BOEKJE GELEZEN. Mondsnoeren voor gevorderden in Amerika
vvmu onder vuur
Erika López Prater, heet ze, en ze doceerde kunstgeschiedenis aan de Hamline University te Minnesota. Doceerde, want haar baan is ze inmiddels hartstikke kwijt. In een van haar lessen liet ze een schilderij uit de veertiende eeuw zien, destijds gemaakt in opdracht van een islamitische koning, door een eveneens islamitische schilder. Het kunstwerk bevat een afbeelding van de heilige profeet Mohammed.
Ze vertoont het schilderij niet zomaar; ze wil er iets mee zeggen: dat er weliswaar dominante stromingen zijn, maar dat ook (zelfs) de islam geen monolitische cultuur is, of in ieder geval, hoeft te zijn. Een onschuldig geluid, zou je denken, waar iedereen van rechts tot links zich achter kan scharen. Lekker constructief.
Omdat Erika López Prater niet van gister is, neemt ze voorzorgsmaatregelen. In de syllabus kondigt ze het vertonen van het kunstwerk aan, en roept ze iedereen die vragen of zorgen heeft op zich bij haar te melden. Aan het begin van de desbetreffende maakt ze er ook nog eens een punt van om te benadrukken dat iedereen die er een probleem mee heeft, even naar buiten kan. Zonder consequenties. Heeft er iemand bezwaar? Nee, niemand.
Maar dan.
Na de les dient een 23-jarige student alsnog een klacht in. "I am 23 years old. I have never once seen an image of the Prophet," zegt ze. "It just breaks my heart that i have to stand here to tell people that something is Islamophobic and something actually hurts all of us, not only me."
Er ligt al een contractverlenging voor Erika López Prater klaar, zodat ze ook het komende semester kan blijven doceren. Binnen een paar weken wordt het aanbod ingetrokken.
***
Aan de linkerzijde van het publieke debat is het min of meer gemeengoed om de notie van een cancelcultuur weg te wuiven. Bestaat niet, is een verzinsel van (radicaal) rechts. Vingers in de oren, tetteren maar.
Aan rechterzijde is het dan weer gebruikelijk om cancelcultuur af te doen als een exclusief links probleem.
Allebei onzin, en gelukkig is er voor daadwerkelijke liefhebbers van de vvmu sinds kort een standaardwerk dat dit op niet mis te verstane wijze documenteert en illustreert: The Canceling of the American Mind, geschreven door advocaat en voorzitter van de Foundation for Individual Rights and Expression (FIRE) Greg Lukianoff en journalist Rikki Schlott.
***
Het gesprek over (systematische vormen van) censuur wordt bemoeilijkt door het ontbreken van een werkbare definitie van cancelcultuur. Die bieden Lukianoff en Schlott: "Campaigns to get people fired, disinvited, deplatformed or otherwise punished for speech (...) and the climate of fear and conformity that has resulted from this." Georganiseerde pogingen om anderen de mond te snoeren om hun mening, dus, met broodroof als uiterste consequentie.
Lukianoff en Schlott constateren hier een enorme toename van sinds 2014, toen een nieuwe, gevoeliger generatie zich aandiende op de Amerikaanse universiteiten. Nederland loopt daar wat op achter, en godzijdank is het hier minder heftig, maar uiteindelijk wordt alles dat in de Verenigde Staten gebeurt moedwillig hierheen geïmporteerd.
Het boek behandelt een aantal plekken en sectoren waar cancelcultuur de kop op steekt, maar laten we het gezien de ontstaansgeschiedenis hier even bij de universiteit houden. De gevolgen:
Liefst 80% van de Amerikaanse studenten zegt aan zelfcensuur te doen; 81% vermijdt controversiële onderwerpen het liefst tijdens lessen; 68% voelt zich er niet langer senang bij om het publiekelijk oneens te zijn met een docent; 68% is bezorgd dat hun reputatie wordt beschadigd als ze hun menig geven omdat iemand die mening verkeerd interpreteert.
De percentages onder docenten zijn nog extremer: tot 91% van de professoren neigt naar zelfcensuur op sociale media, tijdens lessen en in publicaties.
***
Wat The Canceling of the American Mind zo goed maakt, is dat het een fenomeen beschrijft, compleet met ontstaansgeschiedenis, honderden voorbeelden, een overzicht van populaire tactieken die worden gebruikt om iemand de mond te snoeren, hoe links en rechts verschillen in de manier waarop ze anderen het zwijgen opleggen, hoe individuele burgers erdoor in gevaar komen, hoe de democratie erdoor in gevaar komt, en het allerbelangrijkst van allemaal, wat we ertegen kunnen doen. Heel simpel: als je de vvmu belangrijk vindt en je zorgen maakt over de deplorabele staat ervan, dan moét je dit boek lezen. Verkrijgbaar als papieren boek, als e-book of voor wie echt te lui is om te stofwisselen als luisterboek.
