Geenstijl

Daar gaan we nog een keer. Beledigen, kent u die uitdrukking?

Zo goed was die Van Gogh helemaal niet, schrijft Marcel van Roosmalen in zijn nrc-column. Want "de vrijheid van meningsuiting was voor Theo van Gogh vooral de vrijheid om te mogen beledigen." En als cultureel gewicht was het ook niet veel, dus: "kunnen we stoppen met de overwaardering van deze kunstenaar?" 

Nou zullen de meesten mensen - als ze eerlijk zijn - heus wel erkennen dat Van Goghs regiewerk matig was, zoals alles wat uit de Nederlandse filmwereld voortkomt op zijn best "matig" genoemd mag worden. De verhalen over zijn persoonlijke hetzes, en hoe venijnig ver die soms konden gaan, zijn ook talrijk en zelden lovend. Dat ie tegelijkertijd wél een goede interviewer was, daar is vriend en vijand het eveneens prima over eens. 

De vraag is echter: wie overwaardeert Van Gogh dan überhaupt als kunstenaar? Zijn nagedachtenis wordt namelijk primair gedragen door het martelaarschap dat zijn slachtmoord hem opleverde. Daartoe wordt zijn lijk op gezette tijden opgegraven om in een wolk van hypocrisie bewierrrookt te kunnen worden door de in hun eigen schijnheiligheid gebalsemde grachtengordel - zoals afgelopen zaterdag in het pop-upherdenkinkje van het Parool, waar burgemeester Halsema met de kaken op elkaar de vileine ironie van Theo schijnheilig moest prijzen.

Het probleem met de nagedachtenis van Theo van Gogh is niet dat het palmares dat hij bij leven en welzijn opbouwde, "overgewaardeerd" wordt. De pijn is dat zijn gretigheid van beledigen hem in bepaalde kringen - waarin ook Van Roosmalen zich beweegt - al vijftien jaar lang zwaarder aangerekend wordt, dan dat Mohammed Bouyeri verweten wordt met hem te hebben afgerekend. Want door een slachtoffer van islamitische terreur te worden, bewees Theo niet alleen dat zijn "beledigingen" jegens de pooiers van de Profeet hout sneden - hij toont ook na zijn dood nog regelmatig aan dat 's lands columnistenkeizertjes nog steeds geen kleren dragen.

Hoe? Nou. Omdat ze de religie die Van Gogh fataal werd met zulke opzichtige omzichtigheid met rust hebben gelaten, dat ze vijftien jaar later de schuld alsnog bij het slachtoffer weten te leggen. Want hij gebruikte de vrijheid immers “vooral om te mogen beledigen”, en nooit eens om ons te wijzen op de gezellige bijdragen van het Mohammedaanse geloof aan de vrijheid, de vriendschap en de vrede.