Geenstijl

Waar is het zelfvertrouwen gebleven

Raar bericht van het Kabinet van de Koning afgelopen maandag. De moedige vorst ontvangt ten paleize premier Dick Schoof, Kamervoorzitters Jan Anthonie Bruijn (VVD) en Martin Bosma (PVV) en chef Raad van State Thom de Graaf (D66). Niet alleen de congruentiefout in het gebruik van het voornaamwoord ‘zij’ om het kabinet aan te duiden in de laatste zin (SCHANDE, RVD!) valt op, vooral het tijdstip is merkwaardig. Normaal ontvangt koning Willem-Alexander zijn ‘vaste adviseurs’ ná het debat over de val van een kabinet. Hij wordt dan bijgepraat over hoe Tweede Kamer en demissionair kabinet met elkaar verdergaan, zo ging het ook in juni na de val van de regering Schoof. Gesprekken die nu dus twee dagen vóór het debat over de Ontstane Politieke Situatie plaatsvonden. Dat was niet het enige opmerkelijke. Er werd maandag in de media ook gesproken over een terugkeer van Herman Tjeenk Willink (83) als verkenner, de vorming van een kabinet van nationale eenheid door eveneens hoogbejaarde oud-ministers en een terugkeer van het staatshoofd in de formatie. De enige die in de buurt kwam van zakendoen was ChristenUnie-voorvrouw Mirjam Bikker waarover zo meer.

Qua het Geheim van Huis ten Bosch is het speculeren of deze opties en een mogelijke rol van de koning daarin ten paleize zijn besproken. Het potsierlijke idee van D66-leider Rob Jetten om een Nationaal Kabinet te vormen met hoogbejaarden als Winnie Sorgdrager en Jaap de Hoop Scheffer (beiden 77) werd twee dagen later door een ruime Kamermeerderheid rigoureus ter zijde geschoven. Jetten’s partijgenote Pia Dijkstra (toen nog 69) kon vorig jaar als vervanger van de plotsklaps verdwenen Ernst Kuipers ’s avonds al nauwelijks haar ogen in Vak K openhouden.

Jetten diende zijn motie voor een verkenner voor een nationaal kabinet overigens in met de inleiding: “Een meerderheid van de Nederlanders, blijkt uit het RTL-panel, wil ook iets anders dan voortzetting van dit kabinet. Daarom de volgende motie.” Een blik op dat onderzoek van RTL leert dat 31 procent van de deelnemers zo’n nationaal kabinet wenst en 30 procent de openstaande vacatures liever gevuld ziet door VVD- en BBB ministers. Bovendien leek de D66-voorman vergeten dat hij onderdeel uitmaakt van het belangrijkste opiniepanel van het land: de Tweede Kamer der Staten-Generaal. En die oordeelde woensdag met 119 stemmen tegen slechts 29 van D66, CU en NSC dat zo’n kabinet van nationale eenheid een belachelijk voorstel was.

Maar ChristenUnie-voorvrouw Mirjam Bikker kwam daarna slechts 13 zetels tekort om koning Willem-Alexander na 29 oktober weer bij de formatie te betrekken. In 2012 besloot de Kamer toen nog koningin Beatrix en haar opvolgers uit het formatieproces te halen. Tot die tijd sprak de vorstin met haar eerder genoemde vaste adviseurs en alle fractievoorzitters om vervolgens een informateur op pad te sturen die haar bovendien op de hoogte hield van zijn vorderingen. Het huidige systeem van verkenners werkte aardig totdat in 2021 Kajsa Ollongren (D66, de partij die nota bene voorvechter is van de monarchievrije formatie) en Annemarie Jorritsma (VVD) er een enorme puinhoop van maakten. Twee jaar later zorgde Gompie voor formatieperikelen.

Als het vertrouwen laag is of de wind tegen zit zoals met de vaandelvlucht van NSC, willen Kamerleden altijd opeens dingen veranderen aan het democratisch proces. Partijen verbieden bijvoorbeeld. Woensdag draaide de VVD wat de reden was dat Bikker zo dicht bij een terugkeer van de koning in het formatieproces kwam.

Wat ook een terugkeer naar de achterkamertjes zou betekenen. Met de koning kun je namelijk niet debatteren, met verkenners wel. Bovendien is het de Tweede Kamer die de Kroon controleert, het is dan ook logisch dat het gekozen parlement de formatie vormgeeft. Dat dat niet altijd vlekkeloos verloopt, betekent niet dat het hele proces dan maar in handen moet worden gelegd van een man met een dikke speedboat die leeft in geleende paleizen en wiens core business het knippen van lintjes, zich inzetten voor de handelsbetrekkingen in het buitenland en onze sporters toejuichen zou moeten zijn.

Een beetje zelfvertrouwen alsjeblieft.