Zonder namen te noemen waren VVD-Kamerlid Han ten Broeke en PvdA-Kamerlid Michiel Servaes duidelijk afgelopen donderdagavond: het getuigt van weinig respect dat Kamerleden als Louis Bontes (VNL), Pieter Omtzigt (CDA) en Sjoerd Sjoerdsma (D66) kritisch zijn op het verloop van het onderzoek naar het MH17-drama. Servaes sneerde ook nog naar de media: wisten de heren en dames journalisten wel dat publicaties in de media ‘verwarrend’ kunnen zijn, ‘leed en extra pijn’ toevoegen voor de nabestaanden? Ten Broeke zei ook dat aangaande het onderzoek – onder leiding van Nederland – volksvertegenwoordigers beter enige afstand kunnen houden. Onbedoeld benadrukte Ten Broeke de makke van de hele operatie: waarom onderzoekt Nederland haar eigen ramp? Het was kortom een onbevredigend debat. Onbevredigend waren ook de antwoorden van de ministers Koenders en Opstelten over de signalen voorafgaand aan die zwarte dag: de hoogste militair van de NAVO in West-Europa sprak op maandag 30 juni al over de aanwezigheid van luchtafweergeschut aan beide zijden van de grens van Oekraïne en Rusland. De briefing van Kiev op maandag 14 juli kwam ter sprake: Koenders zal het verslag van een Nederlandse diplomate niet aan de Kamer sturen. Vervolgens zei de sociaal-democraat dat hij niets wil verhullen.

Hallo en welkom bij hoofdstuk 2 over de onderste steen, die PvdA en VVD tijdens het Algemeen Overleg MH17 onder het pluche van hun zetels verborgen hielden. (Hier het voorwoord.) Voor deze aflevering belden we met Louis Bontes over de manier waarop PvdA'ers Eijsink en Servaes en VVD'er Ten Broeke hem het zwijgen probeerden op te leggen. Een plenair debat over MH17 wordt al maanden geblokkeerd door de regeringspartijen. VVD en PvdA stoppen het hoofdpijndossier liever weg in achterkamertjes op de daluren van een donderdagavond. Stinkender kan het niet. Louis Bontes, de voormalige hoofdinspecteur van politie en vanaf dag 1 al scherp en kritisch op het dubieuze spel van de regering ten aanzien van MH17, kan dat niet verkroppen en sprak zich uit: “Voor hele grote debatten hebben we een plenaire zaal. Daar hebben we het over veldmuizen, nieuwe medicijnen en blaadjes op het spoor. Maar een aanslag op onze burgers wordt in een achterafzaaltje afgehandeld. Dat kan ik niet begrijpen”, zei de goudeerlijke Rotterdammer met enige emotie in de stem. U kunt het terugzien in het fragment hierboven, geknipt uit de video van het AO die we dankzij de eindbazen van RTL Nieuws in ons bezit hebben. Te zien zijn de eerste minuut en de laatste minuut van Bontes' bijdrage. Ronduit bizar is de reactie van Angelien Eijsink (PvdA), die Bontes nog net niet met heur veurzittershamer te lijf gaat. Niet om de inhoud van zijn kritiek, maar omdat hij het waagt de Thorbeckezaal een 'achterafzaaltje' te noemen. En kijk Han ten Broeke (VVD) en Michiel Servaes (PvdA) op onderstaande ANP-foto eens dreigend boven de overdonderde Bontes hangen, in de schorsing na zijn toespraak. GeenStijl belde met Louis Bontes en stelde de vraag: wat moesten die twee bullebakken nou? Bontes: "Ik kreeg na afloop sms'jes van Han ten Broeke, waarin hij zegt dat ik mijn excuses moet aanbieden." Hele interview na de breek, inclusief de video met de volledige inbreng van Bontes tijdens het AO.

Er zijn twee rode draden in het MH17-onderzoek. Aan de ene kant is er het (onafhankelijke) OVV-onderzoek naar de oorzaak en de daders van het neerhalen van MH17. Aan de andere kant is er het politieke pad: wat kan of moet er gedaan worden om een aanslag zoals die van 17 juli 2014 in de toekomst te voorkomen? Staatssecretaris Wilma Mansveld had het bij het algemeen overleg over MH17, donderdagavond, over ‘een website’ waarop alle informatie over gesloten luchtruimen en risicogebieden om overheen te vliegen bij elkaar komt. Die informatie moet door landen, inlichtingendiensten en luchtvaartmaatschappijen geleverd worden. Je kan je daarbij afvragen of alle landen (en vooral hun inlichtingendiensten) bereid zullen zijn om aan zo’n openbare informatieplek mee te werken, maar ook of zo’n site actueel, in real-time kan functioneren. Piloten hebben al afwijzend gereageerd. Laat dat Nederlandse overheidsdiensten eerst in eigen land maar eens beginnen met informatie delen, zeiden ze tegen de NOS, want: "Zo wordt in feite een schijnveiligheid gecreëerd.” Ten tweede is het plan voor Wilma’s Website vooral een zoethoudertje om niet verder in te hoeven gaan op openstaande politieke vragen in het huidige onderzoek: je kan een tweede MH17 pas voorkomen als je weet wat er bij de eerste mis ging in de informatievoorziening, en dát willen de bewindslieden van PvdA en VVD pertinent niet vertellen. Draaien, afwenden en duikvluchten Zo werd in het AO van donderdagavond kennis van zwaar luchtafweergeschut ontkend door Koenders (terwijl die informatie op 30 juni publiek beschikbaar was gemaakt door de hoogste Europese NAVO-generaal, Phil Breedlove), en beweerde Opstelten dat er ‘geen signalen’ bij de regering bekend waren over onveiligheid van het luchtruim boven Oost-Oekraïne (terwijl hij eerder zelf in antwoorden op Kamervragen schreef dat er 11 vliegtuigen en 8 helikopters neergehaald waren in de drie maanden vóór 17 juli). In de tweede termijn - toen de oppositie niet meer mocht interrumperen - weerspraken zowel Koenders als Opstelten doodleuk hun eigen woorden in een opvallende draai. GeenStijl vroeg daarom de debatbeelden op bij de Tweede Kamer, om een en ander terug te kunnen kijken. Helaas: wel een livestream, "en verder niks". Vergaderingen in commissiezaaltjes worden niet bewaard. Weet u meteen waarom VVD en PvdA geen plenair debat willen over MH17. Maar er leiden meer wegen naar Kiev: GeenStijl heeft op andere wijze de beelden bemachtigd, en daar gaan we dit weekend eens een fijne samenvatting van het debat uit monteren. Want er werden schimmige spelletjes gespeeld in dat achterafzaaltje van het Binnenhof, over de rug van nabestaanden die op de onderste steen wachten. Michiel Servaes (PvdA) weet er van. Later meer...

Kijk nou! Een heus, openbaar en live mee te kijken debat over MH17. In de Tweede Kamer. Mét ministers Opstelten & Koenders en stas Mansveld. OK, niet in de plenaire zaal. En het heet ook geen debat maar een 'algemeen overleg'. Maar toch. Er kan nou eindelijk eens een keer níet slap gecommuniceerd worden via lange Kamerbrieven vol verwarrende taalspelles/nietes waar lang & traag aan gekneed is, en die dan na elf uur 's avonds stilletjes worden vrijgegeven in de hoop dat niemand het opmerkt. Neen, de bewindvoerders zullen vanavond hardop & onmiddellijk moeten reageren op De Verantwoordelijkheidsvraag, de inhoud van De Kiev Notulen van 14 juli, en op frustraties bij nabestaanden over de status van het MH17-onderzoek. Dit zijn de documenten die besproken worden. Dit was het vluchtschema de afgelopen tijd, de poortwachters van RTL Nieuws doen de boarding passes , en van hen komen ook de journalistieke codes van de livestream. Riemen vast & zakje vlieguignootjes paraat? Dan kan het taxiën over de Polderbaan beginnen.
UPDATE 20u33: Koenders ontkent dat er vóór 17 juli kennis was van luchtafweergeschut in Oekraïne. Maar NAVO-generaal Breedlove zei op 30 juni letterlijk het volgende: "What we see in training on the east side of the [Russian] border is big equipment, tanks, APCs, anti-aircraft capability, and now we see those capabilities being used on the west side of the border." Kortom, Koenders liegt. Ook Opstelten zegt letterlijk dat er "voor 17 juli geen aanwijzingen waren dat het luchtruim onveilig was." Ook dat is in tegenspraak met de NAVO-intel van 30 juni. (Topic 12 januari)
UPDATE 20u36: 11 vliegtuigen en 8 helikopters neergehaald boven Oekraïne vóór 17 juli. Opstelten: “Geen signalen voor onveilig luchtruim.” Right.
UPDATE 23u06: In de eerste termijn van het overleg ontkenden zowel Koenders als Opstelten kennis over (zwaar) afweergeschut. In de tweede termijn beweerden ze beiden dat ze in de eerste termijn wél wisten van zwaar geschut. Het was hallucinant. Maar de oppositie mocht niet meer reageren, dus de ministers komen er mee weg. Benieuwd hoeveel nabestaanden dit bizarre woordenspel thuis voor de buis hebben moeten ondergaan.

Nieuwe antwoorden op nieuwe Kamervragen over MH17 en de dreiging van zwaar geschut in het luchtruim boven het oosten van Oekraïne zijn binnen. Ditmaal niet weggemoffeld achter een grote gebeurtenis, zoals de vorige keer. Maar gewoon in de ochtend, open en bloot op de koffietafel. Misschien dat de regering hoopt dat we dan juist wat minder secuur lezen. Helaas, Mark. Er staan namelijk wat tegenstrijdigheden in waar je nogal lastig overheen leest. Zo lezen we dat er in de vier maanden voor MH17 maar liefst 11 vliegtuigen en 8 helikopters uit de lucht geknald zijn boven Oost-Oekraïne, maar verderop staat doodleuk dat er "geen informatie bekend was van concrete dreigingen tegen de burgerluchtvaart." Tuurlijk, dat woordje 'burger' voor 'luchtvaart' is een technisch & etymologisch verschil met 'militaire luchtvaart'. Maar 11 vliegtuigen & 8 helikopters, dat is hoe dan ook een forse score voor zogenaamd matig bewapende rebellen, nietwaar? Op basis van die cijfers hadden er best wat rode vlaggetjes omhoog kunnen gaan, zou je denken. Daarbij blijkt uit de antwoorden ook nog eens dat de TopGeheime Kiev Notulen (Die Niemand Mag Zien Omdat Er In Staat Dat Nederland Wist Dat Er Groot Geschut In Oost Oekraïne Aanwezig Was) op 14 juli naar de volgende ministeries zijn verzonden: Buitenlandse Zaken (Timmerfrans/Koenders). Defensie (Hennis). Justitie (Opa Ivo). Binnenlandse Zaken (Tapsterk). Financiën (De Dijs). En Algemene Zaken (MinPres Mark). Kortom: heel Den Haag & Mark z'n moeder wist van de dreiging die Kiev openlijk had gecommuniceerd. Heel Den Haag wist dat die Antonov omlaag was gekomen op 14 juli. En heel Den Haag wist dat Oekraïne daarop zelf géén militaire vluchten meer uitvoerde boven het oosten van Oekraïne. In de antwoorden staat verder dat NAVO-generaal Breedlove "niet specifiek over de veiligheid van het luchtruim, maar breder over de mogelijke betrokkenheid van Rusland bij het conflict in Oost-Oekraïne” had gesproken op 30 juni. Dat is niet waar: Breedlove sprak expliciet over zwaar luchtafweergeschut in de regio, een feit dat tevens uitgebreid gerapporteerd is in de New York Times op 30 juni. De regering probeert dus iets te ontkennen wat al ruim een half jaar publiekelijk bekend was. Kortom: de antwoorden laten zien dat Den Haag wist wat we allemaal al lang weten, maar de regering doet of ze van niks wist omdat omdat ze zogenaamd niet wisten dat ze wisten wat er had kunnen gebeuren, tot het te laat was. Dus dan weet u dat (pdf).

Lees ik nou goed dat t neerhalen van die Antonov belangrijk genoeg was op 6 (!) ministeries te alarmeren, behalve IenM en luchtvaart? #MH17

— pieter klein (@pieterkleinrtl) February 3, 2015

MH17 roundup. Omdat het zaakje STINKT. Het verzoek om openbaring van de Geheime Kiev Notulen over de veiligheid van het luchtruim boven Oost-Oekraïne is inmiddels al drie keer geweigerd door onze regering, omdat het 'diplomatieke verhoudingen zou schaden'. Dat is goedkope onzin, want: 1. Kiev plaatste zélf een verslag van de bijeenkomst op de Oekraïense regeringswebsite; 2. Onder andere de Amerikanen gaven volledige openheid aan hun media over de bijeenkomst, waarin de op 14 juli door zwaar luchtafweergeschut neergeschoten Antonov aan bod kwam, en 3. In het Irak-rapport van de Commissie Davids werden óók diplomatieke notulen geopenbaard in belang van het onderzoek. Oekraïne stopte bovendien onmiddellijk met vliegen boven het gebied nadat de Antonov was neergehaald. Maar niet alleen de raadselachtige notulen blijven geheim, er mag zelfs niet bekend worden welk ministerie, welk departement en/of welke bewindsman er vóór of ná 17 juli - de dag dat MH17 werd neergehaald - beschikking had over de Gewraakte Memo Die Alles Zag. Omtzigt vroeg er donderdag expliciet naar: "Daarnaast wil ik graag weten wanneer dat verslag bij wie is aangekomen en wat er met dat verslag voor 17 juli is gedaan en wie dat verslag na 17 juli gehad heeft" (bron), maar zijn vraag bleef onbeantwoord. Zelfs de Onderzoeksraad voor de Veiligheid (OVV), de thuistikkers die belast zijn met het MH17-onderzoek, heeft in november (toen pas!) een officieel verzoek moeten indienen (PDF) om te vragen welke informatie de Nederlandse overheid al tot haar beschikking had over de veiligheid van het Oekraïense luchtruim. Dat verzoek moest ook nog met een omweg, via de CTIVD (de toezichtclub op de inlichtingendiensten), omdat de OVV zelf maar "beperkt toegang" heeft tot informatie. Wat niet heel handig is, als je onderzoek doet naar De Onderste Steen. Maar gezien de bochten waar de regering-Rutte zich in wringt om informatie in de doofpot te houden, hebben ze in Den Haag duidelijk niet zo'n haast met het naar boven halen van die onderste steen. UPDATE: Nieuwe Kamervragen over de geheime nota, van Bontes/Van Klaveren. Vooral vraag 3 is geinig: "Deelt u de mening dat dit besluit tot geheimhouding speculaties over een doofpotaffaire (pdf) kan voeden en dit te allen tijde moet worden voorkomen?"

Het kabinet heeft nu voor de derde keer geweigerd om memo 14/7 over neerschieten Antonov openbaar te maken. Er is niet eens een brief.

— Pieter Omtzigt (@PieterOmtzigt) January 23, 2015

Nee, Jeanine Hennis heeft niet hoogstpersoonlijk de radarwagen van het BUK-systeem op MH17 afgesteld. Nee, Ivo Opstelten heeft niet hoogstpersoonlijk zijn hand naar de rode knop bewogen waarmee een luchtdoelraket richting MH17 kon worgen gejaagd. Nee, Mark Rutte heeft niet hoogstpersoonlijk de order gegeven om MH17 neer te schieten. Maar de overheid draalt, faalt en rommelt opzichtig in het geven van antwoorden op hele valide vragen. Zoals: waar zijn de notulen van de bijeenkomst in Kiev waar vice-ambassadeur Gerrie Willems werd gewaarschuwd voor de gevaren van zwaar luchtdoelgeschut in het oosten van Oekraïne? De onderste steen komt stukje bij beetje uit het zonnebloemenveld, maar niet dankzij Rutte. Die weigert voor de derde keer openheid te geven op verzoeken van CDA, D66 en De Telegraaf om eerlijk te vertellen wie er zat te slapen. Ons idee: Het is - alwéér - verkiezingstijd en Het Eerlijke Verhaal in de Kiev-notulen zouden wel eens slecht af kunnen stralen op de VVD en de PvdA. En dat is natuurlijk het allerergste...
MinPres 14u45: Tijdens de wekelijkse persco kwam Rutte met een verhaal over de geheimhouding van diplomatiek verkeer. Goeie smoes, Mark! Jammer dat Omtzigt er meteen doorheen prikt...:

Koenders 8/1: "rapportage verspreid" https://t.co/JxezykFks2 Koenders nu: "geen sprake van een echt verslag" http://t.co/8nVjsyJmWi #MH17

— Pieter Omtzigt (@PieterOmtzigt) January 23, 2015

Rapport-Davids maakte cruciale diplomatieke memo gewoon openbaar. Dat weet @MinPres Zie pagina 509: http://t.co/cuGg9SKq9n

— Pieter Omtzigt (@PieterOmtzigt) January 23, 2015

Stukje bij beetje komt de onderste steen van MH17 boven. Niet dankzij Rutte, want de regering geeft ondanks herhaaldelijke verzoeken van Kamer & media zelf geen verslagen vrij, maar dankzij journalistiek onderzoek. Vandaag in het Algemeen Dagblad: "Diplomaten wisten voor ramp MH-17 al van zwaar geschut". Dat is al weer een stapje verder dan het vorige bericht, dat luidde 'Nederland wist dat luchtruim onveilig was'. Maar wel een belangrijk stapje: op 14 juli vertelde de regering van Oekraïne op een bijeenkomst in Kiev aan de aanwezigen dus niet alleen dat er een Antonov op 6,5 kilometer hoogte was neergeschoten, maar ook dat dit met zwaar geschut gebeurd moest zijn. Dat detail was níet door Rutte vrijgegeven in dat luwe avonduurtje op de donderdagavond van de Hebdo-demo's waarop de regering antwoorden op Kamervragen probeerde te begraven. Bij het overleg in Kiev was "een Nederlandse diplomaat" aanwezig, ook dat was al bekend. Maar dat was niet zomaar een zomerstagiair van de Nederlandse ambassade: uit de notulen blijkt nu dat het vice-ambassadeur Gerrie Willems was die Nederland vertegenwoordigde en rapport uitbracht aan de Nederlandse regering. Online verslag is HIER op een Oekraïense overheidswebsite te vinden, de foto's staan DAAR (vice-ambassadeur Willems staat op de bovenste foto, op de rug, in jurkje). De Amerikanen hebben na de bijeenkomst in Kiev wél meteen hun media ingelicht (en dus ook hun luchtvaartmaatschappijen). Dat leidde op 14 juli 2014 tot de kop in New York Times: "Ukraine: Military Plane Shot Down by Rocket." Voor raketgevaar had NAVO-generaal Breedlove twee weken eerder ook al gewaarschuwd. Oekraïne staakte (!!) bovendien al haar militaire vluchten boven het oosten van het land na het neerhalen van de Antonov. Maar Nederland zweeg, drie dagen later regende MH17 in wrakstukken neer op de zonnebloemvelden van Oost-Oekraïne en daarna reden de diepzwarte rouwwagens traag door oneindig laagland. 298 onschuldige passagiers, gedood door een raket. Und sie haben es gewusst, regering Rutte. UPDATE: Pieter Omtzigt vraagt - alwéér - om het gespreksverslag van die bewuste bijeenkomst in Kiev. Rutte weigert het te openbaren.

verzoek CDA: stuur voor morgen gespreksverslag meeting Kiev 14/7 naar de Kamer: werd eerder geweigerd bij Kamervragen en bij journalisten

— Pieter Omtzigt (@PieterOmtzigt) January 22, 2015

MH17 is neergehaald door Russen, of door Oekraïense separatisten die door Russen waren getraind, met Russische high range luchtdoelraketten. Zo veel is zeker. Min of meer. Verder bestaan er alleen maar vragen, vragen, vragen. Op 30 juni was al via de hoogste NAVO-baas in Europa bekend dat er in de regio getraind werd met zwaar Russisch anti-aircaftmateriaal. Waarom vertrouwde Nederland dan op 14 juli nog op de blauwe ogen van de oorlogsregering in Oekraïne? Die vertelde aan een Nederlandse diplomaat dat boven de 10 kilometer alles veilig was. Maar kan het zijn dat Kiev commerciële lijnvluchten als levend schild gebruikte om hun militaire toestellen boven het Oekraïense oorlogsgebied te beschermen? Hoe naïef of nalatig was de Nederlandse regering door KLM en haar luchtvaartpartner Malaysian Airlines niet te waarschuwen? Of nam er simpelweg niemand de telefoon op toen de Nederlandse diplomaat vanuit Kiev probeerde door te bellen dat het oosten van de Oekraïne gevaarlijk vlieggebied was, omdat 14 juli midden in het reces viel en iedereen dacht 'dit komt na de vakantie wel'? Hoe dan ook: de verantwoordelijkheidsvraag ligt op tafel in Den Haag. Vooralsnog worden de nabestaanden van gesloten kastje naar blinde muur gestuurd door Rutte II. GSTV was in de Tweede Kamer kwam middenin de turbulentie tussen enerzijds en anderzijds terecht.

Goed. We gaan de huidige stand van zaken rond de gecombineerde KLM- en Malaysian Airlines vlucht MH17 nog eens nalopen & analyseren. De Nederlandse regering was op 14 juli - 3 dagen voor de aanslag op MH17 - door Kiev op de hoogte gebracht van het feit dat het luchtruim boven het oosten van Oekraïne onveilig was: diezelfde dag nog was er een Antonov van het Oekraïense leger neergehaald. Met die informatie werd NIETS gedaan. Andere landen hadden die intel ook en handelden daar wél naar, zo wisten we al op 23 juli: onder andere British Airways en Air France vlogen met een boog om het opstandige oorlogsgebied heen. Rutte heeft dus de schijn van nalatigheid ernstig tegen zich. Dat gevoel wakkerde hij zelf aan door Kamervragen van CDA/D66 al na een ongehoord snelle drie dagen te beantwoorden. Dat was donderdagavond, ná de deadline van de dodebomen, en vlak nadat de MinPres live op TV was om karmapunten te scoren tijdens het #JeSuisCharlie saamhorigheidsgeneuzel op de Dam. Dat riekt naar cynisme, en die geur kleeft aan Rutte. Een dag later, tijdens de wekelijkse persco, maakte de MinPres ongemakkelijke en lichtgeraakte indruk. De video van de persco wordt meestal dezelfde dag integraal op het YT-account van de MinPres gezet, maarrr: dat gebeurde dit keer niet. We hebben daarom een paar dagen aangedrongen, en vanmorgen werd de video eindelijk opgehoest. (Vanaf 10 minuut 40 gaat het over MH17.) Reageert Rutte geprikkeld op de vragen, terwijl de persleider probeert om de persco zo snel mogelijk af te ronden (op 17'35). Er zijn een paar dingen mis met de antwoorden van Rutte tijdens deze persconferentie: