Geenstijl

het zou het einde van de bank, zoals we die nu kennen, kunnen betekenen

Afgelopen week was het debat in de Tweede kamer over Central Bank Digital Currency (CBDC). Zoals helaas vaker het geval is, waren de parlementsleden weer eens slecht voorbereid en/of begrepen ze niet waar het nou echt om ging. Terecht stellen econoom Mathijs Bouman en FD journalist Joost van Kuppeveld het één en ander vast hierover. Echter, in de becommentariëring zetten zij de tegenstanders van CDBC standaard weg als complotto’s of erger. De theoretische mogelijkheden die CBDC biedt aan regeringen/centrale banken worden zo ter zijde geschoven. Zij brengen hiermee de discussie en uitwisseling van ideeën omtrent CBDC schade toe.

Zo’n complotto ad hominem kan natuurlijk door de tegenstanders van CBDC worden beantwoord met de ad hominem van naïevo, maar dat zal de discussie geen goed doen; ze zouden dan immers dezelfde fout begaan. In deze tweedelige blogpost dus een poging om wat argumenten op een rij te zetten; argumenten waarom een CBDC een hellend vlak is en makkelijk tot de dystopische toestanden kan leiden die de tegenstanders als complot bestempelen.

CBDC zijn dus digitaal centrale bank geld en niet te verwarren met crypto; CBDC hebben niks met blockchain te maken en dus ook niks met decentralisatie. Ook is digitaal centrale bank geld niet geheel hetzelfde als het huidige girale geld; ons girale geld wordt bij een commerciële bank aangehouden, CBDC wordt direct bij de centrale bank aangehouden; de betalingen bij giraal gaan via de bank, dan centrale bank, dan naar de bank van de ontvanger en bij CBDC wordt dit er allemaal tussenuit gehaald. Dit is dan ook de hoofdreden dat commerciële banken het niet zien zitten, want het zou hen in simpele dozenschuivers veranderen (een trend die sowieso al gaande was overigens).

Of erger nog, het zou het einde van de bank, zoals we die nu kennen, kunnen betekenen; iets waar onder andere Bouman voor waarschuwt overigens. Immers, als consumenten moeten kiezen tussen een bank waar hun spaargeld niet geheel veilig is (tot de depositogarantie grens is het min of meer veilig) of bij de centrale bank die nooit ten onder kan gaan, is de verwachting dat iedereen naar CBDC zal overschakelen en daarmee de banken de doodsteek zal bezorgen. Dit wordt door de ECB ook onderkend en het idee is om CBDC maar voor een bepaald gedeelte in te voeren en dat het alsnog via de banken moet lopen en nog meer van zulks om de commerciële banken te ontzien.

Maar het moge duidelijk zijn dat op termijn de CBDC, vanuit de optiek van tegenpartijrisico, superieur is aan het stallen van het huidige geld bij commerciële banken. Als het tegenpartijrisico bij bedrijven en particulieren leidend zal blijven (zoals dat nu het geval lijkt te zijn), dan zal CBDC langzaam maar zeker de commerciële banken en het huidige geld uitfaseren.

Maar helaas blijken de meeste bedrijven en personen (economen en journalisten incluis) blind voor de gevaren van CBDC: het vervangen van cash. Een gevaar wat nu al bestaat overigens, want steeds meer mensen gebruiken geen cash meer en gaan voor het gemak van betalen per pas of overboeking. Maar als de consument het wil, dan kan er in de meeste gevallen nog met cash worden betaald (wordt overigens steeds meer afgeknepen door overheden). Echter, een CBDC kent geen cash en dus als CBDC het huidige geld zou vervangen (ofwel een exclusief CDBC stelsel), betekent dit per definitie het einde van cash geld. De plannen omtrent CBDC stellen dat cash en het gewone girale geld gewoon naast de CBDC blijven bestaan, maar hoe kan men hier verzekerd van zijn?

Kuppeveld, Bollen (van FTM) en andere journalisten en experts blijken een enorm vertrouwen te hebben dat CBDC zodanig kan worden ingekaderd dat het nooit het huidige girale en cash geld compleet zal vervangen (ik vermoed dat Bouman denkt dat CBDC er überhaupt niet komt of moet komen dus is niet helemaal vast te stellen of hij ook zo’n vertrouwen heeft met betrekking tot inkadering ). Sommige bezwaarmakers, waaronder ondergetekende, zijn een andere mening toegedaan. De verleiding en de belangen die een CBDC kan dienen zijn immers dermate groot, dat vroeg of laat, CBDC als enig wettig betaalmiddel zal worden ingevoerd.

Waarom? Kijk naar de regeringen, beleidsmakers en vele politici die de eurozone rijk is (pun intended), de overgrote meerderheid steunt (in meer of mindere mate) het concept van de maakbare samenleving. De maakbare samenleving is de mate waarin de maatschappij door overheidsingrijpen fundamenteel dient te worden veranderd naar het gewenste beeld. Dit mag geen verrassing heten; het is nou eenmaal de functieomschrijving van een politicus en een beleidsmaker. Maar het is uiterst relevant in de CBDC discussie. Immers, het gaat onder andere om het sturen van menselijk gedrag om zodoende het ideaalbeeld te bereiken. Daarom wordt roken zwaar belast, onveilig weggedrag beboet, crimineel gedrag bestraft en zo verder. Het willen sturen en het willen hebben van instrumenten om te sturen, is regeringen niet vreemd. En als er één goed stuk gereedschap is om gedrag te sturen, dan is het wel een volledig CBDC stelsel.

Volgende week in deel 2, zal ik wat voorbeelden aandragen waarom een CBDC stelsel koren op de molen is voor regeringen; waarom er, in de optiek van regeringen, de noodzaak is om een CBDC stelsel in te voeren. Wat dan overblijft is de visie over de effectiviteit van de juridische inkadering (bijvoorbeeld voorkomen dat CBDC programmeerbaar wordt). En daar ligt wellicht de crux…