Gaslek in de keuken van de borrelende bovenbuik van Nederland: 55 jaar lang was de deal die gesloten werd tussen overheid en gasbedrijven voor de winning van het Groningse aardgas stikgeheim, maar nu zijn de stukken gelekt naar het Dagblad van het Noorden.

De overeenkomst werd in 1963 getekend tussen de Staatsmijnen, de Bataafse Petroleum Maatschappij (Shell maar dan vroeger), de Standard Oil Company (de voorloper van Exxon), de Nederlandse Aardolie Maatschappij en minister De Pous. Uit de stukken blijkt dat de rol van de overheid in de winning veel groter is dan tot nu toe gedacht. Kennelijk is de overheid, zo staat uitgelegd in een geheime side letter, naast uitgever van het contract ook nog eens zelf exploitant van het veld. Door het oprichten van een werkmaatschappij en het geheim houden van het contract werd de rol van de overheid verborgen gehouden. 

Boze Groningers hoeven dus niet alleen bij de NAM en de Shell aan te kloppen met hun grieven, maar ook bij Vadertje Staat - toch degene die in ultimo die grieven recht zou moeten zetten. Brisant detail dus voor de vraag wie er voor de schade zou moeten opdraaien. Ook een aardig detail: in het contract staat dat het met de gaswinning ain't over is tot de fat lady zingt: die gasbel moet dus helemaal leeg en retoriek over "de gaskraan dichtdraaien" is gelul voor de bühne. Intussen heeft strijdbare boer Sijbrand Nijhof en zijn advocaat Marco Kalmijn de AIVD achter zich aan, volgens collega-boer en trekkerprotestman Ate Kuiper, omdat het ze wel lukte wat generaties wobbers, strijdbare Kamerleden en gravende Groningers niet lukte: het openbaar maken van deze uiterste geheime deal. 

Grappig, toch, hoe bodemschatten een keurige democratie zoals het Trekdropnederland van de jaren '60 subiet veranderen in een maffiastaat met geheime dealtjes, dikke fuckyous naar parlementariërs en journalisten op onderzoek en gleufhoeden voor de deur van eerzame boeren die desondanks toch de goede strijd strijden. Donderdag Gasdag! Uit sympathie koken we vandaag een eenpansgerecht op het kleine pitje!
Instant Update: Staatstoezicht op de Mijnen adviseert gaskraan dicht van 21,6 tot 12 kuub. Maar ja, kan dat wel vanwege die geheime deal?
Update 1ou36: Zie je wel. Kan niet bestaat wél. Persalarm Gasunie: "gaswinning kan per direct nauwelijks worden teruggeschroefd."
Berekening: Kostat, kraantje dicht? 

Shell. Wat een kutbedrijf is dat toch.

Jarenlang fijne winsten maken met onder Groningers vandaan gepompt aardgas terwijl iedereen al lang wist dat die huizen daar een beetje van gaan trillen, en nu er gedokt moet worden ervandoor gaan. Heel maatschappelijk verantwoord Shell. Tegen Trouw, dat ontdekte dat Shell sinds juni 2017 niet meer garant staat voor schulden van de NAM, komt Shell met een lulverhaal over "puur een kwestie van jaarrekeningenrecht". Kom er maar in hoogleraar ondernemingsrecht Steef Bartmann: "Dat Shell haar verklaring heeft ingetrokken kort nadat de rechtbank vorig jaar de Nam schadeplichtig heeft gehouden, geeft te denken. Dat tussen één en ander verband bestaat acht ik dan ook zeer waarschijnlijk." En wat zegt Wiebes, die binnen twee weken met een regeling voor de Groningers zou komen maar oh nee toch niet ja sorry was gewoon het zoveelste leugentje maar ja als je het met al die eerdere leugens vergelijkt is het niet eens zo'n hele verschrikkelijke toch? Hij is 'in gesprek' met Shell en Exxon Mobil, maar "Het staat iedere onderneming vrij een 403 verklaring in te trekken, ook Shell. Instemming van het ministerie is dan ook niet aan de orde, noch het vellen van een oordeel daarover." Nou Wiebes. Wij hebben er wel een oordeel over. En ook over dat gedraai van jou.

Deze week begon met het nepnieuws dat Groningers protesteren tegen de gaswinning. Nou dat hebben Groningers een halve eeuw niet gedaan. Ze protesteren tegen hun huis dat kapotgaat, dat kan instorten en waar de staat geaccepteerd heeft dat er ruim honderd mensen kunnen overlijden. 

De vraag is dus niet hoe snel en hoeveel schade betaald wordt, maar of er maatregelen genomen worden om letsel te voorkomen. Aardbevingbestendig bouwen zoals in iedere moderne maatschappij boven een bevingsgebied heel normaal is, behalve in Groningen.

Een nieuw schadeprotocol zou eerst vanwege de kabinetsformatie een jaar lang uitgesteld zijn, later bleek de nieuwe versie gesouffleerd te zijn door de NAM, waardoor de Groninger Bodem Beweging uit het overleg stapte. Hier probeert men van een gaswolk een rookscherm te maken.

De staat en de NAM hopen op een stevige besparing door woningen niet na iedere schade te repareren. Het is goedkoper de scheuren minder vaak dicht te maken, een woning die ingestort of afgeschreven is, vormt geen nieuw risico op een claim. Schadebeperking door een total loss-verklaring of het combineren van schades. Een dode is goedkoper dan een invalide.

\

Zelf woont ie op een woonboot, maar "het bibbert bij de buren, en dat is toch ook irritant." Is wel zo. Goeie brief ook, over Groningers die vastlopen in het veen van het gasdebat. Knip, plak, pak er een Hooghoudt bij, Groninger Bram Kloos doet zijn zegje:

**Een klagende Groninger is als een stakende werkloze
**Soms heb ik het idee dat we de oplossing voor de aardbevingsschade uit het oog verliezen door het vele geouwehoer. Sterker nog, alsof we maar moeten accepteren dat er geen goede oplossing is. Door de jarenlange tegenwerking van de staat, van de NAM, lijkt het alsof een compromis de enige oplossing is, een oplossing waar twee partijen met tegengestelde belangen zich bij moeten neerleggen. Maar dat is natuurlijk niet zo, een staat zou geen compromis moeten willen sluiten over de veiligheid van haar burgers. De staat neemt Groningers niet serieus, al doen ze tegenwoordig wel alsof. Historische panden worden gesloopt, omdat het te duur is om ze op te knappen, en mensen krijgen pas na maanden bericht of ze een compensatie krijgen voor hun schade. En de NAM nog steeds hetzelfde spelletje. Vaak hoor je nog: "Als dit in Holland was gebeurd..." en dat klopt natuurlijk, want dan waren het de huizen van de bestuurders zelf geweest die waren gaan rammelen. Dan was het al opgelost. Dat weten we, maar laten we het er niet meer over hebben, want as is verbrande turf.

De beving van 3,4 bij Zeerijp, is ook in de stad gevoeld, dat helpt wel voor de beleving. Het draaiboek stond natuurlijk klaar, uitgedacht door de politiek en de NAM om in te zetten bij precies zo’n gebeurtenis. De persberichten waren al geschreven, en konden snel de deur uit. Het loopt zoals voorspeld door de spindoctors. Wiebes speelt de bezorgde politicus, de NAM doet symbolisch een stap richting de Groningers door twee onrendabele gaswinputten te sluiten, ze kijken er zeer serieus bij, alsof ze een groot offer brengen, en ze kunnen de Groningers hopelijk weer stil houden tot de volgende beving. Agenten staan klaar om bij al te opgewonden provincialen even een persoonlijke waarschuwing af te geven als duidelijk wordt dat ze willen protesteren bij de aankomst van de regent, want zo doof je zulk smeulend ongenoegen.

Wiebes, die eerst 4 jaar lang bij een ander ministerie verontschuldigend kon roepen dat het een zooitje is maar dat hij er echt niets aan kan doen, komt nu hier de schlemiel uithangen die het ook maar op zijn bordje geschoven heeft gekregen. Hij wil echt het beste voor de Groningers, het is vre-se-lijk allemaal. Echt. Maar ja, hoe los je het op? Hij haalt nog maar eens zijn schouders op, en in zijn ingevallen grijze gelaat, dat een bezorgde en meelevende uitdrukking moet uitbeelden, lachen de oogjes alweer. Het is ook niet zijn probleem eigenlijk wil hij maar zeggen. Zijn voorgangers, ja die hadden het veel beter moeten doen, maar nu. Tsja wat is er nog aan te doen? 

Na wat sussende woorden gaat de professionele bureaucraat met de hangende schouders weer terug naar Den Haag.   

Al in de jaren negentig van de vorige eeuw waren er klachten over scheuren in boerderijen. Sommigen klaagde in het openbaar, in de krant of startten een procedure tegen de NAM. De NAM zette advocaten in en betaalde wetenschappelijk klinkende onderzoeksbureaus om de argumenten van de klagende bewoners te ondermijnen. Het gemor was makkelijker te onderdrukken, er waren geen sociale media. De bevingen hadden niets met de gaswinning van doen, was de lezing. Schouderophalend werden de klagende Groningers met een kluitje in het riet gestuurd. Maar het was een publiek geheim. Verzakte boerderijen, aardbevingen, wij wisten het. Het komt door het gas.

Al dat gezever over verminderen van de winning is een afleidingsmanoeuvre, omdat Den Haag niet wil betalen. Weg met het schadeprotocol, het is duidelijk wat nodig is. Alle huizen moeten bevingsbestendig. Allemaal. Niet na een inspectie omdat er een scheur in de muur zit, met een half jaar wachttijd omdat het bedrijf dat door de NAM is omgekocht te weinig tijd heeft, nee alle huizen, ook die nu nog geen schade hebben, en wel nu. En als er schade komt, betalen. Geld mag geen rol spelen als het om veiligheid gaat. Daar verandert geen kruiperige politicus wat aan die zich al vantevoren excuseert. 

Wat boeit het hoeveel gas er nu gewonnen wordt? Het kwaad is geschied, en nu moet het opgelost worden. En ja dat kost geld, kom maar door. Weet je wat ook geld kost? Een Betuwelijn, een HSL, een Noord/Zuid-lijn en een bank die omvalt. Het is blijkbaar allemaal belangrijker dan een huis dat instort. Het probleem is dat de Groninger niet gaan staken. Dat de regionale blaadjes veel te begripvol zijn voor de Hollanders. Het gas heeft ons toch ook veel goed gebracht. Leg dat nog eens uit als er wel iets mis gaat. Een kinderkamer die instort. En ga daar dan staan en uitleggen dat onze staat te pauperig was om te zorgen dat kleine Gezina veilig kon slapen.

Pas als alle huizen bevingsbestendig zijn maakt het niet meer uit, pomp maar op wat je wilt. Dan klagen we wat, en drinken nog een Hooghoudt en halen onze schouders op. In een bevingsbestendig huis.

Bram Kloos
Noorderling