Maakt een (te) hoge uitkomstdrempel een lamme eend van het bindend referendum? Een achtergrondartikel bij een aanstaande stemming

In de afgelopen maanden heeft Ronald van Raak het wetsvoorstel voor een bindend correctief referendum uit de mottenballen van D66 gehaald en vorige week met de dekking van een Kamermeerderheid in de Senaat verdedigd (verslag hierrr). De Eerste Kamer stemt vanmiddag over de wet. Als-ie wordt aangenomen, gaat hij terug naar de Tweede Kamer, waar na de verkiezingen een tweederde meerderheid nodig is om het bindende correctief referendum in de Grondwet te verankeren.

Maar er zit een stevige kink in de ankerkabels, die Van Raak niet gerepareerd kreeg: de uitkomstdrempel. Die stelt dat de meerderheid die tegen een wet stemt, minimaal de helft van de opkomst bij de laatste TK-verkiezingen moet zijn. Dat betekent dat het aantal tegenstemmers al snel rond de 40 procent moet liggen, en de opkomst bij een referendum dus minimaal het dubbele om als tegenstemmer tegen welke wet er dan ook ter referendum ligt, enige kans te maken. 

Nu snappen we waarom Ollongren namens D66 (die twee jaar terug het referendum de nek omdraaide) ineens weer vóór een referendum was: de nieuwe wet zou wel eens een morsdode letter kunnen zijn. Om niet te zeggen: een soort avondklok op inspraak & gehoord worden. Hoogleraar Tom van der Meer noemt de wet in huidige vorm een Tantaluskwelling voor de burger. Hij analyseerde alle nationale referenda sinds 1995 in andere Westerse staten die lijken op het Nederlandse type. Conclusie: van de 17 zouden er bij deze drempel slechts twee geldig zijn.

We belden daarover met SP'er Van Raak: "Die uitkomstdrempel heb ik in de Tweede Kamer ontraden. Het is ook niet mijn wet die nu voorligt, het is de versie die een Kamermeerderheid kreeg. Met die absurde uitkomstdrempel er in dus." Hij is desalniettemin hoopvol over de werking: Van Raak denkt dat de drempel omzeild kan worden door referenda tegelijk te houden met landelijke verkiezingen. Dat betekent wel dat wetten dan soms jarenlang aangehouden zouden moeten worden en het is maar de vraag of dat lukt. Daarom proberen sommige partijen de wet nog aan te passen:

UPDATE: Referendumwet is door de senaat. Van Raak: "Het is nog maar kort geleden dat het referendum dood werd verklaard, nu is het referendum terug van nooit weggeweest. De strijd gaat voort!"