De Federal Reserve heeft besloten dat het welletjes is. Nou ja, een beetje dan. Maar dit kleine beetje kan genoeg zijn om de eurozone in een crisis te storten.

De Fed bleef lang volhouden dat de toenemende inflatie transitory was, oftewel tijdelijk van aard. Vele experts waarschuwden dat dat maar ten dele het geval is. Toch bleef de Fed volharden, want de prijsstijgingen waren met name veroorzaakt door aanvoerproblemen die weer veroorzaakt waren door coronamaatregelen, zoals lockdowns. Omat deze exogene shocks niks met monetair beleid te maken hebben, hoeft het monetair beleid ook niet gewijzigd worden, was de logica. Zodra de aanvoerlijnen weer op orde zijn, zal de inflatie terugkeren naar een normaal niveau.

De toekomst is grijs

De huidige situatie is misschien wel een voorbode van hoe het er in de wereld er op weg naar 2040 aan toe zal gaan. De achterliggende drijvende krachten zijn wat anders, maar het effect zou hetzelfde kunnen zijn. Zo is er nu enerzijds een aanbodtekort (in sommige productcategorieën) en anderzijds is de vraag zeer plots gestegen door het aflopen van de zware lockdownmaatregelen. Dit heeft vele dislocaties in de markt teweeggebracht die nu goed terug te zien zijn in de inflatiecijfers. Maar waar nu corona de drijvende kracht achter dit fenomeen is, zal dat op weg naar 2040 juist de vergrijzing zijn. De schaarste zal zich dan met name in de arbeidsmarkt manifesteren en leiden tot hogere prijzen en beperkt aanbod, stagflatie dus.

De huidige omstandigheden waarin het aanbod is afgeknepen en de vraag gestimuleerd, heeft tot allerlei uitwassen geleid. Er zijn tekorten aan bouwvakkers, timmermannen timmermensen, loodgieters, installateurs, doctoren doktoren, verplegend personeel, ICT-specialisten, leraren, ijsmeesters (ondanks Global Warming), jeugdzorg-personeel, vrachtwagenchauffeurs en zo verder. De inflatie is hierdoor gestegen en dit, terwijl de lonen nog nauwelijks van hun plek zijn gekomen; dat zullen we de komende 12 maanden wel te zien gaan krijgen in de CAO-onderhandelingen. De stijgende prijzen gaan uiteindelijk een drukkend effect hebben op de volumes die afgezet gaan worden. Dan is er sprake van stagflatie, zoals eerder beschreven op dit blog.

Vrolijke zondag allemaal!

De maatschappij kent allerlei systemen die zijn opgetuigd om de boel niet te laten ontsporen. Veel van deze systemen pretenderen meer te zijn dan ze daadwerkelijk zijn. Ondanks de vele tekortkomingen hadden deze systemen wel degelijk een beperkend effect; de meeste uitwassen werden zo voorkomen. Nu lijkt echter de grote ontrafeling plaats te vinden; waar men ook kijkt, alle check and balances blijken onklaar gemaakt te zijn. De lijntjes waarbinnen getekend dient te worden zijn niet verlegd of verruimd, maar daadwerkelijk doorbroken. De toekomst ziet er hierdoor donker uit, maar wellicht is het de onvermijdelijke fase tussen een oud systeem en een nieuwe.

De grote ontrafeling kent vele voorbeelden. Zo is de Europese Centrale Bank (ECB) gestoeld op de filosofie en gewoontes van de oude Duitse Bundesbank (Buba). Daaraan verbonden was het Verdrag van Maastricht waarin criteria werden opgenomen waar de EU/euro lidstaten zich aan moeten houden of die ze moeten nastreven. Deze systemen werken echter niet meer; Maastricht is van de kaart geveegd en de ECB is nu doorspekt van Latijnse invloeden. Ook de politieke onafhankelijkheid van de ECB is zo’n systeem dat in het leven was geroepen om goed monetair beleid te garanderen (dus niet de staat financieren met geprint geld). Nu is geen enkele centrale bank echt politiek onafhankelijk geweest, maar waar voorheen deze gedachte wel degelijk de handelswijze van de ECB enigszins beperkte, is daar nu geen sprake van. De grote opkoopprogramma's (QE) en het integreren van de Green New Deal in de missie van de ECB zijn daar bewijzen van. De systemen die waren opgetuigd om een enigszins solide monetair beleid te garanderen, zijn dus ontrafeld.

Nog een voorbeeld van deze ontrafeling kan gevonden worden in het toeslagendossier. Rechters, de Raad van State, de ombudsman, de controle op de belastingdienst zelf, alles heeft gefaald. En ja, vroeger ging het ook vaak mis en waren de grenzen vaak flexibel. Echter, wat de toeslagenaffaire heeft laten zien, is dat de grenzen die in het leven zijn geroepen om uitwassen te voorkomen dan wel te corrigeren, totaal doorbroken zijn. Dit is niet een ambtenaar die wat overijverig mensen heeft lopen korten; er is een systeem ontstaan met als doel alle bestaande limitaties te omzeilen. Zoals Omtzigt het heeft gesteld, de check and balances dienen hernieuwd te worden, want nu zijn deze buiten werking gesteld.

Voor ons de zondvloed?

De term stagflatie wordt steeds vaker gebezigd. Niet zo verbazingwekkend, gezien de groeiontwikkelingen en de stijgende inflatie. De experts zijn echter niet alleen verdeeld over de kans op deze situatie, maar ook over de definitie van stagflatie. Naar mijn mening is stagflatie een soort interbellum, een tussenfase. Hoe er door centrale banken en overheden wordt gereageerd, bepaalt welk scenario gaat volgen: inflatie & groei of een flinke recessie. 

De twee mogelijke resultaten sluiten elkaar niet uit, het gaat er meer om welke fase er DIRECT na deze stagflatieperiode komt. Uiteindelijk komt die economische crisis er namelijk toch wel (enige variabele is de grootte van deze crisis). 

Eerst moet de term stagflatie nader worden toegelicht. De ene econoom zegt dat groei negatief moet zijn en inflatie positief, anderen spreken al over stagflatie als de inflatie toeneemt terwijl de economische groei afvlakt. Ik kan mij het meest vinden in de laatste benadering; de periode waar de inflatiecurve omhoog afbuigt terwijl de economische groei juist naar beneden afbuigt.

Vijf bescheiden voorstellen...

Het volk staat een gure winter te wachten. Nu weet ik dat jullie claimen dingen niet leuker te maken, maar wel makkelijker. Nou heb ik op dat punt wat ideeën voor jullie. Nu weet ik ook dat jullie alleen maar beleid uitvoeren en niet het beleid bepalen, dat doet de regering. Maar niks staat jullie in de weg om onze idee-arme politici een paar inkopklare voorzetten te geven.

Voorzet één is een open deur: verlaag de accijnzen en/of de btw op brandstof. Dat de Belastingdienst normaal gezien (begin 2021) een hap van 41% uit de LPG prijs, 52% uit de diesel prijs en 63% uit de benzineprijs neemt, zou de wenkbrauwen überhaupt al moeten doen fronsen, maar omdat de onderliggende prijzen van deze drie brandstoffen enorm is gestegen, nemen de absolute inkomsten voor jullie enorm toe. Deze stijging kont dan alleen door de btw-heffing want de accijns en de voorraadheffing zijn vaste bedragen per liter. Wellicht dus een idee om de totale absolute inkomsten per liter (ten minste) op het niveau van voor corona te zetten. Vergeet niet, de meeste mensen rijden de meeste kilometers voor hun werk. Zij zijn het die de economie doen draaien waardoor jullie een mooi en groot stuk uit die taart kunnen toe-eigenen roven. De kip met de gouden eieren moet je de nek niet omdraaien, toch?

Place your bets, or have a drink and watch the spectacle/drama unfold

Al enkele weken (eigenlijk al jaren) speelt de zaak Evergrande, de één na grootste vastgoedontwikkelaar van China. Het bedrijf liet doorschemeren dat het wellicht de rente op een van haar leningen niet zou kunnen betalen. Nu is het moment van de waarheid wellicht daar, want een betaling die donderdag gemaakt had moeten worden, is vandaag nog niet betaald (zegge vrijdag 24 september). Vele commentatoren vergelijken de situatie met Lehman Brothers, de zakenbank die failliet ging en de wereldwijde kredietcrisis inzette. Wat is er aan de hand en is het een Lehman (ofwel is dit het begin van een nieuwe wereldwijde crisis)?

Met afgrijzen heb ik de afgelopen jaren een proces aanschouwd dat laag voor laag de maatschappij ontdoet van haar vrijheden

Vaak onder het mom van veiligheid, puur gemakzucht of onverschilligheid, lukt het overheden om steeds meer terrein te winnen. Terwijl de kiezer zich bezig houdt met links versus rechts, of erger: VT Wonen TV, zou in eerste instantie de vraag gesteld moeten worden hoeveel overheid men wil hebben. Kijkende naar de prestaties van de overheid, zou men toch snel tot de conclusie moeten komen dat de overheid kleiner moet worden, veel kleiner. Maar de gemiddelde kiezer blijkt blind, een sadomasochist of een staatssteunjunkie (of het ligt aan mij, mocht u van mening zijn dat dat het geval is, ga door naar de homepagina en neem een banaan). 

De overheid staat naar mijn mening aan de wieg van de vele problemen die de talkshows, kranten en blogs dagelijks vullen. Zo wordt nu steen en been geklaagd over de overspannen huizenmarkt. Vaak zijn de oplossingen iets wat de overheid zou moeten doen.

Ceci n'est pas une Centrale Bank

Toen de euro op de ontwerptafel lag, was er al veel mis. De ontwerpers hadden politieke doelen voor ogen en maar weinig verstand van economie en financiële markten. Gelukkig was het Weimar-trauma van de Duitsers zo sterk dat zij er voor zorgden dat de ECB op een goede leest gezet geschoeid (overigens, zonder de schuldgevoelens van de Duitsers met betrekking tot de Tweede Wereldoorlog, was de euro er nooit gekomen). De ECB was ontworpen als een Bundesbank op Europees niveau, met strikte regels en één mandaat: een stabiel lage inflatie (max 2%). Deze week werd het Bundesbank-ontwerp echter definitief bij het grofvuil gezet.

Dit komt natuurlijk niet uit de lucht vallen. De ECB is al sinds 2008 van het originele Germaanse pad geraakt en heeft koers gezet in zuidelijke richting. En deze week voegde de ECB het woord bij de daad: de inflatiedoelstelling is nu een gemiddeld niveau van inflatie van 2%. Dat betekent dat de inflatie de komende jaren boven de 2% mag uitkomen, omdat we de afgelopen jaren een zeer lage inflatie hadden.

*Als sterke eurolanden de euro verlaten, dan blijft er in wezen een zeuro over. *

Sinds 1971 zijn de remmen eigenlijk losgegaan. Nixon sloot het goudloket en de derde en laatste levensfase van ons monetaire systeem is toen in gang gezet. Velen zullen zich daar wat minder bewust van zijn, maar 2008 ligt wel vers in het geheugen. Sinds de kredietcrisis (handig omgedoopt tot the Global Financial Crisis om zo de connotatie met krediet los te weken) hebben centrale banken de printers flink brrrr brrrr brrrr laten doen. Dit heeft tot een grotere vermogensongelijkheid geleid; een groot gedeelte van de bevolking heeft niet kunnen profiteren van de (perverse) effecten van bovengenoemd beleid. Nu het monetaire beleid versterkt wordt door het fiscale beleid, is het wellicht tijd om dat gedeelte van het volk in ieder geval in staat te stellen om zichzelf te beschermen via de aanschaf van een huis met een hypotheek.

Sinds de intrede van Covid-19 is het gepeupel zo bang om zelf na te denken, dat ze zelfs incompetent leiderschap belonen.

We leven al een poos in knotsgekke tijden. Negatieve rentes, liegende ministers, criminele belastingdienst, vrijelijk printende centrale banken, pepernootverpakkingen zonder Zwarte Piet, afschaffing referendum, financieren van Palestijnse terroristen met overheidsgeld, van gas los, verbod op diesel- en benzine-auto’s, en nog veel meer zijn ons al ten deel gevallen. Het jaar 2020 heeft dat alles samengeraapt en het tot de derde macht verheven. Nu kunnen we hopen dat dit jaar een climax in negatieve zin is en dat de toekomst er beter (dan wel minder slecht) zal uitzien. Echter, de steeds luider wordende roep om een sterke leider doet mij anders vermoeden.

Sinds de intrede van Covid-19 is het gepeupel zo bang om zelf na te denken, dat ze zelfs incompetent leiderschap belonen. Het maakt hen namelijk niet zoveel uit of het nu goed of slecht leiderschap is, als er maar 1)  besloten wordt en 2) de verantwoordelijkheid door iemand anders wordt gedragen. Verantwoordelijkheid nemen voor eigen geest en lijf is namelijk iets zeer beangstigend voor tweebenige grazers. Maar er is ook een groep die niks moet hebben van de Covid-19 maatregelen. Voor zeer steekhoudende of uiterst onzinnige redenen, vechten zij tegen de restricties die het Corona-beleid opleggen. Dit lokt dan weer reacties uit van “de stok moet er over” en “opsluiten die handel” of “die clubs verbieden” en van zulks. Zelfs mensen die rationeel en zachtaardig zijn, doen nu dit soort uitspraken. Het forceren van de eigen mening op anderen (met behulp van, justitie, politie en leger), is dat nou een kenmerk van een gezonde democratie?