Geenstijl

Waar blijft de PvdAGL-boter bij de vis

Minister van Justitie en Veiligheid David van Weel gooide zijn handen in de lucht en zou later bij schorsing boos uit Vak K wegbenen. De blikken van MinDef Ruben Brekelmans en vicepremier Sophie Hermans waren verrast en vol wrevel. Het VVD-smaldeel van het kabinet was zichtbaar ontstemd toen minister-president Dick Schoof na aandringen van de Tweede Kamer besloot óók de gelakte delen van de kleine 70 pagina’s ambtelijke adviezen te openbaren. Logisch. Het moet wennen zijn geweest voor de VVD’ers na 14 jaar Mark Rutte; uitgesloten dat Schoofs voorganger zover was gegaan.

Vrijdag had Schoof geen spijt van zijn actie, zei hij tijdens zijn wekelijkse persconferentie. Maar het was wel een gevalletje eens maar nooit weer blijkens deze lange zin: ”Uiteindelijk maak je een politieke afweging ten behoeve van het debat en het debat moet echt meer over de inhoud gaan en als ik eindeloos met de Kamer in debat was over het al dan niet verstrekken van deze stukken, dan had ik inderdaad misschien nu nog in de Kamer gezeten en dat wilde ik echt voorkomen, ik wilde dat het debat weer meer richting de inhoud ging, dat is uiteindelijk ’s avonds gelukt, maar dat was voor mij de reden en daarom zeg ik ook eenmalig en uniek, want ik moet zeggen, ik vind het in die zin, je zou kunnen zeggen zorgelijk, omdat we hiermee precedenten scheppen als we niet uitkijken en waarin de vertrouwelijkheid en de zorgvuldigheid die we ook in de ministerraad naar elkaar moeten hebben, maar ook ten opzichte van ambtelijk adviezen die aan ministers worden gegeven, dat mag niet onder druk komen te staan en dit soort zaken in dit stadium vrijgeven aan de Kamer heeft alle risico’s van onzorgvuldigheid in zich.”

Het was PvdAGroenLinks-leider Frans Timmermans die een dag eerder aandrong de stukken die zwart gelakt waren ongelakt naar de Kamer te sturen (Na overleg met zijn secondant Jesse Klaver. Opvallend is dat het duo tijdens de Algemene Beschouwingen met de hand voor de mond overlegt. Een beeld dat onvermijdelijk doet denken aan de FBI-surveillancefoto’s uit de jaren negentig vorige eeuw van maffiabaas John Gotti en zijn consiglieri Sammy ‘The Bull’ Gravano terwijl ze op straat in de Bronx, New York, hun snode plannen bespreken).

Timmermans had die mond vol over bestuurlijk en staatsrechtelijk vandalisme, maar maakte zich daar zelf in zekere zin ook schuldig aan. Schoof had al gezegd dat in het gelakte deel niets stond waar de Kamer om had gevraagd en dat bleek later ook zo te zijn. Veelal ging het over de gevolgen van de strengere asielplannen voor andere ministeries.

In een ongevraagd advies van de Raad van State vier zomers geleden schreef vicepresident Thom de Graaf (D66) dat de inlichtingenplicht (Pieter Omtzigts Nicolien van Vroonhovens stokpaardje artikel 68 van de Grondwet) van het kabinet niet onbegrensd is. Onder meer persoonlijke beleidsopvattingen in interne stukken kunnen, in uiterste instantie met een beroep op het belang van de staat, aan het parlement worden onthouden. Daarbij kan het zowel gaan om beleidsopvattingen van bewindspersonen, ambtenaren en bestuurders als om die van externen die bij het interne beraad zijn betrokken. De achterliggende gedachte hiervan is dat het met het oog op een kwalitatief goede afweging noodzakelijk is om op de departementen in een vertrouwelijke sfeer van gedachten te kunnen wisselen, zoals ook de ministerraad in beslotenheid van gedachten wisselt. De Graaf: “Daarmee kan ook worden gewaarborgd dat ambtenaren zo nodig hun meerderen (met inbegrip van bewindspersonen) intern van tegenspraak durven voorzien.” Timmermans’ actie draagt daar niet aan bij.

Bovendien had Schoof een ander belangrijk punt: de asielnoodwet ligt in de ministerraad formeel nog niet op tafel; PVV-asielminister Marjolein Faber is er nog mee bezig. Van Vroonhoven, Timmermans en de rest banjerden door deze in Haags lingo volgordelijkheid heen.

Het is daarom ook logisch dat PVV-leider Geert Wilders van een spoedwet (die in tegenstelling tot een noodwet vóóraf door beide Kamers moet) afgelopen dagen niets wilde weten. Hij wil eerst het traject van de noodwet doorlopen, de juiste volgorde aanhouden.

Die spoedwet kan overigens te zijner tijd interessant worden in de Eerste Kamer waar de coalitie geen meerderheid heeft. Timmermans zei na de Troonrede: “Met ons valt altijd te praten hoe je het asielbeleid strenger en soberder kan maken, als je je maar aan de wet houdt.” Dat betekent in het geval van een spoedwet sociaal-democratische boter bij de vis in de senaat.

Iets anders zou staatsrechtelijk vandalisme zijn.