Dit dossier is geen incident. Het is een inkijkje in hoe de staat reageert op haar eigen falen.

Wat deed ruim honderdduizend kilo vuurwerk in een woonwijk? Een vraag die bij iedereen direct door het hoofd schoot toen we twintig jaar geleden de eerste beelden zagen. Een vraag die we nog steeds hebben.

Wat Paul van Buitenen 1386 pagina's lang aantoont, is hoe lang er naar deze ramp door ambtenaren is toegewerkt, en hoe al twintig jaar deze casus onder het tapijt wordt geveegd. De aandacht wordt het liefst gevestigd op zondebokken, niet op de ambtenaren die het allemaal legaliseerden of verbeterpunten voor andere bedrijven en brandweer.

De Pikmeer-arresten geven overheden, politici en ambtenaren ongekende strafrechtelijke immuniteit, en werden daarmee door de Hoge Raad boven de wet geplaatst. Deze denkfout blokkeerde strafrechtelijk onderzoek naar de gemeente, foutieve blusvoorschriften die een kind al onderuit haalt, de goedkeuring vanuit Defensie en vele anderen. Dat gaf tunnelvisie op particulieren.

De recherche heeft honderden internationale rechtshulpverzoeken gedaan om aan te tonen dat er 12% meer en zwaarder vuurwerk zou liggen dan volgens de vergunning was toegestaan, maar vraagt zich niet af hoe er 158.500 kg in een woonwijk mocht (PDF). Met de helft was het aantal doden & gewonden of het rampgebied hooguit gehalveerd, nog steeds onacceptabel.

Een mondkapje kost een eurootje en gaat maximaal drie uur mee. Als iemand daarmee een dagje extra kan werken, verdient dat zich honderd keer terug.

Het RIVM is bang dat mondkapjes leiden tot wangedrag, en dat was terecht. Nadat de repatriëringsvlucht op Schiphol landde, had de helft van de passagiers het mondkapje beneden de neus. Dan blijft van de heilzame werking weinig over, terwijl ze net uren in een metalen buisje zaten opgesloten waarin de lucht werd voornamelijk rondgepompt.

Een “Karen” uit Kentucky had het midden uit haar mondmasker geknipt, zodat ze makkelijker kon ademen. Ze verlaat haar woning, gaat naar een winkel en bukt om onder het plexiglas door te praten met het personeel. Ze is slim genoeg om een auto te besturen, maar begrijpt onvoldoende hoe het virus zich verspreidt, waardoor ze meerdere barrières tegen het virus saboteert.

Dit zijn misschien een extreme gevallen, maar subtielere versies die regelmatiger worden uitgevoerd zijn gevaarlijker. Toen auto's met kooiconstructies, riemen en plofzakken een stuk veiliger werden, trapten bestuurders iets harder het gaspedaal in en overleden uiteindelijk meer mensen. Een gevoel van veiligheid leidt tot gemakzucht, risicoaanvaarding en uiteindelijk onveiligheid.

De economie in de eurozone is het eerste kwartaal van 2020 met 3,8% gekrompen. De economie van de VS kromp met 4,8%. Deze landen waren in januari & februari nog in de ontkenningsfase, de meeste krimp zit eind maart, toen landen dichtgingen. Dit gaat extreem hard. Maart 2020 doet een wedstrijdje met de complete kredietcrisis van 2008.

Bij deze krimpcijfers zit april nog niet. De eerste volle maand van thuiswerken, afstand houden en handen wassen, zonder vliegverkeer, zonder feesten en zonder kapper. Komende week een dodenherdenking op een lege Dam. We vieren 75 jaar vrijheid en vrede in het volle besef dat ook mei en juni economisch verdere stappen achteruit worden.

De verwachtingen voor dit kwartaal zijn ongunstig. Het Congressional Budget Office (CBO) verwacht 12% krimp in de VS. De banken Morgan Stanley & Goldman Sachs verwachten 30% krimp. Het IMF verwachte half april nog 7% economische krimp voor de EU. Duitsland verwacht 9,8% krimp.

Om deze getallen in perspectief te zetten, de lange depressie eind negentiende eeuw kende een 10% productiedaling, over een periode van meerdere jaren. Die depressie werd mede gestart door de paardengriep van 1872. De latere grote depressie zag in 1932 een economische krimp van 12,9% in een jaar, na belastingverhogingen middenin een crisis.

Langzaam komen de eerste factuurtjes van de coronacrisis.

Rutte sprak over een begrotingstekort van 11,8% BBP en een stijging van onze staatschuld van 46% BBP naar 65% BBP. Dat komt niet direct met elkaar overeen, omdat het BBP sterk krimpt. 

Door de krimpende economie heeft de overheid lagere belastingopbrengsten. Alle winst en winstbelasting verdampt meestal bij het eerste stukje gemiste omzet. Er staan nieuwe overheidsuitgaven gepland, vooral in de vorm van helikoptergeld, iets wat een paar maanden geleden nog ondenkbaar was. Voor Nederland is dat op zichzelf nog behapbaar, maar dankzij het lidmaatschap van een unie, zit er voor ons nog meer in het vat. 

Ter voorbereiding op het zoveelste coronatopic keek ik naar een interview met Johan Giesecke, een van de meest ervaren epidemiologen ter wereld. Hij was van 1995 tot 2005 de staatsepidemioloog van Zweden, en van 2005 tot 2014 Chief Scientist of the European CDC. Nu is hij lid van de strategische technische adviescommissie van de WHO.

Vanaf de zeventiende minuut gaat de professor echt los. De schade van corona is niet alleen in mensenlevens, (tijdelijke) invaliditeit, zorgkosten, economische schade, nee het gaat nog verder, we zijn de democratie aan het ontmantelen. Hij maakt zich zorgen om de dictatoriale trend in Oost Europa. Victor Orban werd bijvoorbeeld voor eeuwig autoritair heerser van Hongarije.

In 2008 lag er al een onderzoek dat zelfs “homemade” mondkapjes zin hebben.

Dr Oz van Oprah stelt voor duizend extra Amerikanen te offeren aan corona in ruil voor onderwijs inclusief eten aan 57 miljoen kinderen. Een duivels dilemma, zolang mensen twee dagen besmettelijk zijn voor hun eerste symptomen. Die anderhalve meter is echt minimaal, scholen een beetje krap.

Het Nederlandse Outbreak Management Team wil als eerste basisscholen openen. Basisscholen hebben vooral lokale leerlingen, die ouders zien elkaar toch al bij de supermarkt, is het extra verspreidingsrisico acceptabel? De schoolleiding heeft daar nog onvoldoende draagvlak voor. In voortgezet onderwijs ziet het OMT een groter bovenregionaal risico.

De lagere coronabezetting op de IC gaf gelijk politieke druk. Kan de economie en het onderwijs weer een beetje open? Hoeveel extra risico kunnen we nemen? Het is koorddansen. Nieuwe apps en meer testen geeft misschien ruimte ietsje meer te werken of te leren. Helaas kan dat politieke proces waar medische, educatieve en economische belangen botsen, ook ontsporen.

Gouverneur Cuomo ziet het Witte Huis op ramkoers met de zwaar geïnfecteerde Staten. (Naar voorbeeld van Brazilië.) Trump (73) is onderweg naar de meest geriatrische presidentsverkiezingen ooit, en staat ruim achter op Joe dementia Biden (77). Trump wil 1 mei de economie opengooien, terwijl de gouverneurs van diverse Staten liever stapsgewijs vrijheden herstellen.

Nederland zit met zijn open economie op de eerste rij om de klappen van al deze ellende te ontvangen. Of de VS de snelst groeiende en ondergerapporteerde wond van Covid-19 wordt of toch kiest voor een epische depressie maakt niet meer uit, wij zitten netjes aan de ontvangende kant. Politici maken ruzie of ons laatste geld naar Booking.com, de KLM, de horeca of Italië mag.

Het kabinet maakt zich compleet ongeloofwaardig met mondkapjes. België & Duitsland kiezen ervoor, maar wij zouden te dom zijn ze correct te gebruiken. Ministers laten zich graag filmen voor een muur van medische voorraden, het nieuwe symbool van macht, rijkdom en geleverde prestaties. Ziekenhuizen hebben ze, bejaardentehuizen niet.

In de oudheid wist de mens zich al van vele infectieziekten te bevrijden door de doden een stukje verderop te begraven. Koken van voedsel maakte niet alleen veel groentes eetbaar, het maakte vlees veiliger. De verstedelijking ging gepaard met ernstige uitbraken van cholera totdat toiletten (met gesloten deksel!) en riolering hun intrede deden.

Stromend water in huis en handen wassen waren ooit revoluties in hygiëne die nu basaal lijken. De beste maatregel tegen corona is afstand, thuisblijven is een beetje duur. Anderhalve meter is de reikwijdte van iemands ademlucht. Daarbuiten blijven is verstandig, maar loop of fiets je achter iemand aan, heb je dus al meer afstand nodig.

Fiat-geld is gebaseerd op vertrouwen, en blijven mensen nog in deze munten geloven?!

Triomfantelijk werd aangegeven dat er geen eurobonds kwamen, maar wat er wel gebeurde, is erger. Via het ESM wordt 500 miljard uitgeleend in deze eerste tranche van de coronacrisis, de voorwaarden uit de twitter-berichten van onze minister, zitten niet in de schriftelijke overeenkomst. Sowieso was het allemaal theater voor de bühne, want de ECB koopt onbeperkt Italiaanse staatsschuld op.

Centrale Banken gaan steeds verder. Ooit was er een directe koppeling tussen hoeveel goud er in de kluis lag, en hoeveel bankbiljetten er in omloop waren. Dat werd losgelaten, en nog meer geld kwam in omloop. De waarde tussen bankbiljet en goud lag nog vast. Die waarde werd ook losgelaten. Steeds meer geld werd door primaire banken verzonnen en de markt opgeduwd.

Nu, een halve eeuw later, werkt dat niet meer. Centrale Banken moesten na de kredietcrisis staatsschulden van economisch sterke landen en obligaties van gezonde bedrijven opkopen, om op die manier nog meer geld de markt op te duwen. Maar ook dat werkt niet goed genoeg. Zelfs als primaire banken negatieve rente moeten betalen voor opgepot geld, weigeren ze uit te lenen.

Als iemand hoest is het goedkoper die een paar keer te testen, dan deze als een Covid-19 verdachte wekenlang in huis op te sluiten.

Het lijkt binnen de papieren werkelijkheid dat de voorgestelde maatregelen in voldoende mate zijn uitgevoerd om de groei van het aantal ziekenhuisbezoeken, het IC gebruik en aantal slachtoffers te temperen. Echt niets is zeker, want veel slachtoffers worden niet getest.

Van de congregatie Zusters van Liefde overleden er binnen een paar uur drie, twee waren getest en gaan de boeken in als Covid-19 slachtoffer, de derde had dezelfde klachten, maar werd niet getest. Dat is landelijk beleid in verpleegtehuizen, als het drie keer op een afdeling is aangetoond, wordt de rest niet meer getest, ze tellen letterlijk niet meer mee.

Andersom worden te weinig mensen zonder klachten getest, Nederland heeft geen inschatting bij het Imperial College London over het percentage van de bevolking dat besmet is. (PDF) Italië is tussen de 3,2% en 26% besmet, misschien hebben de zwaarst getroffen regio's daar groepsimmuniteit. Het RIVM is pas vorige week begonnen aan zo'n steekproef.

Anderhalve meter is volstrekt onvoldoende

Woensdagavond werd ieder kritisch geluid bij Op1 netjes kaltgestellt. We moeten netjes het RIVM volgen. Dat lijkt me een slim plan van de NPO. Maar zouden ze dan ook willen vertellen welke versie? Ik herinner me een paar uitspraken: “We zijn goed voorbereid”, “de kans op een besmetting in Nederland "nihil" is”, “Het is niet heel erg besmettelijk” en “als je niet ziek bent, kunt je het niet overdragen”.

Ik vraag me af of de groep die vorige weekend verketterd werd voor nonchalant buitenspelen, zich nog lieten misleiden door achterhaalde bagatelliserende adviezen. Het kabinet wilde de scholen niet sluiten, maar werd ingehaald door de werkelijkheid. Noorwegen vond vijf gevallen waar kinderen de ziekte mogelijk doorgaven, ons kabinet wil dinsdag besluiten wat er allemaal weer opengaat.

Deze zachte heelmeesters draaien laat, onduidelijk en behoedzaam aan knopjes. Gisteren werden de regels om thuis te blijven aangescherpt. Niet alleen bij koorts blijft het complete gezin thuis, maar ook als een gezinslid benauwdheid ontwikkeld. Het werd zo subtiel gebracht, dat het iedereen is ontgaan. De andere gezinsleden met of zonder waargenomen klachten vormen in de ogen van het RIVM nu wel een onaanvaardbaar risico.

We zullen deze week ontdekken of de maatregelen op tijd zijn ingegaan.

Nederland staat inmiddels zevende ter wereld qua aantal slachtoffers. Teleurstellend voor een land dat zesenzestigste staat qua inwoners en zeventiende qua economie. We staan zo intensief in contact met de rest van de wereld dat de Nederlandse samenleving vanuit verschillende continenten door meerdere versies van Covid-19 besmet werd.

Een besmet persoon besmet gemiddeld een paar anderen, die op hun beurt weer ieder een paar anderen besmetten. Het deed mij denken aan verrijkt uranium. Als een uranium-atoom een neutron incasseert, vervalt deze, stoot energie en een paar neutronen uit. Die neutronen raken ieder weer andere uranium-atomen, die daardoor ieder ook zullen vervallen en op hun beurt ieder een setje neutronen uitstoten.

Elke generatie kent gemiddeld 2,4 keer zo veel neutronen, net zoals 2019-nCov elke generatie gemiddeld twee tot drie keer zoveel patiënten geeft. Er ontstaat dezelfde kettingreactie, dezelfde wiskunde. Totaal ongeremd heeft dit het exponentiële gedrag van een atoombom.

Ze laten minder treinen en bussen rijden omdat er minder reizigers worden verwacht, dat gaat een piek in zorgvraag veroorzaken.

Professor epidemiologie Frits Rosendaal van het LUMC is het meest duidelijk. Nederland zit met de huidige groei van het aantal besmettingen nog op de curve van Italië. China heeft haar sociale leven en economie platgelegd om het virus te bedwingen. Maar is die kuur erger dan de kwaal? Er wordt nu al gejuicht, terwijl The Lancet publiceert dat het virus soms een maand in een patiënt overleefd.

Brabant heeft steeds meer onverklaarde besmettingen. Het virus bleek te verschillen in genetische samenstelling. Kleine fouten tijdens het kopiëren geven een soort vingerafdruk waarmee het virus gevolgd kan worden. Het virus is vanuit verschillende landen binnengekomen. De maatregelen waren niet waterdicht, de eerste symptomen worden niet herkend, mensen melden zich niet of te laat.

Marokko, de Antillen & Suriname schorten vluchten met Nederland op. De VS beëindigde niet alleen al het vliegverkeer met de EU, er werd ook besloten om gezondheidszorg rond COVID-19 “gratis” te maken. Het maakt niet meer uit óf en hoe iemand verzekerd is. De hoop is dat iedereen die ziek wordt, zich meldt.