Geenstijl

Geachte bestuurders! Dit is een aanklacht. En een uitdaging.

Sinds de vondst van de Groninger gasbel waren Nederlandse bestuurders er als de kippen bij om de gasbaten te verdelen. Elk jaar weer stonden de gasbaten als gratis pot geld om uit te graaien klaar. Meer uitkeringen, meer ambtenaren. Meer politieke hobby’s. Ergens tussen de 200 en 300 miljard euro aan gasbaten is opgebrand. Niet geïnvesteerd in een fonds, maar afgefakkeld.

Ondertussen daalde de bodem in Groningen, hadden panden schade, werd schade door bodemdaling niet gezien als mijnbouwschade. Een relatie tussen gaswinning en bevingen werd door de NAM stellig ontkend. Bestuurders keken weg. Gas pompen en geld pompen. Verslaafd aan het gas, aan het geld. Een verslaafde is onbetrouwbaar.

In 2012 werd iedereen wakker geschud. Een grote beving – met veel schade tot gevolg – maakte duidelijk dat er echt iets ernstigs aan de hand was. De NAM deed vervolgens goed haar best alles te bagatelliseren: de relatie gaswinning – aardbevingen in twijfel blijven trekken, rookwolken optrekken, op andere mogelijkheden wijzen, vertragen, schade zo klein mogelijk inschatten. Weglopen voor verantwoordelijkheden.

Wat deed de Nederlandse overheid als grootste belanghebbende bij de gaswinning? Die verschool zich achter de NAM. In 2013 werd de gaskraan zelfs nog even extra open gedraaid. Pompen! Bestuurders van vrijwel elke partij, landelijk, provinciaal en lokaal keken elkaar aan en grepen niet in. Schandalig.

Centra, commissies, overlegorganen, tijdelijke commissies, coördinatoren. Een heel apparaat van nog meer ambtenaren en bestuurders werd opgetuigd, met na 6 jaar tegenwerking en tegenzin van zowel NAM, CVW en overheid als resultaat: de gaskraan gaat versneld iets eerder dicht. De verstevigingsoperatie is chaos, hier gebeurt niets. Vele gezinnen in diepe ellende, onduidelijkheid en mateloos grote irritaties, weg vertrouwen.

Waar de bestuurders er als de kippen bij waren om de gasbaten te verdelen, zijn ze niet in staat om dit probleem te regelen. Minister Wiebes zei in 2017: ‘Dit is Nederlands overheidsfalen van on-Nederlandse proporties.’ In 2018 schoot het vervolgens niets op. Het is nu 2019.

Veiligheid is de kerntaak van de overheid
Een aantal jaren geleden las ik een zin die bleef hangen: ‘Veiligheid is de kerntaak van de overheid.’ Diezelfde overheid kijkt al decennia weg bij de veiligheid in Groningen en heeft de afgelopen 7 jaar gefaald in haar kerntaak. Erger nog, diezelfde overheid is als grootste belanghebbende in de gaswinning zelf de partij die de veiligheid van haar eigen inwoners structureel heeft ondermijnd.

Onze bestuurders zijn op zowel landelijk, provinciaal en lokaal niveau niet in staat gebleken om dit probleem te regelen. Nee, er werden politieke en bureaucratische spelletjes gespeeld, zonder werkelijk verantwoordelijkheid te nemen. Het dossier is verpolitiseerd.

Natuurlijk worden er wel stapjes gezet. En soms zelfs kleine succesjes behaald. Tegelijkertijd worden er steevast redenen gevonden om niet echt door te hoeven pakken, of er wordt vanuit partijbelangen geredeneerd, in het volledige politieke spectrum. Op de vraag welke echte concrete serieuze resultaten voor de Groningers zijn behaald blijft het angstvallig stil.

Hoog tijd voor een parlementaire enquete
Als de oprechte wil er al was om dit gasdossier werkelijk op te lossen, kun je alleen maar incompetentie constateren. Wat is erger: bestuurders die traineren of bestuurders die incompetent zijn? Klinkt misschien hard, maar veel mooier dan dit is het niet te maken, helaas.

Je vraagt je af waarom ze er zitten. Hoog tijd voor een parlementaire enquete. Neem daarin ook de provincie en de gemeenten mee. Want veel dieper kan er niet gezonken worden, bestuurlijk gezien, op dit dossier.

Ik heb geleerd dat je niet moet klagen maar ook oplossingen moet aandragen en zelf actie moet ondernemen. Dus bij deze een wens van concrete resultaten voor 2019. Resultaten die je verwacht van bestuurders. Dit onderwerp zou het verkiezingsonderwerp in Groningen moeten zijn. Alle andere onderwerpen – behalve energie wellicht – zijn voor Groningen van secundair belang. Eerst dit oplossen.

Even een reality check: het (verder) dichtdraaien van de gaskraan in Groningen betekent niet dat er minder schade ontstaat: de bodem zal blijven dalen en de ondergrond is zo instabielgeworden dat aardschokken zullen blijven en er schade en onveiligheid zal blijven.

Minder gas pompen heeft tot effect dat er minder geld beschikbaar is, maar er is geen enkele garantie dat er minder schade zal zijn. De gaskraan dichtdraaien is een politiek ingegeven besluit, symboolpolitiek, een schijnbeweging. Het biedt geen concreet resultaat voor Groningers. Eerder averechts.

Het belangrijkste concrete resultaat voor Groningen is niet de gaskraan dichtdraaien, maar gelden middelen en organisatiekracht ter beschikking stellen zodat de ellende kan worden opgelost. Het gaat er zo niet komen.

Het recht op de gasbaten en zeggenschap over de oplossing heeft men na 7 jaar wel verspeeld. Geen veiligheid, geen oplossing = geen gasbaten. Groningen zal dit zelf moeten gaan organiseren:

1) Gasfonds
Groningen neemt de verstevigingsoperatie over, en het beheer over de gasbaten. We laten de landelijke overheid de gasbaten niet langer verkwanselen. De komende jaren zal er nog voor miljarden uit de Groninger bodem worden gepompt. Er komt alsnog een fonds naar Noors model. De gasbaten worden uit de landelijke overheidsbegroting gehaald en worden gestoken in dit fonds van en voor Groningen. Dit gaat overigens over maar percentages van de totale gasbaten in de afgelopen decennia. Uit dit fonds wordt de verstevigingsoperatie gefinancierd. Ook wordt de infrastructuur van Noord-Nederland versterkt, voor duurzame en pijlsnelle mobiliteit (te land, ter zee en in de lucht). Als dit fonds niet toereikend blijkt, blijft ‘het gasgebouw’ aansprakelijk. Het fonds wordt a-politiek gestuurd door een Groninger met doorzettingsmacht.

2) Mijnbouwschade vergoeden
Elke schade die is ontstaan door mijnbouw wordt vergoed, zonder beperking door theoretische modellen of grenzen. Dit geldt ook voor schade door bodemdaling. Vergoeding dient te worden besteed aan reparatie van schade. De tienduizenden schademeldingen worden vergoed, controle gebeurt door steekproeven.

3) Verstevigingsoperatie
Elk pand dat dusdanig veel schade heeft dat er een onveilige situatie is of kan ontstaan wordt verstevigd en de eigenaren worden volledig ontzorgd. Panden die total loss zijn (waarbij schadeherstel / versteviging duurder is dan de waarde) worden vervangen. De eigenaar krijgt vrijheid om binnen de vervangingswaarde een nieuw pand naar keuze en op plek naar keuze te laten bouwen. Tijdelijk onderkomen wordt op gelijkwaardig niveau geregeld. Nieuwe panden worden volledig energieneutraal opgeleverd. Voor erfgoed geldt geen total loss regeling: het wordt ongeacht de kosten gerepareerd.

Alle Nederlandse bouwcapaciteit wordt ingezet en internationale capaciteit wordt ingezet waar nodig om op tempo te komen. Bouwers die zich committeren aan grote operaties accepteren korting om prijsopdrijving te voorkomen.

4) WOZ omlaag
Voor panden met schade, panden die verstevigd moeten worden en panden die in waarde zijn gedaald, wordt de WOZ drastisch verlaagd. De gederfde inkomsten bij de gemeenten worden verhaald. Dit levert getroffenen terecht lagere lasten op en is een extra stimulans om schade zo snel mogelijk op te lossen. En gooi de WOZ op winningslokaties maar maximaal omhoog: afromen die hap.

Een competente overheid tikt deze vier punten in een paar weken af. Bovenstaande is vrij over te nemen in alle verkiezingsprogramma’s en campagnes.

Gezien het gedrag en de resultaten van de afgelopen 7 jaar vrees ik dat bestuurders met elkaar in hun bestuurlijke cocon blijven zitten, dit dossier politiek zullen blijven behandelen, in plaats van doen waar ze voor zijn aangesteld: dit grote probleem met elkaar bij de horens vatten en oplossen.

Wat ik structureel zie gebeuren is coalitiepartijen die zich ingraven, niet doorpakken, Noordelijke kamerleden die fractiediscipline belangrijker vinden dan concrete oplossingen regelen voor Groningen, oppositiepartijen die politiek gewin proberen te halen uit het niet doorpakken van het kabinet, en regionale en lokale bestuurders die dit ondersteunen in plaats van er tegen ageren.

Groningers hebben niets aan zulke bestuurders. Ze hebben nu even leiders nodig die zeggen waar het op staat, en de verantwoordelijkheid nemen die bij hun functie past. Ik daag alle bestuurders – landelijk, provinciaal en gemeentelijk – uit om mijn ongelijk te bewijzen en bovengenoemde punten daadwerkelijk eindelijk te realiseren. In 2019, niet later. Groningen moet voorbij deze ellende. Wees er geen onderdeel van maar wees de oplossing.

Ga je als landelijke, provinciale of gemeentelijke bestuurder de boeken in als iemand die verantwoordelijkheid nam en concrete resultaten voor de Groningers boekte… …of blijk je onderdeel van het probleem te zijn geweest?

Laat dit onderwerp geen discussie zijn tussen de partijen in de verkiezingen. Verenigd voor Groningen optrekken. Ik hoor de campagne voerende bestuurder graag die het niet met bovenstaande oplossingen eens is.

Stef van der Ziel
Internationaal internetondernemer, geboren te Loppersum
Overgenomen door GS met permissie

1) Energieindustrie 2.0
De gasindustrie is tanende. Duizenden banen zijn gemoeid met energie en Groningen blijft het stopcontact, de energieprovincie van Nederland. Het gasfonds wordt gebruikt voor onderzoek, ontwikkeling, schaling en export van energiekennis, technologie, infrastructuur en energie. Zo bouwen we een nieuwe energie-industrie.

2) Energievormen, onderzoek
Aan elke vorm van energie zitten belangrijke voorwaarden:

beschikbaarheid
schaalbaarheid
veiligheid
betaalbaarheid
milieuvriendelijkheid
geen overlast

Er is geen ideale vorm van energieopwekking die 100% voldoet aan al deze voorwaarden: elke energievorm heeft zijn nadelen. Voorwaarden zijn met elkaar in conflict. Fossiele brandstoffen zijn goedkoop maar raken een keer op, en ze stoten CO2 uit. Zon gaat ten koste van landbouwgrond (eten is ook energie) en is niet altijd beschikbaar. Wind wil je niet op land, zet een dikke streep door al die omstreden plannen. Wind wil je wel op zee, maar is niet altijd beschikbaar. Kernenergie is geen taboe, kan heel goedkoop worden, maar de investeringen zijn enorm en wat te doen met het afval? Waterstof is volgens de echte experts echt niet de heilige graal: Waterstof maakt duurzame energie vooralsnog (en zonder beter vooruitzicht) alleen maarduurder.

Duurzaam betekent niet alleen dat de bron duurzaam is: duurzaam is ook op lange termijn betaalbaar, dat investeringen kunnen worden terugverdiend en dat we internationaal kunnen blijven concurreren. Energie moet voor iedereen betaalbaar blijven. Het wordt daarom tijd dat de overheid snoeit in haar inkomsten uit energieheffingen in plaats van de rekening bij bedrijven en huishoudens neer te leggen. Stop die verdeel en heers tussen bedrijven en huishoudens.

Kortom, er is nog veel meer onderzoek nodig naar de voor- en nadelen van al die energievormenvoordat er fors in geïnvesteerd kan worden en dit onderzoek gaan we in Groningen doen.

3) Energie 2.0 voor huishoudens
Groningen wordt proefgebied voor nieuwe energie bij huishoudens. Energie is een eerste levensbehoefte en zou onbelast moeten zijn. Groningers betalen daarom geen energieheffingenop duurzame energie. Alle fiscale regelingen zoals de postcoderoos-regeling die het opwekken en delen van energie met elkaar in de weg zitten worden opgeheven. Energie in overdaad, energie wordt gratis. Hoog tijd om Den Haag het nieuwe energietijdperk in te trekken, vanuit Groningen.

4) Energie 2.0 voor industrie
Groningen kent veel energie-intensieve industrie: het smelten van aluminium en staal bijvoorbeeld. Maar ook datacentra, de chemische industrie en de bio-industrie verbruiken enorme hoeveelheden energie. Onze industrie is belangrijk: banen. Deze industrie moet internationaalkunnen blijven concurreren. Hun zoektocht is het vinden van niet-fossiele energiebronnen die even betrouwbaar, beschikbaar en goedkoper zijn dan de huidige bronnen. We moeten energie goedkoper maken, niet duurder. Daar is alle hulp bij nodig en het is de ambitie van Groningen om die opgave hier te realiseren.