Geenstijl

Fotorapportage na de breek!

Bovenstaand: een drone show van het Amsterdamse Studio DRIFT, genaamd Social Sacrifice, waarin drones in een 9e-eeuwse kerk de 'zwermdynamiek' van een opgejaagde vissenschool simuleren - video en foto's door Egle Pernare.

Het was u misschien niet ontgaan. De afgelopen drie dagverslagjes (1,2,3) vanaf de Biennale dienden natuurlijk vooral ter kwijtschrijving van het schuldgevoel van op de baas z’n tijd prosecco's lunchen tussen de paradijsvogels en tussen de topics door achter de art gf aan van paviljoen naar paviljoen draven. Een man wordt pas volwassen als een vrouw dat van hem vraagt, zeg maar.

Maar ondanks dat we het gebeuren met een knipoog versloegen, valt er misschien uiteindelijk toch ook wel iets werkelijks over te zeggen.

Want het is maar al te makkelijk, soms terecht - en nog zelden echt grappig - de moderne kunstwereld vanuit een soort eigen cynische saaiheid weg te wuiven. Maar, zoals een filosoof (Jan Roos) ooit zei: cynisme is een handrem op het leven.

We hebben een hoop gezien. En wat we toch vooral zagen waren mensen die in al hun feilbaarheid een poging deden tot iets meer dan er al was. Een mistig fragment uit een (dag)droom proberen te vereeuwigen, dat moet je maar durven, en kunnen. Maar wat was die droom eigenlijk, en wie zegt eigenlijk dat deze de artiest toebehoorde? Misschien was-ie wel evenzeer van u.

Er is een scene uit The Devil Wears Prada die we drie levens geleden voor het eerst en laatst zagen, maar ons altijd bij is gebleven. Kern van die scene: het ontgaat de cynicus hoezeer het alledaagse pas alledaags werd nadat een artistieke voorhoede het ooit op bevreemdende feestjes over een bepaalde drempel tilde.

Wat u verder van die esthetiek vindt is natuurlijk een andere vraag, maar wat die voorhoede doet is uiteindelijk niet onbelangrijk, hoe onbelangrijk we het soms graag ook zouden vinden. Het heeft meer met u te maken dan u misschien denkt.

Dan nog iets dat we ondervonden. In spiritualiteit (dat woord is slechts zo vies als u het zelf wilt maken) is er soms aandacht voor een bepaald moment: Als u iets voor het allereerst waarneemt is er een heel korte tijd dat uw waarneming geschiedt voordat uw denkende brein hierin een rol speelt.

Uw denkende brein is de bron is van al uw psychische leed. Immers, alleen uw denkende brein bestaat in de tijd, d.w.z. het gaat gebukt onder het verleden en is tegelijkertijd angstig voor de toekomst, waarin het een verkrampte hoop op verlossing heeft. 

Zo’n kort moment van onverstoorde zintuigelijke verwondering heeft een niet onbelangrijk plekje binnen spiritualiteit, omdat u daarmee namelijk eventjes buiten de tijd, en daarmee buiten uw lijden treedt.

Nu zijn zulke momenten voor ondergetekende bijzonder schaars en altijd te kort. Maar het werd de afgelopen drie dagen toch aanzienlijk vaker ervaren dan tijdens de dagelijkse tosti salami op kantoor - al is het daarbij wel elke keer weer een zintuigelijke verwondering hoezeer je wenkbrauwen daarvan gaan zweten.

Het was de eerste keer dat we ons zo lang onder de kunstlieden begaven, en wat blijkt? Het zijn net mensen. 

Het mooie van de kunstwereld is dat deze enerzijds op het archaïsche af hiërarchisch en geïnstitutionaliseerd is, terwijl het zich anderzijds profileert als de voorhoede van vooruitgang.

We kennen die wereld nog onvoldoende, maar intuïtief voelt de internationale kunstwereld een beetje als de rooms-katholieke kerk. Assistenten, curatoren, museum/expositiedirecteurs en sponsoren als diakens, priesters, bisschoppen en kardinalen, maar dan zonder paus aan het hoofd. 

Maar waar de kerk handelt in orthopraxie, aflaten, deugden, verboden en de vertaling en duiding van gods woord, is het veel minder duidelijk wat de kunstkerk nu eigenlijk verkoopt.

Dat weet de kunstkerk zelf eigenlijk ook niet zo goed, en kunstenaars zelf misschien wel nog minder. En daar lag zichtbaar de uitdaging voor een aantal kunstenaars die iets hoger in de boom zaten: hoe creëer en behoud je een aantrekkelijk en nonchalant-gewichtig persona, terwijl je zelf eigenlijk ook niet weet waarom je werk belangrijk is, en al helemaal niet waarom anderen het ook belangrijk lijken te vinden.

Soms voelde het alsof kunstenaars vooral hun eigen artistieke persona verkochten, en de kwaliteit van hun werk vervolgens afgemeten werd aan hoe interessant en kleurrijk hun persona bevonden werd. Personage eerst, het werk daarna.

Het is aan kunstenaars en overige kunstprofessionals zich in dit krachtenveld naar boven te werken. En dat krachtenveld is een héél steile piramide waar life at the bottom meestal neerkomt op een verdrukkingsdood, en waar er bijzonder weinig middle ground is voordat je een top bereikt die even eenzaam als onzeker is.

En toch, temidden van al die nieuw-kerkelijke rariteiten, het gefranjeerde statusspel, de gunstenhandel en ideologie, weten die mafkezen het onderstaande neer te zetten.