Sommige mensen leven al jaren in lockdown onder het beleid van Mark Rutte

Dit is een intermezzo van het feitenfeuilleton UWV: Kroniek van een faalfabriek. Hierin beschrijft database doctor @René Veldwijk van binnenuit zijn ervaringen met het UWV. Lees HIER de introductie, inclusief een lijst met afleveringen en personages.

Voor de tweede maal een korte onderbreking van dit feuilleton, nu vanwege de dwarsverbanden met de actualiteit bij de Belastingdienst.

Het Toeslagendrama beleeft deze weken een (laatste?) dieptepunt. De politiek onderzoekt de politiek en de hogere ambtenarij en hoopt er iets van te leren. Lezers van dit feuilleton zijn de Belastingdienst – zowel die van de belastinginning als die van de toeslagen – veelvuldig tegengekomen. Veel van wat ik van de zijlijn heb gezien is, denk ik, nuttig om te delen. In dit intermezzo stip ik enkele zaken kort aan, in de hoop dat er iets van landt bij de politiek.

1. De Bulgarenfraude als aanleiding is dubieus

De aanleiding voor de uit de hand gelopen jacht op frauderende ouders en gastouderbureaus is volgens iedereen de spectaculaire Bulgarenfraude. Politiek is dat vast waar, maar inhoudelijk is het bullshit. De Bulgarenfraudeurs waren vreemdelingen, armoedzaaiers die in een bus naar Nederland werden gestopt, zich inschreven in het bevolkingsregister, huur- en zorgsubsidie scoorden en weer foetsie waren. De kinderopvang-"fraudeurs" zijn mensen die hier wonen, wit werken (anders geen kinderopvangtoeslag), belasting betalen en veelal op social media te vinden zijn. De fraude-Bulgaren hadden niets in en met Nederland en daarom niets te verliezen. Ze waren ook meteen herkenbaar: hoeveel huishoudens komen rond van alleen toeslagen? De "fraudeouders" zijn daarentegen volledig opgenomen in het fijnmazige administratieve net waarmee onze overheid ons uitmelkt en bedient. De Belastingdienst weet alles van ze (net als van u) en ze hebben anders dan een pauper uit Plovdiv alles te verliezen (QED). 

Als het Bulgaren-narratief onweersproken blijft dan maakt de politiek dezelfde fout als in 2013. Natuurlijk zijn oorzaken belangrijker dan aanleidingen, maar aanleidingen zijn doorgaans evident. Zo niet hier dus.

Als je dit jaar één verhaal leest, laat het dan deze reconstructie van ⁦burgerjournalist Marcel van den Berg over dit gewauwel op De Correspondent zijn

De Belastingdienst, onder druk van de Tweede Kamer die na de Bulgarenfraude een harde fraudeaanpak eiste, sloeg in haar klopjacht op fraudeurs enorm door en misbruikte haar macht door zonder enig bewijs van fraude de uitkering van kinderopvangtoeslag te stoppen met enorm veel leed voor duizenden ouders tot gevolg. Deze week worden politici door de Parlementaire ondervragingscommissie kinderopvangtoeslag gehoord over hun rol in wat de toeslagenaffaire is gaan heten. RTL Nieuws en Trouw brachten de vele misstanden door de Belastingdienst aan het licht. Die zijn niet mals, dit zijn maar een paar voorbeelden: onrechtmatig stoppen van toeslagen, etnisch profileren, stukken achterhouden in rechtszaken, gebruik van nepbewijs, mensen op geheime zwarte lijsten zetten en nog ongeveer 50 andere misstanden. Ongeveer 96% van de ouders die verdacht waren van fraude bleek achteraf onschuldig te zijn. 

Journalist Jesse Frederik van De Correspondent schreef onlangs over deze affaire een artikel met de eerste zes hoofdstukken van zijn nog te verschijnen boek over de affaire. In een podcast met de titel 'Wat de toeslagenaffaire zegt over de noodzaak van een ander soort journalistiek' geeft Frederik flink wat kritiek op de twee journalisten die de vele misstanden onthulden. Zij zouden hun berichtgeving te veel richten op het falen van personen. Ironisch genoeg blijkt nu juist dat het werk van Frederik journalistiek zwaar onder de maat is. 

Frederik zegt tegen iedereen die het wil horen, ten onrechte, dat de Belastingdienst niet de hoofdschuldige was. Die zou slechts een strenge wet uitvoeren die geen ruimte bood voor de menselijke kant. De rode draad is dat de Belastingdienst niet de hoofdschuldige is. In de aankondiging van het boek is letterlijk te lezen "vrijwel iedereen – ministers, Kamerleden, ambtenaren, journalisten – deed wat je van ze zou verwachten, en juist daardoor liep alles mis". In een podcast zegt Frederik daarover op 1:17:09 dat "die wet het grootste probleem is hier". Frederik slaat de plank volkomen mis.

Wetten zijn te complex geworden

Het betoog van Pieter Omtzigt deze week deed me denken aan een spreuk van de kwaliteitscontrole bij Shell Technology Centre Amsterdam: “Wij zijn hier niet om dingen goed te keuren”. Hun werk is niet het zetten van een stempeltje, een vinkje, de papieren werkelijkheid compleet maken. Hun werk is de kwaliteit te borgen en fouten eruit te halen om een ongeluk, letsel of overlijden te voorkomen.

Toch is het wel hoe de coalitie rolt. Wet na wet is een hamerstuk. Pure fractiediscipline castreert het Kamerlid, het debat is voor de show. Wetgeving is te omvangrijk om door te nemen, men drijft op de mening van legers beleidsambtenaren. Het is voor Kamerleden niet meer te doen met twee ondersteuners een zelfstandig oordeel te vormen, en politieke partijen missen hun denktanks. Ze worden letterlijk levend begraven onder dossiers.

Niet zelfstandig nadenken door een toezichthouder was exact de oorzaak van de kredietcrisis, niemand bij (centrale) banken begreep de nieuwe generatie financiële producten, het onderliggende waarderingsstelsel en het fundamentele risico voor de fabrikant of eigenaar. Gepromoveerde natuurkundigen zaten bij banken een maand te studeren om een waarde te bepalen, de uitkomst zorgde voor de val van diverse banken. De films Margin Call en Inside Job legden dit netjes uit.

Hier alvast de samenvatting

Nou daar kijken we van op zeg. Staatssecretaris Alexandra van Huffelen, die negen maanden geleden aantrad om de puinzooi bij de toeslagenaffaire op te ruimen, heeft in negen maanden vrijwel niets bereikt. Nou ja. Vrijwel niets is ook niet waar. Ze heeft al wel een hoop geld uitgegeven aan dure consultants die haar vertellen wat iedereen die niet bij De Correspedant werkt ook al weet: de Belastingdienst deugt niet. Dat leidde gisteravond voor de zoveelenzoveeltigste keer tot verontwaardiging bij de Kamer, voor de zoveelenzoveeltigste keer tot halfzachte toezeggingen van de bewindspersoon én tot onderstaande verzuchting van Pieter Omtzigt (geknipt door iemand die al wél een tijdje compensatie ontvangt, waarvoor dank). Hele debat: daarrr.

Wil de overheid nu per kwartiertje gaan kijken of beide ouders wel netjes op hun werk of studie waren tijdens de opvang?

De afhandeling van de eerste toeslagaffaire blijkt wederom helemaal vastgelopen. Zelfs de honderden schrijnende gevallen moeten wachten. Van de 26.000 getroffen gezinnen zijn 40 testcases gehaald, alleen die worden komende maanden behandeld. Katvanger van Huffelen mag over de hete kolen huppelen, terwijl voormalig minister Asscher en premier Rutte iedere associatie met dit onderwerp zorgvuldig vermijden.

Er is een nieuwe Uitvoeringsinstelling Herstel Toeslagen opgericht, er is een miljoentje aan sommige ouders uitgekeerd, er is twee miljoen afgefikt aan externe consultants. Van de 220 miljoen die begroot was, wordt 120 miljoen euro doorgeschoven naar volgend jaar. De baantjescarrousel draait overuren, terwijl de bankrekeningen van kaalgeplukte gezinnen op de nullijn blijven.

Vervolgens blijkt de knevelarij zich niet beperkt te hebben tot teruggevorderde en misgelopen kinderopvangtoeslagen. Slachtoffers van illegale ambtelijke afpersing blijken ook huur- en zorgtoeslag kwijtgeraakt te zijn. Daarmee klopt het budget niet, nog voor het betalen van smartengeld, proceskosten en gevolgschade, is het volstrekt ontoereikend.

Zeker na de strafrechtelijke aangifte tegen de belastingdienst is een angstcultuur ontstaan. Ruim de helft ziet de heksenjacht op fraude vanuit de politiek als oorzaak. Een derde wijst op de complexiteit van het toeslagencircus, slechts 15% denkt aan bewust onrechtmatig of onbehoorlijk handelen door ambtenaren.

Maak u maar klaar om van uw stoel te rollen van verontwaardiging

Goedenmiddag en welkom weer zo'n fijn Haags rollenspel over de toeslagenaffaire.

In de rol van bewindspersoon die opnieuw excuses moet maken omdat de afhandeling van de toeslagaffaire vertraagd is, nadat onlangs 9000 dossiers waren vernietigd: Alexandra van Huffelen.  

In de rol van journalisten die onthullen dat bij die excuses opnieuw cruciale informatie onvermeld is gebleven, namelijk dat honderden schrijnende gevallen nu niet worden geholpen: Jan Kleinnijenhuis en Pieter Klein. 

In de rol van Kamerleden die daar in de Kamer verontwaardigde vragen over blijven stellen: Pieter Omtzigt en Renske Leijten.

In de rol van verantwoordelijke ex-minister die nu heel stilletjes toekijkt: Lodewijk Asscher.

In de rol van tranen met tuiten huilende premier die er alles aan doet om de oplossing te vertragen: Mark Rutte.  

Alle rollenspelers hierboven worden (in de meeste gevallen door: u) betaald. De mensen hieronder niet.

En in de rol van slachtoffer (buiten, in kou): duizenden gedupeerde ouders.

Zo menselijk zagen we de MinPres nog nooit
Spoiler: het was fake

Januari 2020. Premier Mark Rutte heeft maandag in een emotionele bijeenkomst excuses aangeboden voor het handelen van de Belastingdienst in de kinderopvangtoeslagaffaire. "Waar de rechtsstaat de burger heeft moeten beschermen tegen de almacht van de staat, zijn hier in gevallen dingen echt heel erg misgegaan", zei Rutte na afloop van een bijeenkomst met tweehonderd gedupeerde ouders. (Nu.nl)

9000 dossiers kwijt, klinkt als een Willem Holleeder die het losgeld van Freddy Heineken niet kan vinden.

De landsadvocaat is vervangen door de advocaat van de duivel. Net zoals in de gelijknamige film zijn 9000 kinderopvangtoeslagdossiers bij de belastingdienst vernietigd. Hier hoort eigenlijk het historische filmfragment waar meerdere vadsige advocaten compleet bezweet meerdere shredders vol met papier aan het pompen zijn. Liever straf voor geen administratie, dan voor de feiten.

Bij 4468 zaken liet de belastingdienst het niet tot een zitting komen en schikte met de gedupeerde ouders. Het bezwaar wordt pas blind toegekend of inhoudelijk beoordeeld vlak voor zitting, als ouders en kinderen al jaren in de shit zitten en al maanden met een advocaat in de weer zijn. Het lijkt een noodgreep om onhandige jurisprudentie te voorkomen.

9000 dossiers kwijt, klinkt als een Willem Holleeder die het losgeld van Freddy Heineken niet kan vinden. Klinkt als Marc Dutroux die niet weet waar de kelder is. Sorry, in dit digitale tijdperk waar alles meerdere keren op meerdere plaatsen bewaard wordt, verdwijnt NIETS. Zeker niet aangezien iedere politicus en belastingambtenaar doordrongen is hoe gevoelig dit dossier ligt.

De staat gedraagt zich als een criminogene organisatie. Eerst etnisch profileren wie er gecontroleerd wordt, daarna die controlestap overslaan en zonder onderzoek of bewijs mensen tot fraudeur bestempelen en kaalscheren. Dat eerste is racisme, dat tweede is knevelarij. Het derde deel van het drieluik was al jaren het achterhouden van bewijs en nu “per ongeluk” weggooien.

Hee kijk nou

En wij ons gisteren maar afvragen hoe het toch kon dat de Belastingdienst per ongeluk 9000 dossiers heeft vernietigd. Terwijl u sliep kwam Pieter Omtzigt met een suggestie van een antwoord. Wij citeren: "Snapt u dat er argwaan is en was waarom zoveel zaken ingetrokken waren en dat het er dus alle schijn van heeft dat de Belastingdienst zeer regelmatige een eerdere afgewezen bezwaar vlak voor een zitting alsnog toekende om jurisprudentie ten nadele van de Belastingdienst te voorkomen?" Wij snappen die argwaan inmiddels wel. Want onze Belastingdienst, die is niet te vertrouwen.