Geenstijl

Tevens Stamcafé

Vrijdag 3 november

JE MOET DOOD!

Dit is alweer mijn 44ste stuiptrekking en de trouwe lezer vraagt zich terecht af: wanneer ga je nou eindelijk eens deaudt, Van Amerongen? Je bent al een heel jaar aan het reutelen, dat is toch niet normaal meer? Hou je de boel soms voor de gek, pipo?  

Was het maar een gebbetje, lieve vrienden… 

Ik heb het afgelopen jaar diverse begrafenisondernemers in de Algarve bezocht om mij te laten informeren over de mogelijkheden om mooi de grond in te gaan want zulke serieuze zaken moet je niet aan de nabestaanden overlaten. Dat er ineens BLØF, Coldplay of Stef Bos wordt gedraaid tijdens mijn teraardebestelling, of dat Peter Breedveld samen met Bert Vuijsje een lijkrede houdt bij mijn droeve kuil. 

Tijdens de begrafenis van mijn maatje Conny Mus hield de broer van zijn toenmalige vriendin een toespraak, waarin hij het had over het aardse Jeruzalem en het hemelse Jeruzalem. De man, een dominee, verwees hiermee naar de vermeende religieuze kant van Mus. Nou, als er iemand heidens was, was het Mus. 

Ik hoorde dit verhaal uit eerste hand van Jeroen Pauw want zelf was ik er helaas niet bij omdat ik in de jungle van Paraguay zat. In de aula begon iedereen te kuchen toen het over de vrome Conny Mus ging en tijdens de natte nazit konden de vrienden van Mus er smakelijk om lachen, over de postume bekering van die zondaar uit Amsterdam. 

Voor zijn zeventigste verjaardag, regelde ik een bijeenkomst op zijn graf, midden in de lockdown. Dat werd mijn echte afscheid van Mus.

Ik laat mij trouwens het liefst begraven in mijn tuin, naast Raya en Jamba. Omdat ik groen-rechts ben, geef ik echter de voorkeur aan een luchtbegrafenis waarbij mijn keurig in moten gehakt lichaam aan de gieren wordt gevoerd. Na mijn overlijden leest een huurlama drie tot vijf dagen voor uit het Tibetaans dodenboek, om mijn ziel de tijd te geven uit het lichaam te treden. Daarna brengen de monniken mijn lijk nog voor zonsopkomst naar een open plek, waar het in stukken wordt gesneden en aan de gieren wordt gevoerd. De botten worden vervolgens verpulverd en met meel vermengd aan de gieren gegeven (meel schijnt goed te zijn voor hun stoelgang). Het overgebleven restant wordt verbrand. Zo’n luchtbegrafenis scheelt begrafeniskosten, is klimaatvriendelijk, de vogelen zijn er blij mee en je ontloopt de enorme papierwinkel bij de gevreesde ambtenaren van de gemeente Olhão. Alleen moeten er wat gieren worden geregeld, want die zie je maar weinig in de Algarve. 

Nog even wat mijn aangekondigde dood betreft: ik moet ineens denken aan die anekdote over de schrijver Adriaan Venema, die vooral bekend werd door Schrijvers, uitgevers&hun collaboratie. 

Ik zag Venema regelmatig in het Amsterdamse nachtleven trippelen. Ik schrijf bewust trippelen, want hij droeg altijd hele kokette laarsjes met hakjes, en hele strakke broeken (die in mijn herinnering van fluweel waren). Adriaan was geobsedeerd door zijn zelfmoord. Tout Amsterdam was van op de hoogte van zijn aangekondigde dood en op een gegeven moment gingen Theo van Gogh en Theodor Holman - midden in de nacht en in een kennelijke staat na te zijn doorgezakt in Welling -  naar Venema’s huis even verderop in de straat. Ik ken dat huis, want ik heb daar ooit een keer Wietske Miedema geïnterviewd, een van de oprichters van het Palestina Komitee en de levenspartner van Adriaan Venema.

Holman en Van Gogh stonden dus voor Venema’s huis op dat onzalige tijdstip en begonnen te roepen: “Adriaan! Spring dan! 1 2 3 4, komt er nog wat van, 5 6 7 we wachten al zo lang.” 

Kijk, zo’n anekdote moet je nooit doodchecken. 

Goed, die zelfmoord van Adriaan Venema kwam er dus, al dan niet gestimuleerd door Theo & Theo, en wie meer wil lezen over Venema en zijn obessie met zelfdoding en de Tweede Wereldoorlog, moet dit boekje beslist lezen. In Het Dilemma schrijft Venema over personen die ooit voor een over leven of dood beslissende keuze hebben gestaan. Daarna geeft hij de ervaringen, gevoelens en overwegingen die hem ertoe brachten zichzelf het leven te benemen. Het boek besluit met een vraaggesprek met Ischa Meijer, het allerlaatste voor Venema er tussenuit kneep. Dat prachtige interview kunt u ook hier lezen. Een voorproefje: 

Venema: ‘Ik heb besloten te stoppen met leven. Ik ga er een eind aan maken. Dat besluit heb ik in wezen zo ongeveer dertig jaar geleden genomen - zo lang al leef ik met die gedachte. Dat is ook altijd mijn wisselgeld geweest; op die wijze schiep ik een zekere onaantastbaarheid bij mezelf. Ik heb reeds op vrij jonge leeftijd begrepen dat iedereen doodgaat. Heel veel mensen hebben toch het idee: dat overkomt mij niet. Ik wist tevens dat ik niet zo oud zou worden; ik heb voortdurend geweten: ik word een jaar of vijftig. En enerzijds hanteerde ik permanent die mogelijkheid tot suïcide als pantser tegen akelige gebeurtenissen, en aan de andere kant zocht ik ook inderdaad met de regelmaat van de klok allerlei problematische toestanden min of meer bewust op. De kip en het ei. Maar hoe dan ook - wanneer ik het zwaar had, ontleende ik ongelooflijk veel rust aan dat eenmaal genomen besluit: als het werkelijk te veel wordt, neem ik het heft in eigen handen. Het is eigenlijk een langzaam groeiproces geweest. En driekwart jaar geleden heb ik dan een datum vastgesteld. Op die wijze schiep ik voor mezelf de mogelijkheid om nog allerhande zaken te voltooien, om mijn leven, zo goed als mogelijk, af te maken. Een grote angst is voor mij altijd geweest dat ik ineens zou omvallen vanwege een hersenbloeding of hartaanval - midden in een zin. Ik heb altijd bewust geleefd, en zo wil ik ook sterven. Ik heb daar wel ook discussies over gevoerd met mensen die het er dan over hadden hoe mooi het was dat iemand in zijn slaap was overleden. Ik moet daar niet aan denken. Ik ben ook wel eens acuut bang geweest dat mij zoiets zou overkomen. Ik voelde mij op een avond niet lekker en durfde vervolgens absoluut niet naar bed te gaan. De hele nacht opgebleven. Ik wil bewust doodgaan. Vanaf het ogenblik dat ik het moment van mijn overlijden gemarkeerd had, kwam er met de dag meer harmonie in mijn bestaan. Ik voel me de laatste tijd heel prettig. Ik ben ook wel bang - maar die angst is alleen maar gericht op het ogenblik zelf. Hoe gaat dat? Is dat een vreselijke gebeurtenis? Maar dan zeg ik weer tegen mezelf: “Die afweer zou je altijd wel gehad hebben. Iedereen die doodgaat, maakt iets mee wat niemand kent.” Als ordelijk en georganiseerd man ben ik in alle rust op zoek gegaan naar de pillen. Deels in Amsterdam, maar ook in het land. Dan kwam ik, zogenaamd op doorreis, met een of ander kletsverhaaltje bij zo'n vreemde arts. “Ik ben op weg naar Frankfurt om het vliegtuig naar de Antillen te nemen, en ik heb mijn medicijnen thuis te Amsterdam vergeten. Ik heb vreselijke vliegangst en ik krijg dat spul van mijn eigen dokter ook altijd.” En dan had ik er weer drie of vier. En ik ben in contact gekomen met een arts die ongeneeslijk ziek was en die het in de laatste fase van zijn leven helemaal geen bal meer kon schelen. Op die wijze heb ik toch wel met de zelfkant van de artsenwereld te maken gehad. Ik was immers een soort junk; ik was op zoek naar verboden middelen, en dan ga je nu eenmaal liegen en bedriegen. En die artsen liegen en bedriegen hoogstwaarschijnlijk met je mee - maar dat wist ik niet; ik kon niet in hun hoofden kijken. Somber - ja. Maar de potentiële zelfdoder in onze maatschappij ziet zichzelf praktisch voor het onvoldongen feit geplaatst dat hij bijna gedwongen is om van een hoog flatgebouw te springen of zichzelf voor de trein te werpen - want het is, zelfs voor een gehaaid iemand als ik, niet eenvoudig om aan die pilletjes te komen. En ik heb er - gezien mijn leeftijd, gewicht en vitaliteit - heel wat nodig. Iedereen in mijn naaste omgeving heeft een fase van grote kwaadheid doorgemaakt toen ik mijn beslissing kenbaar maakte. Dat kon me natuurlijk wel iets schelen - alleen, ik kon er niets aan doen. Ik wist ook zeker dat die boosheid weer snel voorbij zou gaan; ik had over dat onderwerp gelezen en nagedacht. En ik kreeg, vanzelfsprekend, allerwegen het advies om een psychiater te bezoeken - wat ik ook gedaan heb; nog van de week ben ik bij zo'n specialist geweest. Ik kan zeggen dat ik de balans uitermate zorgvuldig heb opgemaakt, en nog steeds check ik regelmatig de negatieve uitkomst. In theorie bestaat aldus nog steeds de mogelijkheid dat ik geen zelfmoord pleeg.

Tip van Tuur: De Laatste Deur, van Jeroen Brouwers. Daar beschrijft Brouwers (ook dood) de levensomstandigheden van Nederlandstalige auteurs en hoe die hen tot zelfmoord hebben aangezet, alsmede de indicaties daartoe die zij soms in hun werken hebben nagelaten. Welke invloed had bijvoorbeeld de Bijbel op de zelfmoord van schrijvers als François Haverschmidt, welke uitwerking hadden politiek en wereldgeschiedenis op de laatste dagen van Menno ter Braak? Er zijn perioden van zelfmoordgolven in de schrijverswereld, zoals in het laatste kwart van de jongste eeuw: Halbo C. Kool, Jan Emmens, Jan Arends, Jotie ‘t Hooft en nog anderen. En in de eerste jaren van de eenentwintigste eeuw de zelf veroorzaakte dood van Adriaan Venema, Anil Ramdas, Nanne Tepper, Joost Zwagerman en opnieuw tal van bekende en minder bekende anderen. Kortom, ‘De laatste deur’ is een literaire geschiedenis van zelfmoord, geschreven met empathie en betrokkenheid in een nieuwe, ingrijpend herziene en geactualiseerde editie.

Zaterdag 4 november

Nu ik zo intensief met de dood bezig ben - hetgeen eigenlijk alleen maar komt door deze kroniek - doe ik dit jaar niks aan mijn verjaardag. En vierenzestig worden vind ik ook niet echt een reden om iets te vieren. Meestal geef ik wel een feestje, zoals deze met de beaumonde van Amsterdam, Rotterdam en de Algarve, maar nu heb ik geen puf. Terwijl het zo maar mijn laatste jaardag kan zijn. 

4 november is behalve mijn verjaardag ook de datum van de moord op Yitzhak Rabin, in Tel Aviv in 1995. Ik gaf een feestje bij een vriendin die om de hoek woonde van het grote plein, waar die avond een massale vredesdemonstratie werd gehouden. De televisie stond aan bij Paulina, er waren live beelden van de demo, maar ik was amper geïnteresseerd in de zoveelste vredesdemo.  Premier Rabin hield een toespraak en zong met een keur van Israelische artiesten het ‘Lied van de vrede’. Op dat moment kreeg de Shabak, de Israelische Binnenlandse Veiligheidsdienst, de mededeling binnen dat er ieder moment een aanslag kon worden gepleegd op Rabin. Een kwartier later werd Rabin neergeschoten door Yigal Amir. De premier overleed kort daarna op de operatietafel in het Ichilov-ziekenhuis in Tel Aviv. In eerste instantie werd Amir een loslopende idioot en een eenzame wolf genoemd, maar hij was volkomen bij zijn verstand toen hij Rabin doodschoot. In januari van dat jaar wist Yigal al zeker dat hij Rabin zou vermoorden, eerdere pogingen mislukten echter. Yigal Amir bleek een professionele terrorist te zijn, opgeleid door het Israelische leger. Al snel werd duidelijk dat er sprake was van een samenzwering waarbij de gebroeders Amir, enkele geestverwanten, rabbijnen en soldaten betrokken waren. Yigal Amir werd niet door God gezonden, maar door een groepje orthodoxe kolonisten. Een half jaar voor de moord kwam de raad van rabbijnen van Yesha, de overkoepelende organisatie van kolonisten in Judea, Samaria en Gaza bijeen. De vraag was of het een mitsva, een goede daad, was om Rabin te vermoorden. De raad besloot dat Rabin een rodeefwas, een Jood die een gevaar voor de joodse gemeenschap is en daarom mocht worden gedood. 

Maar er is ook nog vrolijk nieuws vandaag want baron Schimmelpenninck tot Tourette is helemaal klaar met de publieke zaak. 

Kabouter Clickbait (in ruste): “Ik ben wel even klaar met de publieke zaak. Het is gewoon ondankbaar werk. Veel mensen hebben het idee dat je met televisieprogramma’s als ‘Sander en de kloof’ veel geld verdient, maar dat klopt echt niet. Ik wil mezelf niet zielig maken, maar stelling nemen in het publieke debat doe je niet vanwege het verdienmodel. Als je goed wil verdienen, moet je niet zo’n uitgesproken profiel hebben als ik, maar vooral een makkelijke, neutrale presentator zijn. Dan kun je lekker de hele week overal dagvoorzittertje spelen. Wat ik ga stemmen? Ik denk Volt. Omdat ik me in de eerste plaats een Europeaan voel. Daarbij vind ik Volt gewoon een goede club. In het verleden heb ik wel VVD gestemd. D66 ook. En zelfs CDA. Ik vind die Bontenbal oprecht een goeie kerel en D66 ook nog steeds een prima partij. Ik zou Timmermans ook wel overwegen. Gewoon omdat het aardig zou zijn als we straks eens iets anders krijgen dan dat eeuwige rechts. Maar Volt past toch het beste bij mijn idealen, denk ik. Het is als columnist natuurlijk niet verstandig om dit allemaal te zeggen, maar voor wie mij een beetje volgt zal het niet enorm verrassend zijn.”

Zondag 5 november

De geboortedag van Herman Brood. Hij zou vandaag 78 zijn geworden! 

Lekker op de bank met een kopje thee naar Cha Cha kijken. En daarna het geweldige optreden van Herman in de leukste literaire talkshow ooit: Verhagencadabra van de VPRO. Het VPRO-programma werd gepresenteerd door dichter, journalist, schilder en filmmaker Hans Verhagen, winnaar van de P.C. Hooft-prijs 2009. Verhagencadabra werd geregisseerd door Wim T. Schippers, in de redactie zaten Hans Sleutelaar, Betty van Garrel en Jan Mulder.  De show bestond niet lang, want heel Nederland was woest wegens het hilarische drankmisbruik tijdens de show. Deze uitzending met Herman Brood is episch maar let vooral op Johnny van Doorn die de huisbar sloopt. Ach, leefde Johnny the Selfkicker nog maar. Dit is toch genieten mensen. En dit. En dit! 

Overigens ben ik radicaal afgehaakt met het kijken naar Nederlandse boekenprogramma’s na Zeeman met Boeken. In een donker hok dat blauw stond van de rook, zaten mijn collega’s van de Groene Amsterdammer te mompelen over Foucault, Popper, H.C. ten Berge, Huub Beurskens en Wiel Kusters. Soms werd Bassie Heijne als the jolly joker in het panel gezet en veerde de uitzending op. Ik bedoel maar. Zeeman met Boeken had vijfenzeventig kijkers, hetgeen mij noopte tot de constatering dat ze het programma beter op een VHSje thuis konden bezorgen bij die handvol kijkers, want dat was goedkoper dan het uitzenden op de treurbuis. Per ongeluk keek ik eens naar Kaft, het beruchte boekenprogramma van Sylvana Simons. Over Kaft wil ik alleen maar kwijt dat ik het geloofwaardiger had gevonden als Regilio Tuur het had gepresenteerd. Boudewijn Büch en zijn boekentokootje vond ik charmant, maar ik verwarde het teveel met zijn Uncle Ben’s-reclames, Van Dis vond ik te pedant en ik meen dat de grijze eminentie Aad van den Heuvel iets met boeken deed, maar als ik hem zag kreeg ik altijd de neiging melkdoppen naar Afrika te sturen. 

In mijn woeste jonge jaren bleef ik thuis voor twee boekenprogramma’s: das Literarische Quartett op het ZDF van de Joodse literatuurpaus Marcel Reich-Ranicki en Apostrophes, een schitterend boekenprogramma op de Franse zender Antenne 2, gepresenteerd door de aimable Bernard Pivot. Dan was het stil op straat in Amsterdam, als Reich-Ranicki en Pivot op de verrekijk waren. Mijn favoriete moment was toen Reich-Ranicki De ontdekking van de hemel van onze Harry Mulisch sloopte door te zeggen dat minstens de helft van de pagina’s uit het boek kon. Ik was anderzijds wel even klaar met Reich-Ranicki toen hij Cees Nooteboom (Reve noemde hem niet voor niets het doodzieke aapje N.) een geweldige en echte Europese schrijver vond. 

Het probleem van het maken van een Nederlands boekenprogramma is dat de meeste Nederlandse schrijvers saai en pedant zijn. Op de beroepsprestigeladder zal de schrijver net een treetje hoger staan dan de journalist en de letselschade-advocaat. Waarom zou de mening van een schrijver interessant zijn? In Nederland is het een grote club van staatsruiveniers die hun subsidiegevers te vriend willen houden en daarom altijd met meel in de mond politiek correcte onzin uitkramen. Oude meisjes in de menopauze die ondeugende novellettekes schrijven, dat hoeft van mij ook niet zo op de treurbuis. Om maar in stijl te eindigen met Johnny van Doorn: Literair Café, tabé!

Maandag 6 november

De vijfde colonne in Belgikistan is nog angstaanjagender dan die in Hollandistan. Minister van Klimaat Zakia Khattabi (Ecolo) weigerde maandagochtend om Hamas een terroristische organisatie te noemen tijdens een interview met LN24. ‘Ik gebruik het (het woord terrorist, red.) niet, omdat het een juridische betekenis heeft die ik niet ken. Maar ik heb er geen probleem mee om aanvallen uitgevoerd door Hamas te omschrijven als terroristische daden, als daden van barbarij’, zei ze aan LN24. Vervolgens ging de Marokkaanse roeren in de stront, met de ventilator in de hoogste stand, door te roepen dat ze niet wist dat Hamas op de terreurlijst van de Europese Unie stond. Gelukkig diende de geweldige en vooral dappere Assita Kanko haar van repliek: 

De Belgische linkse minister Zakia Khattabi zegt dat ze Hamas "geen terreurgroep zou noemen". Ze benadrukt: "Ik gebruik de term 'terrorist' niet om Hamas te beschrijven". Natuurlijk, mevrouw Khattabi, dit is een liefdadigheidsnetwerk misschien en niemand heeft het gemerkt? Het is zowel verbazingwekkend als hartverscheurend dat een vooraanstaand politiek figuur negeert wat de EU zelf duidelijk heeft omschreven als een islamitische terreurgroep. Mevrouw Khattabi werd zelfs bijna rechter bij het Belgisch Grondwettelijk Hof. Ik vraag me af wat de Belgische Premier vindt van deze uitspraak van een lid van zijn regering. Zal België zijn ministers officieel herinneren aan de feiten over Hamas?

*Voor het geval Khattabi het nog niet gemerkt heeft: Shani Louk, en zij is niet het enige slachtoffer, werd verkracht, verminkt en vermoord nadat ze naakt door de straten werd vervoerd en bespuugd door extremistische Hamasmannen die Allah Akbar riepen. Denk aan de 1400 burgers die afgeslacht, in stukken gehakt en verkracht werden. Ik vraag me af wat er nodig is om in de ogen van mevrouw Khattabi als terrorist te worden aangemerkt. *

*Shani Louk was 23 jaar oud. Sinds 7 oktober wordt de wereld opgeschrikt door een golf van antisemitisme en Joden over de hele wereld voelen zich alleen en in gevaar. Pro-Hamas demonstraties hebben zich vermenigvuldigd op onze grondgebieden en worden gesteund door linkse politici die de ziel van Europa hebben verkocht voor een paar stemmen. Kan iemand links en bepaalde westerse "feministen" zoals Khattabi vertellen over de hel van Shani Louk en de executie van 1400 civiele burgers in Israël ? Kan iemand mensen zoals zij en Mélenchon in Frankrijk informeren over de terechte angst van Joden over de hele wereld? Het lijkt erop dat ze ondanks de gruweldaden niet in de gaten hebben wat Hamas werkelijk is. *

dinsdag 7 november

Verdomme, weer een hele dierbare vriend met kanker gediagnosticeerd. Even sprakeloos. 

Woensdag 8 november:

Twiet van de dag (wat lijkt die kwiebus trouwens veel op Sjonnie Mieremet. Maar met Sjonnie kon je tenminste nog lachen).