Het moet wel verdiend worden

Enkele weken terug is er op het Geldblog al geschreven over de Italiaanse regering die de banken een extra winstbelasting wil opleggen. Uiteindelijk zijn wij niet zo verschillend, want tijdens Prinsjesdag kondigde de CU en GL/PvdA aan dat hun plannen om de armoede te bestrijden (hoger minimum loon en ongedaan maken prijsstijgingen openbaar vervoer à raison de >EUR 2 miljard) bekostigd moet worden door de banken extra te belasten. De banken maken immers miljarden overwinsten en de burgers nog meer belasten (bovenop de al aangekondigde plannen) is geen optie meer.

Wat dat betreft zijn banken een godsgeschenk voor politici; aan de ene kant zorgen zij voor de financiering van overheden, overheidsprojecten, bedrijven (meer belasting!) en particulieren (meer belasting!) , en aan de andere kant is het de ideale kop-van-jut als het nodig is. En ja, ondergetekende herinnert zich nog de bankencrisis begin deze eeuw en alle bailouts en het riedeltje dat winsten privaat waren en dat verliezen werden afgewend op het publiek. Dat was veelal een falen van regulering (die, ironisch genoeg, vaak juist de verkeerde impulsen gaf), slechte toezichthouders, fraude, en kortetermijndenken van sleutelfiguren in bankwezen en politiek. Verder had de overheid, op de korte termijn, alle belang bij groeiende banken (tegenovergestelde van de doom-loop). Totdat het fout ging… Maar dat is een verhaal voor een andere keer. Terug naar de dekking van het links groen Christelijke plan.

Het plan van de CU en GL/PvdA is gebaseerd op de absolute winsten van de banken en de aanname dat zij “overwinsten” maken. ING (meest recente kwartaal, EUR 2,16 miljard), Rabobank (EUR 2,5 miljard over het eerste half jaar), en ABN Amro (EUR 1,4 miljard in de eerste helft van 2023), hebben inderdaad miljardenwinsten. De getallen zijn inderdaad hoog, maar zoals de voorzitter van de Vereniging van banken juist stelde op BNR Nieuwsradio, relatief gezien normaal. Als men namelijk kijkt naar het rendement op eigen vermogen dan ligt deze tussen de 10% en 12%.

Het zal de lezer niet ontgaan zijn dat de staat de plank heeft misgeslagen met het belasten van vermogen via een fictief rendement. Ondanks de vele waarschuwingen van fiscale en juridische experts, zette het kabinet de belastinghervorming toch door. Nu, na een rechterlijke uitspraak, blijkt wat iedereen al zei: het mag niet. Dus nu zijn de briljante koppen bij de belastingdienst weer samengekomen met een nieuw plan. En dat plan is nou niet bepaald waterdicht…

Allereerst een verklaring voor de vurige wens voor een vermogensbelasting; naast de onuitputtelijke drang van de overheid om meer belasting te willen innen, is het in dezen ook een beetje PR. Immers, door het slechte (ultra ruime) monetaire beleid van de ECB heeft er vanaf de kredietcrisis tot vorig jaar een enorme inflatie plaatsgevonden in financiële waarden zoals aandelen, obligaties en vastgoed, die nu pas is overgeslagen naar de reële economie. Het ECB-beleid was dus regressief want de vermogenden werden flink vermogender omdat zij de grootste houders zijn van deze financiële activa. De gewone burger kon maar mondjesmaat mee genieten (via eigen huis) terwijl de lagere inkomensklassen helemaal geen voordeel heeft gehad omdat zij geen financiële activa bezaten; sterker nog, zij zijn er op achteruit gegaan omdat de huren flink zijn gestegen (wel verschil tussen private verhuur en sociale huur natuurlijk, zowel in timing alsmede hoogte van de verhogingen). Het moge duidelijk zijn dat de meesten in de politiek hier een slaatje uit kunnen slaan. Het aanpakken van de rijke stinkerds levert namelijk altijd stemmen op. Of zoals het FD schreef: “alle politieke partijen zien de charme [!!!] van het belasten.. van vermogen”.

Drie jaar geleden heeft de Europese Centrale Bank (ECB) een koersverandering doorgevoerd. Voor het eerst in lange tijd werd er besloten om de rente stapsgewijs te verhogen. En dit heeft nogal wat negatieve gevolgen voor de economie, wat ook precies de bedoeling is. Nu de economische impact zich begint af te tekenen, is het de vraag of de ECB nu genoeg verhoogd heeft en de pauzeknop kan indrukken. Of, zoals velen in de aandelenmarkt hopen, de ECB de rente zelfs kan verlagen.  

In september 2019 stond de beleidsrente van de ECB (main refinancing rate) op -0,00% en na vele stappen staat de teller inmiddels op +4,25%. Het hele idee hierachter is, zoals de vaste Geldblog lezer al weet, om de verstrekking van krediet af te remmen, de kosten van krediet te laten toenemen, om zo de consumptie en de investeringen af te remmen. Doordat de vraag dan afneemt (of minder hard groeit als het aanbod), kan de inflatie weer zakken. Immers, er is dan minder schaarste in diensten en goederen wat tevens ook leidt tot minder hoge looneisen (onderhandelingspositie van arbeid verslechtert).

De regionale banken in de VS hebben een bewogen periode achter zich. Het vooruitzicht is echter niet veel beter.

Zo heeft de FDIC deze week geëist dat regionale banken hun kapitaal lang in plaats van kort moeten aantrekken. Zoals eerder beschreven op dit blog, spelen alle banken aan asset liability mismatch (ALM) spel, waarbij de bank kort lopend geld aantrekt (tegen een lage rente) en dan lang uitzet tegen een hogere rente. Het verschil pakt de bank dan als winst. Dit is allemaal prima tot het moment waarop dit niet meer het geval is.

Normaal gebeurt dit wanneer het vertrouwen in een bank plotsklaps verdampt; dan halen de spaarders hun geld weg (bankrun) en kan de bank klappen. Maar de afgelopen tijd had het meer te doen met het monetaire beleid van de Amerikaanse centrale bank. Zo verhoogde de Fed de beleidsrente flink en allerlei financiële instrumenten reageerden daar dan ook op. Zo konden gewone Amerikanen zomaar 5% per jaar krijgen op kortlopende staatsschulden (direct of indirect via een Money Market Fund bijvoorbeeld), terwijl de bank maar op 1% bleef steken.

Nu zou men normaal verwachten dat de banken dan de rente op hun spaarrekeningen verhogen om klanten te weerhouden hun geld op te nemen, maar dat konden velen van hen niet (of niet genoeg). Ze hadden namelijk langlopende staatsobligaties gekocht met de spaartegoeden van hun klanten. Door de rentestijgingen zijn de prijzen van die staatsobligaties flink gedaald. Geen ramp, als de bank ze kan aanhouden tot aan de einde van de looptijd (dan worden de staatsobligaties in geheel afgelost en krijgt de bank het volledig geïnvesteerde bedrag terug), maar wel problematisch als de bank deze tussentijds moet verkopen (tegen de nu veel lagere prijs) omdat spaarders hun geld nu plots opnemen.

Wat er dus gebeurde was een vlucht van deposito’s van laag renderende spaarrekeningen bij lokale banken, naar andere instrumenten/entiteiten waar een hogere rente werd aangeboden. De situatie lijkt nu, met behulp van allerlei noodprogramma’s, gestabiliseerd, maar de vraag is of dit het begin is van een verbetering of een pauze op weg naar meer ellende...

Op 22 november is de vervroegde Tweede Kamerverkiezing; een verkiezing die wel eens de geschiedenisboeken in kan gaan als een cruciaal moment voor de Nederlandse democratie. Er staat veel op het spel; zoveel dat de gewone stempatronen/politieke overtuigingen wellicht moeten worden losgelaten.

Zoals de vaste lezer weet, is ondergetekende een aanhanger van het klassiek liberalisme. De VVD heeft deze ideologie altijd uitgedragen totdat Dijkstal het stokje van Bolkestein overnam en definitief linksaf sloeg. En wat er onder Rutte allemaal is gebeurd (meer immigratie, grotere overheid, meer belastingen, meer regels, meer dwang, plus wat “schandaaltjes” over missende kinderen en achterhouden van informatie voor de kamer) is voor de meeste mensen (hopelijk) wel duidelijk nu.

Gezien de VVD de VVD niet meer is, zou mijn stem naar BVNL gaan, gezien deze partij de enige is die het klassiek liberalisme lijkt te willen nastreven (JA21 is een mengeling van stromingen zonder duidelijke ideologische basis; een antwoord op zoek naar een vraag). Helaas besloot BVNL Krol en een FDF dame op de lijst te zetten, personen die deze ideologie helemaal nooit hebben onderschreven. Het is gewoon dezelfde zet die men bij mijn VNL partij deed door Moszkowizc als lijsttrekker aan te stellen om zodoende in ieder geval een zeteltje te behalen. Ik vrees dat BVNL erachter gaat komen dat deze strategie toch echt penny wise, pound foolish zal blijken te zijn. De enige goede additie is Toine Manders (nee, niet die VVD’er maar die held die bij de parlementaire enquête stelde dat belasting diefstal is), oprichter van de Libertarische Partij, maar hij zal als minarchist het toch moeilijk gaan krijgen…

Paar maanden terug was er een boel (ceremonieel) gesteggel over het schuldenplafond in de VS. Deze moest, wederom, worden verhoogd en Democraten en Republikeinen hadden zo hun eigen ideeën onder welke voorwaarden dit moest gebeuren. Net als de vorige keren kwam de verlossing in de verlenging. Maar ditmaal kwam er geen verhoging van de schuldenlimiet, maar een tijdelijke buiten werking stelling van de limiet tot januari 2025 (tot na de verkiezingen dus ;-) ). Het schuldenniveau op die datum wordt dan het nieuwe schuldenplafond. Politiek gekonkel van de hoogste orde dus. En dat begint zich nu wellicht te wreken...
(bron afbeelding)

\

Er is op het Geldblog al vaak geschreven over het feit dat in veel gevallen de overheid een probleem creëert om zich vervolgens aan te bieden als de oplossing. Echter, de overheid heeft nog wat achter de hand, namelijk: wie schrijft, die blijft! Zo hebben overheden bij het schrijven van nieuwe bank- en pensioenreguleringen zich verzekert van gunstige positie. Maar de één zijn voordeel, is de ander zijn nadeel en drie maal raden wie hier het nadeel van ondervindt…

Zo hebben overheden, via regelgevende instanties, er voor gezorgd dat de meeste staatsleningen een nul risicoweging hebben. Dit betekent dat banken geen extra kapitaal (CET-1) hoeven aan te houden op deze blootstellingen (en ja, voor de echte bankexperts, Tier 1 eisen versus alle activa, daar speelt het wel een rol). Zo kan een lening aan een bedrijf een risicoweging hebben van 50%, wat betekent dat op 50% van het leenbedrag het risico bestaat dat de bank niet wordt terugbetaald. Op die 50% moet dan minimaal 4,5% kapitaal worden aangehouden door de bank. En dat kapitaal is duur en drukt dus het rendement van de bank. De risicoweging voor de staatsschulden waar de bank gevestigd is, heeft in de EU dus een nul risicoweging en zijn dus zeer aantrekkelijk voor de banken om in bezit te hebben. Overigens zitten de Europese banken ver boven die 4,5%. (plaatje opklikbaar)

Het was alles behalve komkommertijd de afgelopen week. Met de groene politieke wending (pun intended) van een lijstverband tussen PvdA en GroenLinks dat geleid zou moeten worden door niemand minder dan de personificatie van de EU Green New Deal: Frans Timmermans. Als Omtzigt niet meedoet met de aanstaande verkiezingen, dan kan het zomaar zijn dat Timmermans mag gaan formeren, afgaande op de peilingen! Dat zou de kansen van een centrum rechtse coalitie, zoals vorige week besproken, flink doen verminderen. Nu een links/groene coalitie een serieuze mogelijkheid is (vergeet niet dat de VVD volledig om is op het groene vlak; het was immers de VVD die bij de EU aandrong op een verbod op brandstofmotoren vanaf 2030 ipv 2035!), is het wellicht nuttig om de realiteit van de Groene Plannen tot dusverre te beschrijven. De realiteit verbleekt of wel de groene effecten, of de gezichten van de mensen…

Nu het kabinet Rutte IV is gevallen, stelt iedereen zich de vraag waar Nederland voor gaat kiezen in 6 tot 9 (!!) maanden. Wellicht is het beter om te kijken wat de verkiezingen daarna brengen…

Rutte heeft in vier kabinetsperioden veel fout gedaan; of het nu Groningen is, of de toeslagenaffaire, het wissen van sms’jes, het achterhouden van stukken, het niet actief herinneren, het toelaten van steeds meer immigranten, het verhogen van de belastingen, het vergroten van de overheid, het afbouwen van de hypotheekrenteaftrek, het laten vastlopen van de woningmarkt, de onnodige inbreuk op individuele vrijheden, de verdere soevereiniteitsoverdracht naar de EU, het vergroten van de regeldruk, … de lijst lijkt eindeloos. Maar op al die lijstjes ontbreken twee aan elkaar gerelateerde fouten: het kaltstellen van de rechtervleugel binnen de VVD en het loslaten van de klassiek liberale ideologie.

Stammenstrijd is niks vreemds binnen politieke partijen. Ook bij de VVD heeft deze veelvuldig plaatsgevonden. De meest markante, en voor het huidige tijdvak meest relevante, is de machtswisseling van Bolkestein naar Dijkstal. Bolkestein behoorde tot de rechtse vleugel en Dijkstal tot de linkse. Uiteindelijk flopte Dijkstal en na wat tussenpausen was er een spannende leiderschapsstrijd tussen Mark Rutte en Rita Verdonk. Ook hier was het een links-rechts strijd, die uiteindelijk door eerstgenoemde vleugel werd gewonnen.

Sinds Rutte de partijleider werd, heeft hij vakkundig iedereen van de rechtse vleugel de partij weten uit te werken dan wel onschadelijk te maken. Daarnaast heeft hij zich meer en meer omringd met jaknikkers en tassendragers. Bezien door een Machiavelli bril, heeft Rutte het perfect weten te spelen. Elke zet, elke crisis, elke meevaller heeft tot een versterking van zijn positie geleid; zowel binnen de VVD als daarbuiten.

De afgelopen 14 jaar draaide alles om liquiditeit in financiële markten. Door de kredietcrisis van 2008 hebben centrale banken de geldkraan flink opengezet. Via allerlei kanalen kwam deze liquiditeitsgolf met name terecht op het spreekwoordelijke Wall Street in plaats van Main Street. Het is dan ook niet zo gek dat veel beleggers met angst en beven kijken naar de flinke val in liquiditeit. Met name in de VS. Waar door Quantitative Tightning (QT, het tegenovergestelde van QE) en stijgende rentes, de liquiditeit ongekend hard omlaag is gekomen. Met Fed QT nog maar net onderweg en nog $ 7 biljoen op de balans bij de Fed (door voornoemde QE), is de verwachting dat we het ergste nog niet hebben gezien. Maar er is wat “goed” nieuws op dat vlak...

Zoals bovenstaande grafiek laat zien, is de groei van M2 geldhoeveelheid flink afgekomen. Na de enorme stijging ten tijde van corona is dat niet vreemd, maar net zoals het tijdens corona tot hogere koersen van allerlei financiële waarden leidde, zou dat nu dus kunnen omdraaien. En dat, zoals al beschreven, terwijl QT nog maar net is begonnen. Met nog wat renteverhogingen in het verschiet ziet het liquiditeitsbeeld er inderdaad niet zo rooskleurig uit. Temeer omdat de VS erg veel schulden zal gaan uitgeven, wat dus nog meer liquiditeit uit de markt zal trekken.