Een UITSTEKEND betoog in reactie op een essay over "wellness-rechts"

Er is alle reden om pessimistisch te zijn over de morele en culturele toestand van onze natie, maar misschien nog wel meer over de stand van het intellectuele debat. Het nationale keukentafelgesprek in Nederland Ophefland komt meestal niet verder dan de vraag of iets wel of niet gezegd had mogen worden in een praatprogramma, en alles wat wél richting het gebruik van meer dan twee hersencellen dreigt te bewegen wordt onmiddellijk bedolven onder een klamme deken van deskundigendubbeldeug en persoonlijke poldervetes. 

Maar nu is er serieus hoop mensen. Schrijver en jurist Roxane van Iperen, onder meer bekend van de internationale bestseller ‘t Hooge Nest en de 4 mei-lezing van 2021, heeft een indrukwekkend essay uitgebracht: Eigen Welzijn Eerst - hoe de middenklasse haar liberale waarden verloor (Uitgeverij Thomas Rap, 143 bladzijden).

Eindelijk - EINDELIJK! - produceert een belangrijke denker uit mijn generatie een springplank naar een breder debat over waar we staan met onze morele en politieke cultuur, en waar we naartoe zouden kunnen gaan. Er staat vanzelfsprekend van alles in waar de lezer het niet mee eens kan zijn en er missen wat ontwikkelingen, maar het is een essay - dat hoort te prikkelen nietwaar? 

**De middenklasse, nativisme en populisme
**In haar essay vraagt Van Iperen zich hardop af hoe het kan dat het naoorlogse vooruitgangsgeloof de laatste jaren ogenschijnlijk zo snel is afgebrokkeld, en waarom een ooit tolerante Hollandse middenklasse voor een aanzienlijk deel is weggerend bij de traditionele middenpartijen en zich genesteld heeft bij conservatief rechts extremisme en louter op zichzelf betrokken, head first in het konijnenhol gepleurde wellnesswappies. Ze spaart hierbij het heilige Hollandse Vrouwbeeld niet en dat is alleen maar te prijzen.

Van Iperens premisse is dat de naoorlogse middenklasse een zelfbeeld van openheid en tolerantie heeft gekend. Is dat eigenlijk wel zo, of romantiseert ze hier een toch al gekleurde herinnering die uitentreuren herhaald is in de media? Wat wel met zekerheid vastgesteld kan worden, en dat doet de schrijver ook, is dat een paar naoorlogse generaties het telkens materieel beter kregen dan hun voorgangers, en dat die eeuwige groei nu dreigt te stokken. Starters kunnen het shaken om zonder eigen megavermogen een huis te vinden, en mensen die door ziekte, pech of pure kwaadaardigheid van een inhumane overheid buiten de boot vallen moeten het tegenwoordig zelf maar uitzoeken in onze onvolprezen participatiemaatschappij. 

Als startpunt van de teloorgang van de gematigde middenklasse kiest Van Iperen de opkomst van het politieke nativisme, zeg maar de tijdlijn Fortuyn > PVV > FVD, met een steeds hardere negatieve framing van migranten. Wat echter mist in haar analyse is een bredere inbedding van dat verrechtste discours, dat natuurlijk niet zomaar uit de lucht kwam vallen.