Nederland is een van de rijkste landen ter wereld, maar is bevangen door angst en weigert structurele veranderingen door te voeren. Nee, liever gaan we verder met het oppotten, richten we de blik nog meer naar binnen, willen we nog meer bescherming door 'vadertje staat', willen we risico's verbannen. We zijn echt de weg kwijt. De angst om het zuurverdiende geld kwijt te raken is zó groot, dat we als het bekende konijn met ogen zo groot als schoteltjes bevroren in de koplampen van een aanstormende auto kijken. Rijkdom is dus toch iets anders dan welvaart. Is Nederland Oppotland overdreven? Dacht het niet. Vorige week heeft De Nederlandsche Bank haar kwartaalrapportage over het bezit van Nederlandse huishoudens weer gepubliceerd. En we zijn wéér rijker geworden: Eind 2010 - 1.432 miljard, eind 2011 - 1.559 miljard (dat is een stijging van 127 miljard). Natuurlijk, dat is bruto-bezit. U bent bang gemaakt door politici en de media over de 'enorme hypotheekschulden', dus ook even de netto-bezitcijfers: eind 2010: 778 miljard, eind 2011: 893 miljard (dat is een stijging van 115 miljard). Ons huizenbezit is voor het gemak even op nul euro gewaardeerd, dus de prijzen kunnen nog wel even zakken. En toen DNB iets preciezer ging rekenen, bleek dat Nederlandse bedrijven ook nog eens 70 miljard meer bezit te hebben in het buitenland.

Vorige week was de financiële wereld weer even in rep en roer. De morele veroordelingen dropen weer van de beeldschermen af. Een van de 12.000 (!) vice-presidents van Goldman Sachs (Goldman heeft 33.000 medewerkers, op pag. 189-203 staan alle 'directors' ) had in de New York Times 'een boekje open gedaan' over de cultuur binnen deze financiële instelling. Klanten werden gezien als 'muppets', waar vooral geld aan verdiend moet worden. Ach, ach, wat waren we weer geschokt. Ik gaf donderdag 15 maart tekst en uitleg op de radio, tv en krant. De nieuwe partijleider van de PVDA, Samson, was er als de kippen bij om in zijn openingsspeech direct alle banken over een kam te scheren en de gang van zaken binnen Goldman exemplarisch te stellen voor de cultuur van Nederlandse banken. Van dik hout zaagt men planken, maar dan wel van inferieure kwaliteit. Hij was destijds bij Pauw & Witteman heel wat genuanceerder (op 19:00) over de gevolgen voor de Nederlandse kerncentrale na de ramp met de Japanse kerncentrale.

Een jaar geleden werd Japan getroffen door een tsunami. Als je de beelden terug ziet, dan ervaar je het verraderlijke van tsunami's. Ergens op zee vindt een aardbeving plaats, de schokgolf kan zich duizenden mijlen diep onder water voortbewegen om dan vernietigend op een kust toe te slaan. Ik hoop dat ECB-president Draghi ook gekeken heeft, want op 22 december 2011 heeft hij zijn eigen vulkaan laten ontploffen. Deze ontploffing spoot z'n 489 miljard eurobiljetten de lucht in. Op 1 maart 2012 werd ook de tweede vulkaan actief en ontsnapte er 529 miljard euro. De Draghi-vulkanen hebben de wetenschappelijke naam LTRO gekregen (Long Term Refinancing Operations). De ontploffingen waren onvermijdelijk, de spanningen in het financiële systeem waren te hoog opgelopen. De driejaars leningen (geen eigen vermogen!) aan banken hebben als een ventiel de spanningen op de kapitaalmarkt doen teruglopen. De Italiaanse rentes daalden fors, bankobligaties stegen, euro stabiel: iedereen blij.

Ik had al niet z'n hoge pet op van de financiële expertise van interviewers op de Nederlandse televisie, maar deze week bereikten we weer nieuwe dieptepunten. Afgelopen zondag was Van Rompuy te gast bij Buitenhof. Niet de eerste de beste. Van Rompuy is de eerste vaste voorzitter van de lidstaten, zeg maar de Europese President, spin in het web in de eurocrisis, aanwezig bij alle 'toppen der toppen'. Je zou denken dat de interviewer, Pieter Jan Hagens, het boek over het politieke gestuntel in Europa, 'de Eurocrisis' van Martin Visser, journalist bij het Financieele Dagblad, heeft gelezen. Maar nee hoor, Van Rompuy krijgt alle ruimte om gemeenplaatsen te plaatsen en soms misleidend bezig te zijn (bijv. in zijn opmerkingen over de mate van bezuinigen in België en Nederland). Telegraaf-journalist Paul Jansen omschreef Hagens als een snurkende interviewer. Eigenlijk bizar, want deze Hagens is vooral bekend van het programma 'Wie is de Mol' en zou alles moeten weten van diepgravend onderzoek.

Dinsdag 21 februari was cultureel antropoloog Joris Luyendijk te gast bij Matthijs 'alleen Jip & Janneke-taal graag' van Nieuwkerk. Die heeft een veel gelezen bankblog op de site van The Guardian. Joris nodigt bankiers uit om te vertellen wat zij nou eigenlijk de hele dag doen in The City. Natuurlijk niet de plakpak-employee van kantoor Sneek, maar de Investment Bankers. Joris kent ze nu erg goed: "Deze mensen zijn zó belangrijk en zó interessant" (op 18.17), en: "Ze gaan over ons pensioen!". En, nee toch: "Ze kunnen zomaar binnen vijf minuten ontslagen worden." Mwahh, logisch dat er miljoenen bonussen betaald worden en volkomen vanzelfsprekend dat ze geen cent teruggeven. Sorry Joris, maar dit gaat een beetje op het dwepen door een verlate puber lijken.

Het NOS Journaal zond de persconferentie van het Centraal Bureau voor de Statistiek live uit. Het was 'breaking news': Nederland zit wéér in een recessie. En de persman van CBS bleef netjes wachten tot het Journaal de cijfers toegeschoven kreeg, daarna begon zijn 'finest hour'. Vroeger waren alleen doelgroepzenders als BNR en RTLZ aanwezig, maar nu kan heel Nederland meehuiveren. Ik ga het niet bagatelliseren. Er begint een koude economische wind op te steken. In het vierde kwartaal is de Nederlandse economie met 0,7% gekrompen, net zoveel als in Italië. Overigens is de groei in 2011 nog altijd 1,2%, maar de trend is duidelijk, de groei is eruit. En we blijven gedurende heel 2011 achter bij het Europese gemiddelde. Er zijn sinds de jaren vijftig slechts vier recessies geweest, waarvan wel twee in laatste vijf jaar. Dus rampspoed: het Rampjaar 1672 kan uit de boeken, dat wordt nu 2012.

Nederland heeft nu z'n eigen sixpack, aanzienlijk sneller en met meer parlementaire steun dan het Europese 'sixpack'. Deze week heeft de Tweede Kamer zes ingrijpende maatregelen aangenomen om de financiële markten beter te kunnen beheersen. Het is een uitvloeisel van de eerste Commissie de Wit (2010). Ze zijn niet allemaal hemelbestormend, maar de Interventiewet gaat ver: het geeft de overheid vergaande bevoegheid om voortijdig in te grijpen bij een bank. Ook worden voor het eerst de accountants aangepakt; het werd tijd als je weet dat de accountants geen problemen hadden met de Fortis en DSB-jaarrekening. Voortaan mogen ze niet controleren én adviseren bij dezelfde klant en één keer in de acht jaar zal een andere accountant moeten worden gekozen. Overigens wil 'Brussel' verder gaan en een volledige scheiding binnen de kantoren. Lijkt mij een goede zaak. Daarnaast wordt de aansprakelijkheid van de DNB en AFM ingeperkt. Dat klinkt niet onredelijk, maar met name DNB heeft in haar toezicht steken laten vallen en moet daarop kunnen worden aangesproken.

De grondlegger van de Nederlandse "corporate governance",  Morris Tabaksblatt,  draait zich om in zijn graf. In december 2011 heeft de Tweede Kamer nog met algemene stemmen een motie aangenomen om woningcorporaties onder de werkingssfeer van de Nederlandse corporate governance code te brengen. Deze week is duidelijk geworden waarom. De baas van woningcorporatie Vestia, Eric Staal, heeft een veel te grote broek aangetrokken en is op eigen houtje gaan speculeren met rentederivaten. Gevolg: mogelijke miljardenschade, die als het echt misloopt uiteindelijk bij de belastingbetaler terecht komt. Waar hebben we dit meer gehoord? Corporatistisch Nederland heeft voor woningcorporaties precies dezelfde lege marketingtaal als voor ons pensioenstelsel ("het beste systeem ter wereld"). De topman van een andere grote corporatie, de Alliantie, Jim Schuyt (hij noemt zichzelf concernvoorzitter), vindt dat "we zuinig moeten zijn op ons systeem". Zijn blog van 30 januari 2012 is echt lachen: rating agency Standard & Poor's vindt de corporaties ‘extremely strong’. Sterk hoor, alleen is het wel zo dat het Waarborgfonds Sociale Woningbouw circa 85 miljard aan leningen met de overheid (!) als achtervanger, heeft gegarandeerd. Zo kan ik het ook.

Jan Kees de Jager kan al maanden niet stilzitten tijdens de Ministerraad op vrijdag in de Trêveszaal. De verschrikkelijke scherprechters uit de VS delen dan altijd de rapporten uit. En 'vrijdag de dertiende' januari heeft Jan Kees het grootste deel van de tijd op de wc doorgebracht. En terecht, Standard & Poor's geselde de Europese landen. Van zestien landen werd een ster van het uniform getrokken. Hij kreeg natuurlijk eerst het positieve nieuws van zijn ambtenaren. Nederland is één van de drie landen binnen de Eurozone die 'over' is en zich 'Triple A' mogen noemen, samen met Duitsland en Luxemburg (zie hier mooi staatje). Nederland is voorwaardelijk over. Ik vermoed dat hij Rutte die avond nog niet het slechte nieuws heeft verteld. Nederland is namelijk slechts 'voorwaardelijk' over. S&P heeft ons op de 'negative outlook' lijst gezet. Dat betekent dat er een kans is van één op drie dat de rating van Nederland binnen 2 jaar daadwerkelijk verlaagd wordt.

Politici hebben er een handje van om beleid te voeren via fiscale maatregelen. De woningmarkt is gefiscaliseerd, de pensioenmarkt is gefiscaliseerd. Ik snap het wel, het is gemakkelijke manier om direct resultaat te bereiken en dat is voor het electoraat van de politici altijd erg plezierig. Het laatste speeltje van de Europese politici is de 'Financial Transaction tax' (FTT). In Nederland is de PVDA voorstander (van de SP en PVV was pro-stellingname te verwachten). De FTT wordt ook wel de Robinhood-tax (PDF-alert) genoemd, zie de Occupy-beweging en sommige Goede Doelen stichtingen. Dat spreekt tot de verbeelding, maar het is schijn en het electoraat zal bedrogen uitkomen. Er wordt niet gestolen van de rijken en zeker niet gegeven aan de armen. De voorstanders denken dat de financiële stabiliteit zal toenemen, dat de verschrikkelijke 'High Frequency Traders (HFT)' Europa zullen verlaten, maar vooral dat de banken gestraft worden. Het Centraal Plan Bureau (CPB) heeft op verzoek van het Ministerie van Financien onderzoek gedaan en op 21 december 2011 een vernietigend rapport uitgebracht.