$6 biljoen per jaar (!) investeren om de targets van 2030 te halen.

Centrale banken zijn vaak niet te volgen, maar dat doen zij bewust. Het is een soort good cop bad cop routine waarin de doves en de hawks elkaar afwisselen met het oog om marktpartijen op hun tenen te houden. Impliciet is het ook een bedreiging aan het adres van deze marktpartijen, want voor je het weet kan een opmerking van een centrale bank directeur je positie om zeep helpen. Maar soms komen ze ook met onzinnige uitspraken. Zo kwam mevrouw Schnabel onlangs met de opmerking dat de groene omwenteling wel eens inflatoir zou kunnen  zijn. Nu is deze opmerking verre van onzinnig, maar de oplossingen die zij aandraagt zijn dat wel.

Maar eerst moet het inflatoire effect van de groene omwenteling beschreven worden. Alleen politici en de milieuclubs kunnen zo eendimensionaal denken dat hun gewenste omwenteling in a vacuüm plaatsvindt en dat er geen secundaire , tertiaire (enz.) effecten zijn. Gehele industrieën moeten op een andere leest worden gezet, zo niet worden gesloten. Werknemers moet worden omgeschoold, infrastructuur moet worden gelegd, stroomcapaciteit moet worden uitgebreid en zo verder.

De wereld moet dus $6 biljoen per jaar (!) investeren om de targets van 2030 te halen. Dat is geen klein bier. De projecties van IEA liegen er niet om. Zo zal de consumptie van lithium, kobalt, koper en nikkel enorm gaan toenemen, iets wat de prijzen van deze grondstoffen niet onberoerd zal laten gezien het aanbod maar langzaam kan worden uitgebreid. Dit zal zeker inflatoir werken.

De ECB kan nooit terug naar een gedegen monetair beleid; de geldprinters zullen brrrr brrrr moeten blijven doen.

Afgelopen donderdag gaf de ECB een persconferentie over het door haar te voeren beleid. De vraag was of de ECB zou beslissen om het tempo van de opkopen (simpel gezegd: geld printen en daarmee staatsobligaties kopen) zou verminderen. Deze zogenaamde taper is waar het echt om ging voor de marktvorsers en zij werden in ieder geval niet verrast; er komt een kleine taper, alhoewel Lagarde het geen taper vindt maar een recalibration. Yeah right. Het geeft in ieder geval goed aan wat de ECB al jaren probeert te doen: het piramidespel zo lang mogelijk rekken.

Hoe rekt de ECB (en met haar de andere centrale banken)? Toen na de kredietcrisis de eurocrisis losbarstte, moest de ECB ingrijpen door de geldprinter te laten draaien. Iets wat voor de kredietcrisis als een doodzonde werd gezien. Gezien de urgentie (de financiële wereld stond in vuur en vlam en de euro stond op omvallen) werd het onorthodoxe monetaire beleid verwelkomd. Na een tijdje echter kwamen er steeds meer morrende experts; zij vonden dat het tijd was om de monetaire steun af te bouwen. Om deze groep enigszins in toom te houden, kwam de ECB met beloftes over toekomstig dichtdraaien van de monetaire kraan.

De liquiditeitsjunkies kregen daardoor hun zin: ruim monetair beleid voor de nabije toekomst, terwijl de haviken (zo worden de experts genoemd die een zeer conservatief monetair beleid willen) hun zin in het vooruitzicht kregen. Everybody happy, just a timing difference.

Het ene gat vullen met het andere kan lang goed gaan, maar het is uiteindelijk altijd een onhoudbare strategie

In 2008 kreeg de wereld de rekening gepresenteerd voor de enorme schuldenopbouw. Een groot gedeelte van de schulden had niet geleid tot voldoende extra inkomen, waardoor wanbetaling steeds vaker voorkwam. Omdat de financiële wereld met haar producten enorm verweven is, viel de ene na de andere dominosteen. Een systeemcrisis (gehele financiële en economische systeem stort in) dreigde zich te voltrekken. De centrale banken konden op dat punt maar één ding doen: verruimen. Echter, dit betrof puur symptoombestrijding, waarna er flink gesaneerd zou moeten worden. Dat laatste heeft niet plaatsgevonden waardoor de 2008 rekening niet is voldaan; sterker nog, deze is flink opgelopen.  

Centrale banken konden in de periode 2008-2012 maar weinig anders doen gezien het kwaad al was geschied, maar zij waren wel degelijk medeverantwoordelijk voor het ontstaan van de crisis. Toen in 2000 de Dotcom bubbel barstte, werd de financieel-economische catharsis die zou volgen te groot geacht. Alan Greenspan, toenmalig hoofd van de Fed, beloofde er alles aan te doen om de economie en de financiële wereld er weer bovenop te helpen (de Greenspan put). Door flinke renteverlagingen en wat andere maatregelen zorgde Greenspan ervoor dat Wall Street uiteindelijk weer de weg omhoog kon vinden. De Amerikaanse economie, andere beurzen en economieën volgden (overigens met grote onderlinge verschillen).

Door de toen wel erg eenzijdige (Keynesiaanse) economische leer op de meeste universiteiten, zijn zowat alle economen het eens dat een beetje inflatie goed is voor de economie. Gezien deze economen politici, ministeries en think tanks bijstaan, mag het geen verrassing heten dat ons monetaire (en fiscale) beleid erop gericht is om net geen twee procent inflatie te hebben. Althans, dat was het want zowel de Fed alsmede de ECB vinden inflatie die boven de 2% ligt nu OK omdat het de afgelopen jaren ver onder de 2% was. Net onder of boven 2% is een interessante discussie, maar de kern zou moeten gaan of inflatie überhaupt nagestreefd dient te worden; het is namelijk roof.

De reden voor de 2% is wat arbitrair; economen stellen dat een beetje inflatie nodig is aangezien het werkt als een soort smeerolie voor de economische motor. Wat ze in ieder geval allen erg vrezen is niet inflatie die wat boven of onder de 2% ligt, maar deflatie. In die omstandigheden, dalen de prijzen van goederen en diensten. Voornoemde economen stellen dat de consument wacht met consumeren, want morgen is het goedkoper. Maar als morgen daar is, dan wacht de consument nog steeds, want morgen is het nog goedkoper en zo verder. Niemand consumeert, bedrijven investeren daardoor niet en de hele economie zou instorten, aldus de experts.

Dit is natuurlijk totale lariekoek. Zo worden tv's door innovatie steeds goedkoper, toch kopen mensen tv's. En zo is het met alles; als prijzen dalen, heeft de consument meer koopkracht en zal zij deze ook aanwenden. Deflatie door technologische vooruitgang, de leercurve etc. is gewoon goed voor de consument, goed voor het bedrijfsleven en dus goed voor de economie.

Het grootste piramidespel ooit!

Enkele dagen geleden gaf Lagarde tekst en uitleg over de nieuwe besluiten van de ECB. Zoals eerder beschreven in dit blog, zal de ECB zich nu ook bezig gaan houden met de Green Deal. Daarnaast gaat zij nu voor een inflatie van gemiddeld 2% (symmetrische doelstelling noemen ze dat in ECB taal) in plaats van net onder de 2 procent. Vrij vertaald betekent dit dat alle steunprogramma’s op volle toeren zullen blijven draaien, iets wat Lagarde dus verbaal bevestigde.

De rentes bleven ongewijzigd, maar de aankopen van staatsobligaties door de ECB onder het PEPP (Pandemic Emergency Purchasing Programme à raison de EUR 1850 miljard) blijven op een hoog niveau (hoger dan in het eerste kwartaal) plaats vinden. Op zich gek, want de economie herstelt zich nu (herwint wat verloren terrein), wat normaal zou moeten leiden tot het terugschroeven van de monetaire noodmaatregelen.

Nog even over die Italiaanse aanstellers...

Dat de euro de verschillen binnen de eurozone juist vergroot in plaats van verkleint, is een steeds terugkomend thema. Zo ook in de bovenstaande tweet van Tuomas Malinen, professor in de economie. En hij heeft groot gelijk wat betreft de divergerende werking van de euro. Echter, één van zijn oplossingen is een fiscale unie, iets waar veel macro-economen steeds mee de mist in gaan. Door het negeren van de werking van valutamarkten, is deze oplossing gedoemd te mislukken.

Het feit dat de euro divergerend in plaats van convergerend werkt, is in dit blog vaker aan bod gekomen. In het kort komt het er op neer dat een one-size-fits-all beleid op zeer verschillende lidstaten per definitie tot verschillende uitkomsten zal leiden. Als dezelfde uitkomst gewenst is voor alle lidstaten, dan zal er juist een op maat gemaakte aanpak per lidstaat (zo niet regio) moeten komen; precies de omgekeerde richting die de EMU (en EU) hebben gekozen.

De divergerende werking van de euro kent vele voorbeelden en één daarvan hangt samen met het uitschakelen van de valutamarkt. De introductie van onze eenheidsmunt heeft namelijk voor een groot gedeelte de tucht en signaalfunctie van de valutamarkt teniet gedaan.

\

Onlangs heeft De Nederlandsche Bank haar jaarverslag gepubliceerd en daar stonden wat frappante feiten, aannames en aanbevelingen in over huisbezit, impact coronacrisis, staatsfinanciën de redenen voor de lage rente en zo voorts. Tijd voor een kleine bloemlezing.

Knot heeft al in interviews laten weten dat de DNB de huiseigenaren zwaarder wil laten belasten door het eigen huis naar Box 3 te verplaatsten. “Het zou betekenen dat huizenbezitters vermogensbelasting moeten betalen over het verschil tussen de waarde van de woning en de hypotheekschuld. Huurders die vermogen opbouwen door te sparen of te beleggen, betalen die belasting ook, redeneert DNB.” Dit is natuurlijk een uiterst scheve vergelijking gezien belegd vermogen snel in cash kan worden omgezet en een huis niet. Verder zou het huizenkopers juist stimuleren zoveel mogelijk schuld op het huis te nemen en zou het huiseigenaren forceren schuld op de overwaarde te nemen om zo aan de vermogensbelasting te kunnen voldoen. Dit terwijl de DNB (terecht) waarschuwt voor te hoge schulden. Iets waar in dit blog eerder over geschreven is.

Eindelijk. Het Eerlijke Verhaal

De verkiezingen staan voor de deur (zolang Ollongren er geen stokje voor steekt), dus de partijen buitelen over elkaar heen om hun ideeën met de kiezers te delen. En als er naar de linkerkant wordt gekeken, dan slaat iedere partij de plank mis. Nu is het zo dat inmiddels de VVD D66 links heeft ingehaald, maar ik zal mij vandaag beperken tot de PvdA, de SP, en GroenLinks; de klassieke linkse partijen zeg maar.

Deze linkse partijen hebben altijd de mond vol over het helpen van de zwakkeren (en het disproportioneel belasten van de sterke schouders). De meeste plannen leiden tot een kleinere economische taart, maar dat deert deze partijen niets, zolang het maar “eerlijker’ verdeeld is. Met z’n allen gelijk op een lager niveau is bon ton.

Dit alles mag geen verrassing heten, maar een plan van aanpak over hetgeen wat vooral de linkse kiezers enorm benadeelt, potentieel zelfs ten gronde zal richten, ontbreekt in alle linkse verkiezingsprogramma's! Ik doel natuurlijk op het centrale bank-beleid.

De ECB werkt onafhankelijk (is helemaal niet zo, maar dit is de officiële lezing) wat betekent dat politieke partijen daar niets over te zeggen hebben. Daarom staat het niet in de meeste verkiezingsprogramma’s. Maar iets over de wenselijkheid van de monetaire unie of zelfs maar het schenden van de regels door de ECB en de eurolidstaten, daar is niks over te vinden in de linkse programma’s. Overigens is dit iets, weliswaar miniem, wat wel voorkomt in het verkiezingsprogramma van die Groene Jesus partij de CU! (wellicht dus de enige linkse uitzondering op dit dossier).  

Waarom is het centrale bank beleid nu zo verantwoordelijk voor de problemen die door links wordt gesignaleerd?  Welnu, de vermogensongelijkheid neemt toe door het ECB-beleid. Door de rentes kunstmatig laag te houden en het injecteren van liquiditeit in de markt via o.a. het opkoopbeleid, heeft de ECB vele financiële waardes enorm doen stijgen. Denk aan aandelen, obligaties, vastgoed, kunst, oldtimers, en zo verder. Deze bezittingen zijn nou net de bezittingen die de meeste linkse stemmers niet bezitten (of een veel mindere mate).

De muntunie is nu de facto in een schuldenunie veranderd

Zoals al eerder beschreven is op dit blog, zit de wereld opgescheept met een schuldenprobleem. Één van de manieren om daarvan af te komen is schuldkwijting. Het kwijtschelden van schuld is niks nieuws (schuldjubileum) en is iets waar vanuit economenland al aardig wat aandacht naar uit is gegaan (zie bijvoorbeeld Steve Keen in dit redelijk recente interview) sinds de kredietcrisis van 2008. Ook het IMF heeft recent dit soort geluiden laten horen. Echter, waar het IMF impliciet over ontwikkelingslanden had, is er nu een coalitie die hetzelfde wil voor de gehele eurozone!

Er is nu dus een coalitie van meer dan honderd economen en politici die de ECB oproepen om een groot gedeelte van de schulden die zij in bezit heeft kwijt te schelden. Het zou dan met name om de staatschulden van eurolidstaten gaan die de ECB heeft opgekocht om zodoende deze landen niet te laten failleren (zo kocht de ECB in 2020 een groot gedeelte van alle nieuwe staatsschulden; zie hieronder).

De corrumperende werking van het alleenrecht op het printen van geld blijkt al tijden te sterk en lijkt zich te versnellen. Nu, onder aanvoering van de Weimar Coalitie, lijkt de EU/EMU steeds meer oren te hebben naar dergelijke noodgrepen (maar er is nog (gespeelde?) verdeeldheid).  Mocht zij de gekozen (Latijnse) lijn doorzetten en zich verder inlaten met deze Coalitie van economen en politici en/of soortgelijke voorstellen invoeren, dan wordt het verleden compleet genegeerd; waar de EU (en daarmee de eurozone) de mond vol heeft over spookbeelden uit het verleden, lijkt zij al tijden blind te zijn voor de door haar gekozen eindbestemming: Weimar.

Beurzen staan nu op recordhoogtes. Dat verklaart wellicht waarom Rutte electoraal nog niet is afgestraft.

Sinds de eerste lockdowns, heeft het bedrijfsleven het zwaar te verduren. Echter, door allerlei hulpprogramma’s en coulance bij schuldeisers, verhuurders en zo voorts, bleef de schade tot nog toe beperkt. De brede ontslagrondes zijn uitgebleven. Het aantal faillissementen was zelfs historisch laag. Nu er vaccins zijn, is de hoop dat tegen de zomer alles weer normaal is. Maar, los van of de verwachte vaccinatiegraad wordt behaald, is dat wat de burger te wachten staat? Ik vrees dat de burger dit jaar de rekening gepresenteerd zal krijgen. En dat zal een fikse rekening zijn.

Bedrijven in de EU hebben volgens de experts een tekort aan eigen vermogen van EUR 600 miljard wat moet worden aangevuld, anders zal het verwachte herstel wellicht niet plaatsvinden. De helft van de MKB bedrijven in de EU vreest een faillissement binnen 12 maanden te moeten aanvragen (van oktober). Ook lijkt het beetje herstel wat er was, nu al in de kiem gesmoord te zijn (zie hieronder).