Geenstijl

De ene generatie kan het pensioen op de beurs bij elkaar gokken, de andere generatie zal iedere euro moeten sparen.

D66-minister Koolmees is in zijn nopjes met de laatste twee referenda. U mag stemmen, zolang u het juiste hokje inkleurt. Zo'n 375.000 leden van de FNV stemden over de “herziening” van ons unieke pensioenstelsel. 75% stemde voor. Zoals eerder bij het CNV ook al gebeurde. Beide vakbonden zagen de meerderheid van hun leden niet stemmen, de digitale opkomst was een derde.

In deze groep zijn ouderen oververtegenwoordigd, omdat het ledenbestand van de FNV geen afspiegeling is van de beroepsbevolking. Vervolgens werd het resultaat van die stemming als advies gebruikt door het ledenparlement van de FNV,  105 mensen hakken een knoop door. Kijk voor uw beeldvorming even naar de pasfoto's om de leeftijd van deze kaderleden te schatten.

Dat dit een feestje is voor de oude garde werd benadrukt door voorzitter Busker van het FNV. Deze sprak over snellere indexatie, eerder met pensioen en lagere AOW-leeftijden. Hij sprak niet over jongeren. Gevangen in de flexibele schil van bedrijven bouwen ze door jaarcontracten, payrolling of andere ellende minder of geen pensioen op.

De FNV staakt zelfs voor het aannemen van uitzendkrachten. De jeugd mag wel komen opdraven om de werkdruk te verlagen, pf als schijnzelfstandige zonder (pensioen)rechten. Wel het risico op geen omzet werk, zonder uitkering of beloning voor dat ondernemingsrisico. Wel de kosten van acquisitie sollicitaties, zonder de optie die kosten door te belasten. De jeugd stemt met de voeten, en is weggelopen bij de vakbonden.

De eerste ingreep in het stelsel bestaat uit een splitsing van de potten per leeftijdscohort. Dit is eigenlijk meer een erkenning van de huidige situatie. Er zijn te weinig werkenden met een vaste aanstelling om via premieverhogingen nog de buffers van de pensioenpotten te herstellen. Herstel via de beurzen door sterke economische groei wordt niet meer verwacht.

De tweede ingreep is binnen het cohort voor de gepensioneerden. Zij mogen bij lagere dekkingsgraden indexeren, meer risico nemen, meer uitkeren bij lagere buffers. Dat geeft op korte termijn extra uitkeringen, tegen het risico van een lagere pot door tegenvallende beleggingsresultaten omdat er met minder geld wordt belegd. Dit maakt ook de ouderenzorg afhankelijk van beleggingsresultaten, omdat ze op hoge leeftijd minder kunnen meebetalen via de hoge eigen bijdragen van de WLZ als het pensioen aan het einde van de rit abrupt gekort wordt.

De derde ingreep is binnen het cohort voor bijna gepensioneerden. Zij mogen eerder met pensioen dan eerder voorzien. Het systeem wordt meer gehouden aan beloften die hun gemaakt zijn, dan aan wat de pensioenpot rekenkundig aankan. Dat klinkt op korte termijn heel prettig, maar hun pensioenpot is nu een eigen leeftijdcohort, het risico of er aan het einde van de rit volledig wordt uitgekeerd is voor hun. Dit is scherper aan de wind varen.

Deze ouderen krijgen een vergelijkbaar pensioensysteem als een oude ondernemer heeft in een stamrecht BV. Bij inleggen was alles aftrekbaar, gedurende de rit allerlei actuariële berekeningen hoe hoog de spaarpot moet zijn, maar als aan het einde van de rit de pot leeg is, stopt het pensioen abrupt. Samengevat mag het potverteren beginnen, wie dan leeft, wie dan zorgt. Met de term wiebelpensioen wordt de illusie gewekt dat een pensioen ook onverwacht hoger kan uitvallen.

De vierde ingreep is binnen het cohort van de jongeren. Zij mogen zelf proberen een nieuwe pensioenpot op te bouwen. In tegenstelling tot hun voorgangers, wordt hun pensioen niet meer gefinancierd vanuit beleggingsresultaten over (oude) buffers. Sparen aan het begin van de carrière geeft het langst rendement en zorgt voor de meeste opbouw, maar lukt nu in de praktijk zelden.

Een passieve ingreep die niet genoemd wordt, is dat de politiek en werkgevers de uitnamewetten van Lubbers, de premievakanties vanuit pensioenfondsen of de vervroegde uittreding van ambtenaren zonder inleg van premie allemaal niet hoeven te repareren. Al deze diefstal van uitgesteld loon gebeurden toen de actuarissen zichzelf rijk rekenden, wordt gedoogd.

Het is ook definitief niet meer de ambitie het Nederlands stelsel in volle glorie te herstellen, en daarmee is dit akkoord een eerste stap naar Europese harmonisatie. Zodra het spaarstelsel in de toekomst definitief flopt, mag de laatste leeftijdsgroep die heeft geprobeerd te sparen voor zijn eigen pensioen, via een omslagstel het mislukte pensioen van de groep ervoor aanvullen.

De Rus Nikolaj Kondratjev publiceerde in 1925 al conjunctuurbewegingen met een looptijd van vijftig tot zestig jaar. De ene generatie kan het pensioen op de beurs bij elkaar gokken, de andere generatie zal iedere euro moeten sparen. Het is onbegrijpelijk dat dit pensioenprobleem de polder overviel. De buffers zijn geen bezit, het is een onderdeel van het stelsel dat deze bewegingen moet opvangen.

Dat centrale banken tijdens recessies de economie probeert te reanimeren door via lage rentes meer geld in omloop te brengen, is basiskennis. ECB en FED stelden de rente op nul, en werden daarmee shariabanken. Dit heeft een positief effect in EU-landen met een omslagstelsel. Die landen hebben niets gespaard, en hebben economische voorspoed nodig om hun ouderen te kunnen betalen.

Landen die pensioenen betalen vanuit een spaarstelsel missen rendement op hun potten, en daardoor een complete geldstroom. Sinds de economie door de ECB en FED wordt gestimuleerd met renteloze leningen, kwantitatieve verrijking en indirecte monetaire financiering, zit niemand te wachten op investeringen vanuit pensioenfondsen. De pensioenvorm rentenieren is met terugwerkende kracht afgeschaft.

De rekenrente is een verwachting van het komende rendement op de pensioenpot. Moet iedere euro uitgekeerd pensioen ook ingelegd zijn, of past de aandelenbeurs de helft bij? Dat de pensioenpotten vroeger veel kleiner waren, bij een hogere dekkingsgraad, is vooral een indicatie hoe naïef en optimistisch beheerders, actuarissen en politici toen waren.

Dit akkoord schiet iedere ambitie het stelsel te herstellen af. De muzikanten spelen door terwijl de Titanic zinkt. FNV en CNV stemden voor om voorlopig niet te korten, tegen iedere prijs.