Peop raakt de ventilator

Nou, het is zo ver. Zoals eerder beschreven op dit blog had de Fed een dilemma op haar bord over hoe om te gaan met de stijgende inflatie. Wat toen nog theoretisch was, wordt nu in de praktijk uitgevoerd: de Fed heeft besloten sneller de rente te verhogen en QE af te bouwen. Maar dit heeft, zoals verwacht, tot heftige reacties geleid op de beurs. Blijft de Fed bij haar gekozen koers, of niet?

Het inflatieprobleem is vooral veroorzaakt door de problemen in de aanvoerlijnen. De lockups (het plotseling simultaan open gaan van de economie) hebben voor een plotselinge toename van de vraag en verstoppingen bij het aanbod gezorgd. Veelal daarom zijn de prijzen van goederen omhoog gegaan. 

Nu was het oude verhaal van de Fed dat deze inflatie maar tijdelijk is, want zodra de aanvoerlijnen weer op orde zijn, zullen de prijzen normaliseren. An sich begrijpelijk dus dat de Fed eerst niks wilde horen van monetair op de rem trappen; een renteverhoging lost immers de aanvoerlijnproblemen niet op. Maar waar inflatie eerst begint als een symptoom, kan het een eigen leven gaan leiden: het wordt zelf de oorzaak van meer inflatie. Eerst passen de prijzen zich aan de geregistreerde inflatie aan (no worries), maar als deze periode te lang duurt dan passen de prijzen zich aan de verwachte prijsstijgingen (sh*t hits the fan).

Het zwarte goud is terug!

Olie is sinds december met een opmars bezig. Dan heb ik het niet over de Koninklijke naar het VK, maar over de olieprijs natuurlijk. Sinds de prijs negatief ging, heeft olie een sterke opwaartse trend neergezet en sinds december is de olieprijs al met 30% gestegen! De vraag is nu of deze trend zich zal voortzetten. Het antwoord is van belang, want het kan de inflatiedynamiek een gevaarlijke kant op duwen.

Het IEA, International Energy Agency, kwam met wat cijfers naar buiten zodat de pers weer eens wat te zeggen heeft. De organisatie had vroeger een goede reputatie, maar de afgelopen jaren lijkt er steeds meer een ideologische inslag te zijn (Parijs 2050, Green New Deal, Build Back Better, etc.), waardoor  de conclusies met een korreltje zout genomen moeten worden. Zo stelt het IEA doodleuk dat Rusland de schuldige is van de hoge gasprijzen. Dus niet de slechte elektriciteitsopwekking van renewables in de zomer waardoor de gasvoorraden lager dan normaal waren, niet het sluiten van elektriciteitscentrales in Duitsland, niet de onderhoudsachterstand & problemen bij nucleaire centrales in Frankrijk, niet het dichtdraaien van de gaskraan in Nederland. Nee, het is allemaal de schuld van Rusland. 

Desalniettemin zijn er wat bruikbare cijfers vrijgegeven. Zo heeft het IEA vastgesteld dat de olieconsumptie in 2021 hoger lag dan gedacht en dat zij hetzelfde verwachten voor 2022 omdat de omikron-impact lager is, consumenten flink blijven uitgeven en nog van zulks. De olieconsumptie zal dus verder stijgen. Overigens, de olieconsumptie zelf zal het niveau van voor de coronacrisis ontstijgen, dus vanuit die optiek is de coronacrisis voorbij. 

Nu is het wel zo dat het eerste kwartaal altijd wat zwak is voor olie en er wat aanbodverhogingen aan zitten te komen, dus prijstechnisch kan het allemaal nog meevallen, aldus het IEA (ook EIA en Citi onderschrijven dit). Goldman Sachs-analisten denken daarentegen dat de olieprijs door de USD 100 per vat zal geraken dit jaar, dus voor ieder wat wils in researchland.

De dollar is al een jaar bezig aan een opmars

Zoals vorige week beschreven, is de Fed van plan om de aankopen van obligaties te verminderen en de rente te verhogen. Dit alles omdat de inflatie wat minder tijdelijk is dan verwacht. De dollar reageerde door verder aan te sterken. Nu het Build Back Better Plan van Biden is verworpen, kan dit een verdere verkrapping betekenen. Dit verhoogt de druk op de ECB en/of verlaagt de druk op de Fed om op het rempedaal te trappen.

Nu zijn valutakoersen enorm moeilijk te voorspellen omdat er eigenlijk teveel bewegende delen zijn; de economie, geopolitiek, rente-verschillen, inflatie-verschillen, verschillen in reguleringen en belastingen, reserves, politieke stabiliteit, en zo verder hebben allemaal hun invloed op de valutakoersen. Het hierna volgende moet dus met die cavaet in het achterhoofd worden gelezen.

De Federal Reserve heeft besloten dat het welletjes is. Nou ja, een beetje dan. Maar dit kleine beetje kan genoeg zijn om de eurozone in een crisis te storten.

De Fed bleef lang volhouden dat de toenemende inflatie transitory was, oftewel tijdelijk van aard. Vele experts waarschuwden dat dat maar ten dele het geval is. Toch bleef de Fed volharden, want de prijsstijgingen waren met name veroorzaakt door aanvoerproblemen die weer veroorzaakt waren door coronamaatregelen, zoals lockdowns. Omat deze exogene shocks niks met monetair beleid te maken hebben, hoeft het monetair beleid ook niet gewijzigd worden, was de logica. Zodra de aanvoerlijnen weer op orde zijn, zal de inflatie terugkeren naar een normaal niveau.

1933 all over again

Waar onze politici al bijna een jaar bezig zijn om een regering te vormen, hebben ze in Duitsland in een handomdraai een coalitie voor elkaar gebokst. En dat terwijl de combinatie een erg vreemde is, want het blok CDU/CSU doet niet meer mee. Deze coalitie heeft dan ook de naam stoplichtcoalitie gekregen door de drie verschillende kleuren (socialisten, de groenen en de liberalen). Het is echter mijn hoop dat deze naam achteraf bezien zal slaan op een start, pauze, stop-beleid, want het ziet er niet goed uit voor de Nederlandse burger.

Duitsland is nu volledig pro EU geworden en men kan zich afvragen of de FDP (liberalen) überhaupt wat uit het vuur heeft weten te slepen. Ik denk dat in Brussel de champagnekurken door de lucht vlogen toen ze het coalitieakkoord zagen. Zo staat er in het akkoord dat Duitsland doordrongen is dat ze een speciale verplichting heeft om dienstbaar te zijn aan de EU.

Zo wil de stoplichtcoalitie dat de EU fiscale maatregelen inzet om de economische groei, debt sustainability en groene investeringen te stimuleren. Klinkt technisch, maar wat er eigenlijk staat is dat de EU de macht moet krijgen om belasting te heffen, iets wat nu exclusief nog bij de lidstaten ligt. Het excuus dat deze coalitie gebruikt, is dat onder het mom van groei, groen en duurzaamheid, de EU fiscale macht moet krijgen om met betrekking tot voornoemde drie pilaren belasting te kunnen heffen. Nu is dit niet een gegeven vinger maar een hele hand (zo niet een hele arm) en de lezer weet vast waar dit uiteindelijk op uitdraait… Broodje salami, iemand?

Zeg maar vaarwel pensioen

Paul Rosenmöller treedt toe tot het bestuur van het ABP. Nu Paul in het bestuur zit, moeten de deelnemers zich voorbereiden op een uiterst gevaarlijke mix van meer groen, beleggingen in veel te dure aandelen en obligaties, en verdere politisering van het grootse pensioenfonds in Nederland.

Paul Rosenmöller, u weet wel de man van GroenLinks die ook (een beetje) meedeed met de demonisering van Pim Fortuyn, treedt nu toe tot het bestuur van één van de grootste pensionfondsen ter wereld: het ABP. Paul heeft geen educatie op het gebied van, noch ervaring met financiën, economie of beleggen. Wel heeft Paul sociologie gestudeerd en was hij vakbondsman en lid van de "maoïstische Groep Marxisten-Leninisten/Rode Morgen (GML). Tussen 1981 en 1982 was Rosenmöller bovendien bestuurslid bij de GML. De GML streefde naar een communistische staat in Nederland en sympathiseerde met diverse communistische regimes in het buitenland, zoals dat van China, Albanië en dat van de Rode Khmer in Cambodja" aldus Wikipedia. Kortom, de perfecte achtergrond voor een plek in het bestuur van ABP!

De inflatie loopt wereldwijd op, zo ook in de VS. De oktober print liet een 6,2% zien, wat meer was dan verwacht. Tot nu toe heeft de Amerikaanse centrale bank (Fed) volgehouden in haar narratief dat de inflatie tijdelijk (transitory) is. Maar de twijfels hierover zijn de afgelopen maanden, net als de inflatie, flink gestegen. Intussen vinden er gekke dingen plaats in de Amerikaanse bond-markt en de Fed lijkt nu in een spagaat te verkeren.

Toen door de heropening van de economie (covid-19) de vraag plots toenam terwijl de aanvoerlijnen danig verstoord waren, veroorzaakte dat een kentering in het prijspeil. Waar vele centrale banken eerst moeite hadden om hun 2% inflatiedoel te bereiken (inflatie kwam steeds lager uit), lijkt de inflatietrend nu gekeerd. De Fed stelt echter dat dit voornamelijk komt door de problemen aan de aanbodzijde (aanvoerlijnen) en dat daardoor de Fed niet onbezonnen de rente moet gaan verhogen en QE (Quantitative Easing) niet nog sneller moet afbouwen.

Natuurlijk heeft de Fed daar een punt, want zodra de aanvoerlijnen weer normaliseren, zou de inflatoire druk flink moeten afnemen. Echter, inflatie kent vele vaders. Als de inflatieverwachtingen in de economie niet verankerd blijven, dan kan inflatie zijn eigen leven gaan leiden. Als men inflatie verwacht dan gaat men zich er op instellen en prijzen en looneisen aanpassen. Hoe langer de aanbodproblemen dus voortduren, hoe hoger de kans dat dit gebeurt.

De toekomst is grijs

De huidige situatie is misschien wel een voorbode van hoe het er in de wereld er op weg naar 2040 aan toe zal gaan. De achterliggende drijvende krachten zijn wat anders, maar het effect zou hetzelfde kunnen zijn. Zo is er nu enerzijds een aanbodtekort (in sommige productcategorieën) en anderzijds is de vraag zeer plots gestegen door het aflopen van de zware lockdownmaatregelen. Dit heeft vele dislocaties in de markt teweeggebracht die nu goed terug te zien zijn in de inflatiecijfers. Maar waar nu corona de drijvende kracht achter dit fenomeen is, zal dat op weg naar 2040 juist de vergrijzing zijn. De schaarste zal zich dan met name in de arbeidsmarkt manifesteren en leiden tot hogere prijzen en beperkt aanbod, stagflatie dus.

De huidige omstandigheden waarin het aanbod is afgeknepen en de vraag gestimuleerd, heeft tot allerlei uitwassen geleid. Er zijn tekorten aan bouwvakkers, timmermannen timmermensen, loodgieters, installateurs, doctoren doktoren, verplegend personeel, ICT-specialisten, leraren, ijsmeesters (ondanks Global Warming), jeugdzorg-personeel, vrachtwagenchauffeurs en zo verder. De inflatie is hierdoor gestegen en dit, terwijl de lonen nog nauwelijks van hun plek zijn gekomen; dat zullen we de komende 12 maanden wel te zien gaan krijgen in de CAO-onderhandelingen. De stijgende prijzen gaan uiteindelijk een drukkend effect hebben op de volumes die afgezet gaan worden. Dan is er sprake van stagflatie, zoals eerder beschreven op dit blog.

Vrolijke zondag allemaal!

De maatschappij kent allerlei systemen die zijn opgetuigd om de boel niet te laten ontsporen. Veel van deze systemen pretenderen meer te zijn dan ze daadwerkelijk zijn. Ondanks de vele tekortkomingen hadden deze systemen wel degelijk een beperkend effect; de meeste uitwassen werden zo voorkomen. Nu lijkt echter de grote ontrafeling plaats te vinden; waar men ook kijkt, alle check and balances blijken onklaar gemaakt te zijn. De lijntjes waarbinnen getekend dient te worden zijn niet verlegd of verruimd, maar daadwerkelijk doorbroken. De toekomst ziet er hierdoor donker uit, maar wellicht is het de onvermijdelijke fase tussen een oud systeem en een nieuwe.

De grote ontrafeling kent vele voorbeelden. Zo is de Europese Centrale Bank (ECB) gestoeld op de filosofie en gewoontes van de oude Duitse Bundesbank (Buba). Daaraan verbonden was het Verdrag van Maastricht waarin criteria werden opgenomen waar de EU/euro lidstaten zich aan moeten houden of die ze moeten nastreven. Deze systemen werken echter niet meer; Maastricht is van de kaart geveegd en de ECB is nu doorspekt van Latijnse invloeden. Ook de politieke onafhankelijkheid van de ECB is zo’n systeem dat in het leven was geroepen om goed monetair beleid te garanderen (dus niet de staat financieren met geprint geld). Nu is geen enkele centrale bank echt politiek onafhankelijk geweest, maar waar voorheen deze gedachte wel degelijk de handelswijze van de ECB enigszins beperkte, is daar nu geen sprake van. De grote opkoopprogramma's (QE) en het integreren van de Green New Deal in de missie van de ECB zijn daar bewijzen van. De systemen die waren opgetuigd om een enigszins solide monetair beleid te garanderen, zijn dus ontrafeld.

Nog een voorbeeld van deze ontrafeling kan gevonden worden in het toeslagendossier. Rechters, de Raad van State, de ombudsman, de controle op de belastingdienst zelf, alles heeft gefaald. En ja, vroeger ging het ook vaak mis en waren de grenzen vaak flexibel. Echter, wat de toeslagenaffaire heeft laten zien, is dat de grenzen die in het leven zijn geroepen om uitwassen te voorkomen dan wel te corrigeren, totaal doorbroken zijn. Dit is niet een ambtenaar die wat overijverig mensen heeft lopen korten; er is een systeem ontstaan met als doel alle bestaande limitaties te omzeilen. Zoals Omtzigt het heeft gesteld, de check and balances dienen hernieuwd te worden, want nu zijn deze buiten werking gesteld.

Door aandeelhouder te zijn, kan ABP de nodige invloed laten gelden; een mogelijkheid die zij nu weggooit

Het Algemeen Burgerlijk Pensioenfonds kwam afgelopen week met het grote nieuws dat het uit fossiele brandstoffen stapt. De posities in Shell en dergelijke zullen van de hand worden gedaan. Volgens Corien Wortmann, de topvrouw van het ABP, is de urgentie nu zo hoog dat het pensioenfonds haar geld anders moet gaan beleggen. De beslissing is niet alleen onzinnig en contraproductief, maar biedt ruimte voor een gang naar de rechter voor het niet nakomen van de fiduciaire verplichtingen.

Met EUR 495 miljard (eind 2020) onder beheer, is het ABP het op één na grootste pensioenfonds ter wereld. Dat was ook de enige reden voor mij om mij naar Heerlen te snellen 22 jaar geleden; leek mij een mooie plek om mijn carrière in de beleggingswereld te beginnen. Na een leuk gesprek met HR kreeg ik één van de fundmanagers te spreken. De beste man had zich aangepast aan de Duitse mode (Heerlen…) en zat daar dus in een auberginegekleurd pak. Binnen vijf minuten waren de bureaucratische partikels in mijn bloed dermate hoog, dat ik wat moest doen om het gesprek te keren. Ik vroeg dus naar de beleggingsresultaten maar dat had niet het gewenste effect; over zoiets vervelends praat je niet, blijkbaar.