Geenstijl

(letterlijk)

Democratie is niet voor bange mensen en zeker niet in Servië, waar het parlementaire debat vandaag werd opgeleukt met eieren, rookbommen en brandende fakkels. Ook handig dat een parlementslid kennelijk een paraplu heeft meegenomen, die wist al hoe de vlag (ook veel vlaggen in beeld) erbij hing kennelijk. Google translateje van deze site: "De agenda van de zitting zou 62 punten moeten bevatten, waaronder amendementen op de wet op het hoger onderwijs, een wetsvoorstel over hypothecaire leningen voor jongeren en een stemming over het ontslag van parlementsvoorzitter Ana Brnabić. ZLF diende een voorstel in om alleen de Wet op het Hoger Onderwijs op de zitting te bespreken. Dit voorstel werd afgewezen. Miroslav Aleksić kondigde aan dat "de oppositie kennis heeft genomen van het aftreden van de regering."" Wij zijn geen politiek duider maar roept er daar iemand BURGEROORLOG?

Ondergetekende woont in Servië, heeft een schoolgaand kind en is dus bekend met de studentenprotesten. In de afgelopen maand hebben alle advocaten gestaakt om zich aan te sluiten bij de studenten. Er is door de orde van advocaten een verbod op alle werk afgekondigd dat niet tot het 'verlies van een recht' leidt (bijv. het missen van een deadline). Het is al een maand doodstil in alle rechtsgebouwen omdat advocaten niet toegestaan is daar voet te zetten. Tienduizenden zittingen zijn uitgesteld, zelfs zaken waarbij een verdachte in detentie zit en voogdij-zaken. Alle middelbare scholen zijn al weken dicht, wat tot problemen gaat leiden bij de eindejaarsbeoordeling van de leerlingen.

Wat wil? Er is in oktober vorig jaar een station in gestort, vlak na een renovatie met Chinese investeringen. Daarbij zijn veertien doden gevallen. Dit incident wordt gezien als een symptoom van corruptie en incompetentie. De protesteerders eisen inzage in de bouw- en uitvoeringsplannen maar die worden niet vrijgegeven. De protesteerders eisen ook aftreden van de regering van Aleksandar Vučić.

Naar Servische traditie hebben de protesten niet 'een gezicht' of 'een woordvoerder'. Dit is strategisch. De protesten worden breed gedragen en worden niet centraal aangewakkerd. Opvallend is dat in de afgelopen maanden alle protesten 100% vreedzaam en rustig zijn verlopen, behalve enkele acties tégen de protesteerders. Er wordt niets vernield, er wordt niet geschreeuwd. Men staat dagelijks op kruispunten in stilte. Naast de studenten doet ook 'de gewone man (m/v)' mee. Wel zijn er enkele keren auto's ingereden op protesteerders en hebben enkele andere geweldsincidenten plaatsgevonden tegen protesteerders. Onderdeel van de eisen is dat de daders worden berecht.

De EU steunt de positie van Aleksandar Vučić omdat deze positief staat jegens de positie die de EU over Kosovo heeft. Dat is geen ideologische insteek van Vučić, maar gewoon strategisch. Het komt zijn eigen positie het beste uit. De bevolking neemt waar dat Kosovo wordt verraden ten behoeve van de machtspositie van de huidige regering. Ter herinnering: Kosovo wordt door Servië gezien als een etnische bakermat maar is in de afgelopen eeuw demografisch dermate veranderd dat het zich heeft afgesplitst en de facto de eerste moslimstaat in Europa is. Of dat om te keren is, en of dat dan wenselijk is, is een tweede. Maar, hoewel de situatie een pijnpunt is, is de gemiddelde Serv pragmatisch over de situatie: men wil eerst en vooral een normaal leven.

Aan de schrijver van dit epistel zijn verhalen bekend van deelnemers aan tegen-protesten van mensen die óf in overheidsdienst zijn en bang zijn hun baan te verliezen als ze niet meedoen óf gewoon die gewoon betaald worden om mee te doen aan het tegenprotest.

De protesten richten zich op het bestrijden van corruptie en incompetentie. Nederland heeft zich in december 2024 als enige EU land verzet tegen een verdere stap in de toenadering van Servië tot de EU met als onderbouwing dat de rechtspraak onder de maat is. Dit is helemaal correct. In de afgelopen jaren heeft de rechtspraak miljoenen euro's gekregen uit allerlei potjes, bedragen van 7 miljoen in 2016 en 3.3 miljoen euro tussen 2020 en 2025

https://europa.rs/legal-and-judicial-reform-with-eu-support/?lang=en
https://www.coe.int/en/web/belgrade/support-for-the-implementation-of-judicial-reform-in-serbia

Dit geld heeft niet geleid tot voldoende verbetering. Er zijn onvoldoende rechters en de rechters die er zijn kennen de wet niet ("Oh, is dat een wet? Dat moet ik even opzoeken"). Een deel van de problemen wordt veroorzaakt door gebrek aan mankracht, een deel door onwil en een deel door incompetentie. Tegelijkertijd is het niet allemaal ellende: er wordt wel degelijk hard gewerkt en er wordt wel degelijk stapsgewijze voortgang geboekt. Servië is een veilig land, waar men 's avonds veiliger over straat kan dan in sommige wijken in de EU. Het land heeft een orthodox-christelijke traditie. Per saldo willen mensen gewoon een normaal leven met een bestaansgrond en ziekenzorg en dergelijke. En belangrijk: je kunt hier gewoon vrij spreken. Men is niet bang een negatief oordeel te uiten over de regering, over Rusland of bijvoorbeeld over Trump. Ik heb hier nog nooit een fascist door de straten zien marcheren maar er zullen ongetwijfeld individuen met dergelijke sentimenten zijn. Oordeel van ondergetekende: ja, ze komen er wel maar hebben nog een weg te gaan. Tegelijkertijd moet de EU de hand op de knip houden. De jeugd geeft hoop en moet wellicht eens de positie van de oude garde overnemen die vaak nog stamt uit de tijd van Milosević. Feitelijk zijn de huidige protesten een clash tussen 'het oude Servië' en 'het nieuwe Servië'. De protesten zijn niet religieus of etnisch gedreven, maar gericht tegen corruptie en incompetentie.