Geenstijl

woo woo woo wat gebeurt hier

Even eerlijk: wij hebben het niet zo op open brieven. En even nog eerlijker: wij hebben het ook niet zo op zeggen dat je het niet zo op open brieven hebt, om daarna toch aandacht te vragen voor een open brief. Maar ja. In nota bene de Telegraaf (!) is een oproep verschenen van journalisten van nota bene het NOS Journaal (!), nota bene NRC (!), nota bene Omroep Gelderland (!) en nota bene nog allemaal andere media, metinclusief nota bene degene die dit topic aan het tikken is. Dus hier gaan we nog maar een keer: de Wet Open Overheid is al niet perfect, maar een transparante overheid is essentieel in een mogen wij dat zeggen ja dat mogen wij zeggen democratische rechtsstaat en de voorzetten die worden gegeven om de overheid minder transparant te maken zijn DOODENG. Dus. Dringend verzoek van journalisten aan formerende partijen: ’Wet open overheid niet begrenzen’.

Het voelt wat ongemakkelijk u te schrijven. Vanuit onze journalistieke taakopvatting laten we open brieven en lobbyen graag aan anderen over. Omdat wij werkzaam zijn voor media met uiteenlopende signaturen, zult u onze handtekening bovendien niet snel onder dezelfde brief aantreffen.

Toch zien wij ons genoodzaakt een uitzondering te maken, omdat het ministerie van Binnenlandse Zaken u heeft voorgesteld een wettelijk instrument te ’begrenzen’ dat cruciaal is voor de uitoefening van ons vak: de Wet open overheid (Woo). Het enige middel waarmee wij met een beroep op de wet overheidsdocumenten kunnen opvragen.

Het willen ’begrenzen’ daarvan raakt niet alleen ons dagelijks journalistieke werk, maar ook een principieel punt. Overheidsdocumenten zijn namelijk niet ’van’ de overheid, maar worden slechts door haar opgesteld of bewaard. De documenten zijn van ons allemaal.

Althans, dat principe geldt in een democratische rechtstaat. Het idee is dat de overheid bestaat bij de gratie van burgers die toestemming verlenen tot dat bestaan. Voorwaarde voor die toestemming is dat de overheid controleerbaar is, tenzij er goede redenen zijn informatie geheim te houden.

Dit principe staat echter onder druk. En dan hebben we het dit keer niet over het feit dat de overheid al jaren wettelijke termijnen overschrijdt, stukken niet zelden achterhoudt en een beroep op de rechter om überhaupt een besluit te krijgen maar al te vaak verwordt tot onderdeel van het proces.

Nee, het ministerie van Binnenlandse Zaken doet nu voorstellen die de Woo zelf uithollen. Zo wordt overwogen wettelijke maxima in te voeren voor het aantal documenten dat kan worden opgevraagd, documentsoorten uit te sluiten (zoals interne e-mails en concepten) en de uitzonderingsgronden te verruimen.

Het ministerie van Binnenlandse Zaken belooft overigens wel uit eigen beweging meer stukken openbaar te maken (’actieve openbaarmaking’). Klinkt geruststellend, maar in de kern betekent dat het volgende: niet wij bepalen straks welke informatie wij nodig hebben om de overheid te controleren. De overheid bepaalt welke informatie wij nodig hebben om de overheid te controleren.

’Hoge uitvoeringslasten’ door Woo-verzoeken
De redenering is al decennialang dezelfde: al die Woo-verzoeken zouden tot hoge ’uitvoeringslasten’ voor de overheid leiden. En inmiddels zou er ook nog sprake zijn van misbruik door AI-bots. Begrijpelijke bezwaren, maar de hierboven genoemde oplossingen gaan voorbij aan het principe dat hier voorligt. Wie daadwerkeljk, en niet alleen in woord, de democratische rechtsstaat hoog houdt, morrelt bij kinderziektes of aanhoudende uitvoeringsproblemen niet aan de fundamenten, maar verhelpt de problemen.

Wij roepen u op om bij praktische problemen met de Woo te zoeken naar praktische oplossingen. Heeft u principiële argumenten tegen de Woo, en wilt u dat de overheid minder transparant is, verzoeken we u dat debat openlijk en expliciet te voeren.

Eric Arends (Argos), Chris Bakker (Omroep Brabant), Jasper Been (Het Financieele Dagblad), Pim van den Berge (Omroep Zeeland), Goos de Boer (RTV Noord), Julia Bokdam (Algemeen Dagblad), Maria Bouwman (EW Magazine), Jan Daalder (Follow the Money), David Davidson (Follow the Money), Alexander Dommerholt (Nederlands Dagblad), Camil Driessen (NRC), Maarten Edelenbosch (NH Nieuws), Willem Feenstra (de Volkskrant), Gaby de Groot (Het Financieele Dagblad), Hjalmar Guit (RTV Drenthe), Milena Holdert (Nieuwsuur), Maurice Hoogendoorn (Nederlands Dagblad), Lucien Hordijk (Follow the Money), Carola Houtekamer (NRC), Maaike Kempes (RTL Nieuws), Ties Keyzer (Nieuwsuur), Jan Kleinnijenhuis (Nieuwsuur), Andreas Kouwenhoven (NRC), Tom Kreling (NRC), Dieuwertje Kuijpers (Follow the Money), Karlijn Kuijpers (NRC), Iris Kuipers (RTV Oost), Marco de Lange (Zembla), Jorg Leijten (NRC), Johan Leupen (Het Financieele Dagblad), Rene Lukassen (RTL Nieuws), Wubby Luyendijk (NRC), Ben Meindertsma (de Volkskrant), Huib Modderkolk (de Volkskrant), Geerten Moerkerken (Reformatorisch Dagblad), Bart Mos (Het Financieele Dagblad), Sonny Motké (Het Financieele Dagblad), Laila Moussaoui (Trouw), Mike Muller (De Telegraaf), Bart Nijman (Nijmans Nieuwsbriefje), Marcia Nieuwenhuis (RTL Nieuws), Judith Pennarts (Nieuwsuur), Patrick Pouw (freelance journalist), Annegina Randewijk (Nederlands Dagblad), Eveline Rethmeier (EenVandaag), Sander Rietveld (Zembla), Niels Rigter (De Telegraaf), Cyril Rosman (Algemeen Dagblad), Jan Salden (Zembla), Birte Schohaus (Follow the Money), Siebe Sietsma (RTL Nieuws), Marijn Schrijver (De Telegraaf), Bas van Sluis (Dagblad van het Noorden), Rene Sommer (Pointer), Thomas Spekschoor (NOS Nieuws), Anneke Stoffelen (de Volkskrant), Jan-Hein Strop (Follow the Money), Frank Tieskens (GeenStijl), Bas van Beek (Follow the Money), Sjors van Beek (De Limburger), Mitchell van de Klundert (Nieuwsuur), John van den Oetelaar (Algemeen Dagblad), Renee van Hest (Nieuwsuur), Ton van der Ham (Zembla), Daniël van Kessel (Follow the Money), Aaldert van Soest (Nederlands Dagblad), Xander van Uffelen (de Volkskrant), Dimitri Tokmetzis (Follow the Money), Daniël Verlaan (RTL Nieuws), Just Vervaart (Omroep Gelderland), Erik Verwiel (de Volkskrant), Koen Voskuil (RTL Nieuws), Yoeri Vugts (Nieuwsuur), Rik Wassens (NRC), Lisa Wessels (Algemeen Dagblad), Jeroen Wetzels (RTL Nieuws).