Geenstijl

Dus wat staat ons nu nog te wachten de komende twee jaar betreffende de koopkracht van de euro? Alhoewel een voorspelling over een dergelijk complex en dynamisch probleem omgeven is met grote onzekerheid, zal ik vandaag een plausibel scenario aan bod laten komen.

Zoals reeds meerdere keren op dit blog is beschreven, zal de inflatie wat langer aanhouden dan veel economen en beleidsmakers denken. Reden hiervoor is dat er te lang is gewacht door de ECB om in te grijpen, waardoor de inflatie eigenlijk al ontankert (hallo van Dale, nieuw woord voor 2022).

De eerste fase van dit proces is dat de lonen proberen de geregistreerde inflatie bij te benen. Dit terwijl producenten nog niet eens alle prijsstijgingen aan hun inkoopzijde hebben doorberekend. De loonstijging die uiteindelijk zal worden afgedwongen, zal bedrijven forceren wederom de prijzen te verhogen. De vraag is met hoeveel; het ene bedrijf heeft een meer onelastische vraag dan de ander (onelastisch: vraag reageert niet of nauwelijks op een prijsstijging), maar men kan er zeker van zijn dat uiteindelijk een groot deel van de bedrijven een deel van hun winstmarge moeten zullen gaan inleveren om zodoende de prijsverhogingen in toom te houden. Maar er zullen dus sowieso prijsverhogingen zijn, waardoor werknemers er wederom in reële termen op achteruitgaan

Maar omdat niet ieder bedrijf de inflatie volledig kan doorberekenen gaan de jaar op jaar vergelijkingen er steeds “beter” uitzien. Als dit proces snel genoeg plaatsvindt, dan zakt de inflatie snel (beperktere prijsstijgingen, faillerende bedrijven, hogere werkeloosheid en dus lagere vraag). Echter, als werknemers verwachten dat de inflatie hardnekkig zal blijven, breekt de tweede, meest gevaarlijke fase aan: werknemers gaan looneisen stellen gebaseerd op toekomstig verwachte inflatie.

Om dit te voorkomen grijpt de ECB nu in door de rente te verhogen. Het zou ook, net als de Fed, haar opkoopprogramma (QE) moeten terugdraaien (quantitative tightening dus; QT). Echter. De ECB doet dit niet. Zij koopt zelfs nog steeds staatsobligaties op (een deel van de al gekochte staatsobligaties worden lopen af en worden dus afgelost; de ECB krijgt dan dus geld terug wat het weer herinvesteert), alleen ze doet dat nu alleen nog van de zwakkere eurolanden ten kostte van de sterkere eurolanden (het TPI program). De ECB zit dus in een spagaat en dit is iets wat Putin goed in de smiezen lijkt te hebben.

Rusland heeft op korte termijn een sterk wapen in de hand: stopzetten van gas (en olie) leveranties. Hierdoor ontstaat er namelijk energie inflatie, wat zich door het systeem zal wurmen en zowat alle goederen en diensten duurder zal maken, ook als de economie er niet goed bij ligt (cost-push inflatie). Ten tweede, zal de dure energie, bepaalde industrieën het leven onmogelijk maken, waardoor het inkomen omlaag zal gaan. Ten derde zal dit de ECB verder in het nauw drijven en de spagaat tussen het bevechten van de divergentie tussen eurolidstaten en inflatie nog oncomfortabeler maken.

De ECB voert dus eigenlijk twee tegenovergestelde vormen van beleid, rentes omhoog (weer negatieve impact op inkomen), maar toch nog steeds disproportioneel bepaalde staatsobligaties opkopen. Dit schizofrene monetaire beleid kan zich maar op één manier uiten op korte termijn: de euro zal verder verzwakken, iets wat al eerder op dit blog is voorspeld.

Dit brengt ons bij het vierde effect, en dat is dat de zwakkere euro ervoor zorgt dat onze importen (denk aan grondstoffen en halffabricaten) nog duurder worden. Overheden in de EU zullen gedwongen worden om de pijn te verzachten, maar de zwakke eurolanden moeten dan zoveel uitgeven dat het nog maar de vraag is of het TPI programma kan standhouden. Hoe dan ook, de euro zal er onder lijden.

U ziet dus dat Putin dit wapen, zijn enige eigenlijk, nu heeft ingezet. Dus het optimisme over gevulde gasvoorraden is misplaatst; deze voorraden zijn eigenlijk voor nood, dus zelfs bij een gewone winter, staan we bij de lente voor een groot economisch probleem.

Wat Putin hier laat zien, zoals vorige week beschreven, is eigenlijk een versnelde versie van wat sowieso, meer uitgespreid, had plaatsgevonden.

Dus de renteverhogingen van de ECB, de door Putin dichtgedraaide gaskraan enerzijds, en het TPI programma van de ECB anderzijds, zullen uiteindelijk tot negatieve economische groei leiden, maar waar inflatie, weliswaar met overdrijvingen naar boven en naar beneden, ver boven de 2% norm zal blijven. Ofwel, we krijgen een periode van stagflatie (deze periode is nu waarschijnlijk al begonnen).

Ook dit is een schizofrene situatie, die uiteindelijk op deflatie zal uitdraaien. De economie zal krimpen, bedrijven en particulieren failleren, waardoor de meerderheid van de kopers van bezittingen in verkopers veranderen. Prijzen zullen dan flink dalen, et voilà: deflatie.  

Wat de ECB en de regeringen dan beslissen te doen, zal het verdere verloop bepalen, maar een scenario waarin monetaire en fiscale stimulatie, economische groei en ook inflatie wederom zal aanjagen, gevolgd door economische krimp, deflatie, en wederom ingrijpen door regeringen en ECB, en zo verder, is niet ondenkbaar. Een soort harmonica economie die uitgetrokken en vervolgens ingedrukt wordt. Dit is natuurlijk geen houdbare situatie; of het nu een Minsky moment zal zijn, of Weimar plof, er komt ooit een einde aan dit piramidespel. Mocht u nog suggesties hebben over verdere verloop, laat dan een reaguursel achter.