewel: nu de energieprijzen exploderen, schiet ook het kostenplaatje van deze deal als een raket omhoog. En dan stijgt de CO2-uitstoot ook nog, want een vierde kolencentrale besloot door de hoge energieprijzen af te zien van een sluitingsvoorstel van Jetten en pompt de komende tijd flink door. Nederland blijft daardoor achter met hogere kosten en een lager resultaat. Hee Jetten, hoe vind je zelf dat het gaat?

Na corona alles op slot tegen CO2

Het dichtgooien van complete sectoren lijkt de nieuwe Haagse manier te zijn om problemen op te lossen. Vraag maar aan de horeca die te pas en te onpas op slot gaat omdat het kabinet te laat begon met vaccineren danwel boosteren. Een tactiek die de regering schijnbaar ook overwoog voor het CO2-probleem. Gewoon de grootste vervuilers een tijdje dichtgooien en met belastinggeld compenseren voor de CO2 die ze niet uitpoepen en zo toch voldoen aan het Urgendavonnis dat dit kabinet over zichzelf heeft afgeroepen. Passend in het we-smijten-gewoon-heel-veel-geld-er-tegenaan-om-ons-eigen-falen-te-verdoezelen-beleid van Rutte III. Het plan ging uiteindelijk niet door, maar "het is niet uitgesloten dat het plan om bedrijven stil te leggen in de toekomst alsnog een optie is". Gezien Rutte IV zich nog meer op klimaat gaat focussen vrezen we het ergste. Na corona is het klimaat de volgende stok om mee te slaan. Arbitraire doelen moeten en zullen gehaald worden en daarbij is zeer veel geoorloofd. Maar ook andere ministeries kennen hun problemen en we zijn benieuwd wat er nog meer dichtgaat om falend beleid te maskeren. Riskante sporten verbieden om de verwaarloosde zorg te ontlasten? Alle kinderopvang dicht om maar geen toeslagen te hoeven betalen? Alle hotels in staatshanden om meer woonruimte realiseren? Blijkbaar kunnen we momenteel met Rutte & Co niets uitsluiten.

Daar is ons favoriete Inzendraadslid Sonny Spek* weer!*

|Ik vind dat de Klimaatnoodtoestand moet worden uitgeroepen in Nederland. Heel concreet betekent dat we het klimaat topprioriteit geven. De minister van Economische Zaken en Klimaat moet eigenlijk net zoals de minister van Financiën in Nederland doorzettingsmacht krijgen op al die klimaatmaatregelen. Dat betekent twee dingen. Als er wordt bedacht dat het kabinet iets gaat uitvoeren dat niet in lijn is met de afspraken die we hebben gemaakt om klimaatverandering te stoppen dan moet zo’n minister dat kunnen tegenhouden. Maar veel belangrijker nog: bij de aanleg van het energienetwerk zien we soms dat het jaren duurt." – Jesse Klaver (Buitenhof, 19 september)

De voortslepende pogingen om tot een nieuw kabinet te komen hebben de belangrijke en inhoudelijke thema’s van deze tijd voor het grote publiek op de achtergrond doen belanden. Een onderwerp dat voort blijft slepen is natuurlijk het energie- en klimaatbeleid. Ondanks dat er een demissionair kabinet zit is besloten om miljarden in de Rijksbegroting op te nemen voor het intensiveren van het klimaatbeleid en gaan lokale overheden door met hun zogenoemde ‘Warmtevisies’ om de eerste wijken aan te wijzen die voor 2030 van het aardgas af moeten worden gehaald. Tegelijkertijd zien we dat, mede door eerder gemaakte politieke keuzes, de prijs van benzine, aardgas en elektriciteit door het dak gaat. 

Ondanks alle acties om de ‘energiemix’ te vergroenen zei de fractievoorzitter van GroenLinks iets opvallends tijdens de uitzending van Buitenhof. Het is algemeen bekend dat GroenLinks de ‘Klimaatnoodtoestand’ wil uitroepen en dat dit reeds in verschillende steden is gebeurd. Het was echter volledig onduidelijk wat hier precies de bedoeling van was. In het verkiezingsprogramma staat: ‘Om de urgentie van de klimaatcrisis te benadrukken, roept Nederland de klimaatnoodtoestand uit. Deze minister krijgt een eigen ministerie en ziet toe op het behalen van de klimaatdoelen.’ Echter blijft ook dit nog steeds abstract en kon het vooral worden gezien als populistische leus. Toezicht houden, en dan?