Geenstijl

De Bolle Gogh is een rollercoaster. De biografie dendert bijna 700 pagina’s onvermoeibaar door, net als het leven van Theo. Ik ben van dezelfde generatie als Theo en het boek is een feest der herkenning voor iedereen die met name de jaren tachtig in het - toen nog - zo lekker gore Amsterdam heeft meegemaakt.

Ik heb de vuistdikke pil in twee dagen uitgelezen, was bekaf en ik kan me voorstellen hoe biograaf Jaap Cohen zich voelde toen zijn manuscript fit to print was.

Ik interviewde hem deze week voor HP/De Tijd en Cohen zei: “De moeilijkheid van de biografie is dat Theo op zoveel verschillende terreinen actief was: films, interviews, tv-shows, columns, boeken en dan nog vijftien brieven per dag schrijven en dan óók nog eens de hele dag bellen. En al die relaties tussendoor: Die honderden vriendinnen, dat was ook een dagtaak. Hij sliep maar vier, vijf uur per nacht. Hij is maar zevenenveertig geworden, maar had drie levens achter de rug. Toen hij werd vermoord, was hij eigenlijk ruim honderdtwintig.”

In de jaren tachtig was Theo net zo alom aanwezig in Amsterdam als Herman Brood. Ik moest voortdurend aan Brood denken tijdens het lezen van De Bolle Gogh. Van die mensen die je altijd en overal zag in de stad. Net als Mulisch en Carmiggelt, die hoorden gewoon bij het interieur van Mokum.

Ik zat weleens met Theo en en mijn toenmalige vrouw Edith Mastenbroek te borrelen op het terras van café Oosterling in de Utrechtsestraat in Amsterdam, om de hoek van de Nederlandse bank. Hij was dol op Edith en het Prettig Gesprek met haar is zeer ontroerend en helaas onvindbaar op internet, maar het zit wel in DVD box met de verzamelde interviews van Theo. We reisden gedrieën eens naar Wageningen, waar Theo en Edith moesten optreden op een Bevrijdingsfestival. Het was een verplicht nummer, maar Theo gedroeg zich professioneel en was de aardigheid en de beleefdheid zelve. Het meest opvallende aan Theo was zijn empathie: hij vroeg je de oren van het lijf en blaatte zelden over zichzelf. En dat is ook het mooie aan De Bolle Gogh: Jaap Cohen benadrukt vol verwondering en warmte de empathische kant van Theo, al komt diens duistere kant ook ruim aan de orde.

Naarmate ik ouder word, lees ik steeds meer biografieën. Ik kijk ook veel vaker documentaires trouwens (haaien, krokodillen en Het Derde Rijk), geen idee waarom. De Bolle Gogh staat in mijn lijstje favo bio’s. Albert Camus, une vie. Van Olivier Todd, Gainsbourg. Van Gilles Verlant. Malcolm Lowry. Van Douglas Day. De biografieën van Albert Goldman over Elvis, Lenny Bruce en John Lennon. Lou Reed. The King of New York van Will Hermes. Hitler, van Volker Ullrich. Hans Goedkoop’s Geluk. Het leven van Herman Heijermans. Reve. van Nop Maas en de boeken van Rutger Vahl over Laurie Langenbach en Wally Tax.

Jaap Cohen, die ik eerder voor GS interviewde, vertelde mij dat hij regelmatig hoorde dat GeenStijl een kind is van de Gezonde Roker. De Gezonde Roker komt in de Bolle Gogh uiteraard aan de orde en ik belde daarom even met Karel Gabler, die het legendarische blog samen met Theo oprichtte.

Gabler (75): “Door het verschijnen die bio is er van alles opgerakeld bij mij. Mijn laatste contact met Theo was de avond voordat hij werd neergeschoten. Hij zou eigenlijk de volgende dag langskomen. Theo kwam elke dinsdag trouw langs en dan gaf hij mij zijn nieuwe column. Maar die avond belde hij me op en toen zei hij: “Karel, ik ben zo vreselijk moe. Ik kan helemaal niet meer lachen. Ik kom niet langs. Ik ga vroeg naar bed.”

In al die jaren dat we bezig waren, had hij dat nog nooit gedaan. Voor het eerst was hij helemaal doodmoe. Dat was de avond dus voordat hij vermoord werd. We kenden elkaar uit Café Eijlders bij het Leidseplein, en uit De Pieper. Hij was hij op de tv geweest, bij Jan Lenferink, en daarover kwamen we in gesprek. Ik vond dat hij een heel goed punt had gemaakt, maar dat hij veel te snel gepraat had. Het moest allemaal pappappappappap! Maar ja, Theo was in die tijd totaal Sturm und Drang. Ik werkte nog in het onderwijs, projectleerkracht in de Bijlmer, op een basisschool. Een pittige school, laat ik het zo stellen.

Ik ben er na een jaar mee gestopt en een galerie begonnen, op de Elandsgracht. Ik bleef Theo altijd en overal maar tegenkomen. We werden echte maatjes, trokken heel veel op met die striptekenaar Erik Schreurs. Theo woonde bij uitgever Ger van Wulften in huis. Het was een enorme rotzooi op zijn kamer. Honderden teksten lagen op de vloer, brieven, scenario’s. Rond een matras. Dat noemde Theo zijn bureau. Theo was constant bezig te schrijven, Ger heeft al die verhaaltjes uiteindelijk verzameld, dat werd Theo’s eerste boek.

Het idee voor De Gezonde Roker ontstond omdat Theo er overal werd uitgetrapt als columnist. Ik heb die site voor hem opgezet. Ik had een paar enorme mailinglists en stuurde iedereen ongevraagd De Gezonde Roker. We hadden meteen 25.000 abonnees en waren meteen één van de allerpopulairste Nederlandstalige sites. Maar het is nooit een verdienmodel geworden. Er waren bepaalde uitgevers die ons benaderden, maar daar begonnen we niet aan. Wij kwamen eens per week uit, op een vaste dag. Als je een site wilde beginnen op het internet, was dat de gouden regel.

Kort voor de nieuwe editie uitkwam, dronken we een kop koffie en draaiden hij altijd dezelfde twee plaatjes: Arnold Layne van Pink Floyd en Fire van The Crazy World of Arthur Brown. En dan namen we de column door en wat we wel goed vonden en niet goed vonden. Daar maakten we vaak ruzie over, uiteraard. Ik waarschuwde Theo wel eens dat hij niet teveel moest doordrammen over dezelfde personen, je moet het contact met de vaste lezers niet verliezen, hè. Die weten het op een gegeven moment wel. Mensen werden uitgenodigd om per e-mail 'te slijmen of te schelden'. Die reacties werden op de site geplaatst en waren een verademing tussen al dat welgemeende seksueel gefrustreerde popie technogeleuter op het Nederlandse Internet. De ene week wilde ik een column die als een steen in het water was, en de week daarna een hele lieflijke, poëtische column. Maar dat lukt niet altijd. Het bleef meestal een steen in het water. Maar Theo schreef natuurlijk ook hele mooie, lieflijke columns. Over z'n zoon, over mensen die een belangrijke rol in z'n leven speelden.

Theo was een waarheidszoeker. Ergens achter de horizon moest de waarheid liggen.Hij probeerde altijd achter iets te komen, bij de mensen die hij interviewde. Dingen waarvan de geïnterviewden zich vaak helemaal niet bewust waren. Ook in zijn columns zocht hij naar de waarheid. Die columnisten van tegenwoordig zijn boekhouders die elke ochtend naar hun werk moeten gaan en op de tramhalte staan te wachten en dan nat gespat worden door brommers en daar dan een stukkie over schrijven. De verkiezingen zijn in hun nadeel uitgevallen en dan gaan ze zich eerst verzetten, maar uiteindelijk kiezen ze eieren voor hun geld. Let maar op. Dan zijn ze plotseling bevriend met degene die vroeger hun vijand was.

Het zijn types die hun elleboog in de puntenslijper stoppen. Nederland is zo schraal geworden. Theo vierde het leven. Als hij ergens binnenkwam, werd het een feestje. We hadden altijd heel veel plezier. Ik ben blij dat ik dat mee heb gemaakt.”

Jaap Cohen
De Bolle Gogh
Uitgeverij Querido: € 34,99

✡✡✡✡✡