Dit is deel 8 van het feitenfeuilleton UWV: Kroniek van een faalfabriek. Hierin beschrijft database doctor @René Veldwijk van binnenuit zijn ervaringen met het UWV. Lees HIER de introductie, inclusief een lijst met afleveringen en personages.

**Juni – juli 2007 **

Een week na het bizarre Kamerdebat zijn we klaar met het verwerken van de aangiften over 2006 en hebben onze drie klanten, de Belastingdienst, het CBS en het horeca-pensioenfonds, alle data binnen die verwerkbaar waren. Alles gaat volgens plan. Maar dan komt er een vreemde boodschap. De Belastingdienst heeft besloten dat "slechts" 108.000 werkgevers hun aangiften opnieuw moeten indienen. Het is totaal strijdig met de alles-moet-opnieuw boodschap van minister Donner van een week terug. Het is fantastisch nieuws voor de meeste werkgevers en voor ons, maar wat is er gebeurd? Wij gokken dat de Belastingdienst Toeslagen aan hun collega’s van de Belastingdienst Heffingen hebben verteld dat ze zich een berg werk kunnen besparen. Als de communicatie binnen de Belastingdienst even beroerd is als binnen het UWV zou zoiets goed kunnen. Minister Donner zou dan de Kamer te goeder trouw hebben misleid. Wat er ook is gebeurd, problemen geeft het niet. Geen Kamerlid vraagt hoe het kan dat een zojuist aangekondigde ramp niet doorgaat. (Het is alsof landbouwminister Schouten ons morgen vertelt dat de boeren toch bijna geen stikstof uitstoten.)

Natuurlijk steekt de Belastingdienst geen vinger uit om de 108.000 getroffen werkgevers tegemoet te komen. Een werkgever met duizend werknemers die in de aangifte van januari 2006 bij één werknemer een foutje heeft gemaakt mag over alle maanden van 2006 voor alle duizend werknemers de aangiften opnieuw indienen. De toezegging om getroffen werkgevers zoveel mogelijk te ontzorgen blijkt niets waard. En weer geen Kamerlid dat er iets van zegt.

Ondertussen is het risico dat wij mogen wieberen en Team GAIA en Team Capgemini zonder concurrentie blijven doorrommelen overgewaaid. Sterker nog, we krijgen zelfs met nieuwe klanten te maken. Iedereen zit om data te springen en wij hebben ze. Een zo'n partij is het Bureau Ketenautomatisering Werk en Inkomen (BKWI). Het BKWI is onderdeel van het UWV maar is voor UWV-begrippen extreem efficiënt en hyper-klantgericht. Hun geheim is dat ze erin zijn geslaagd om uit de greep van de UWV-automatiseringsdivisie te blijven. Hun software is op orde en met onze data zorgen zij ervoor dat tienduizenden ambtenaren binnen en buiten het UWV door het intypen van een Burgerservicenummer ieders inkomensgegevens kunnen inzien. Alleen de Belastingdienst doet tot onze verbijstering niet mee. Hun automatiseringsafdeling verbiedt inzage, want zoiets mag alleen met hún software die niet praat met onze database. Ik vraag mij ondertussen af hoe het BKWI de inkomensgegevens van heel Nederland beschermt tegen datadieven en nieuwsgierige ambtenaren, maar voor vragen stellen is geen tijd.

Dit is deel 7 van het feitenfeuilleton UWV: Kroniek van een faalfabriek. Hierin beschrijft database doctor @René Veldwijk van binnenuit zijn ervaringen met het UWV. Lees HIER de introductie, inclusief een lijst met afleveringen en personages.

19 – 20 Juni 2007

Op 20 juni 2007 is het zover: de Kamer houdt ’s avonds een spoeddebat over de ontspoorde loonaangifteketen met staatssecretaris De Jager van Financiën (Belastingdienst) en minister Donner van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (UWV). Het komt nét te vroeg, maar de Belastingdienst en het CBS weten wat de eindstand ongeveer gaat worden. Het ultieme drama is vermeden. Minder dan één op de zeven werkgevers moet opnieuw aangifte doen. Collega Paul en ik zitten op de publieke tribune. We zien Manager Maring en Directeur Dirix in de ambtenaren dug-out plaatsnemen. We verwachten niet dat de Kamer een hosannaverhaal krijgt voorgeschoteld, maar wel dat het Kabinet een uitweg gaat schetsen. Zeker is dat er niets over GAIA of over ons gaat worden gezegd. Alleen het Capgemini-systeem bestaat officieel.

Hadden we de brief gelezen die het Kabinet de dag ervoor aan de Kamer had gezonden, dan hadden we geen illusies hoeven hebben. In één dodelijke zin wordt de bom gedropt: “Problemen in de gehele keten van loonaangifte naar polisadministratie naar afnemers leiden ertoe dat de bij het UWV beschikbare loongegevens over 2006 niet bruikbaar zijn voor de Belastingdienst”. Daarna worden drie oplossingen besproken, die meteen als onhaalbaar worden gelabeld. Een daarvan is het uitlezen van de “archiefbakken”, ofwel de oplossing waar zowel wij als Team GAIA aan werken. De overgrote meerderheid van de aangiften zou onbruikbaar zijn. Zeker 430.000 werkgevers mogen alle maandelijkse aangiften over 2006 opnieuw indienen. En misschien gaat hetzelfde gebeuren voor 2007, het lopende jaar. Wat Donner schetst is de situatie van vóór wij binnenkwamen.

Dit is deel 6 van het feitenfeuilleton UWV: Kroniek van een faalfabriek. Hierin beschrijft database doctor @René Veldwijk van binnenuit zijn ervaringen met het UWV. Lees HIER de introductie, inclusief een lijst met afleveringen en personages.

April - Juni 2007

Eind juni is een harde deadline. Als de Belastingdienst dan niet beschikt over de inkomensgegevens van 2006 worden er geen toeslagen berekend voor zes miljoen mensen. Adjunct-directeur Maring meldt dat creatieve oplossingen in Den Haag de ronde doen. Volgens Maring wordt erover gedacht om de salarissystemen van bedrijven via het internet te laten uitlezen door de Belastingdienst, het UWV, het CBS en andere overheidsorganisaties. In 2007 is zoiets een krankzinnig idee maar handig om tijd mee te kopen. (Op dit moment lijkt de Belastingdienst weer zoiets te willen, nu met als doel om los te komen van het UWV.) Een zo’n truc en we kunnen naar huis. Ik weet hoe de politiek werkt.

Ondertussen zie ik dat we zo de deadline niet halen. De verwerking gaat te traag. Wij zijn experts op databasegebied, maar met deze monsterdatabase en alle trucs die we uithalen om ook rotte data te verwerken zijn we op onbekend terrein. Gelukkig lopen er veel mensen van IBM bij het UWV rond. Eigenlijk is dat vreemd, want IBM regelt bij het UWV de hosting: de computerservers en het netwerk. Die servers staan in Brussel en hosting vereist nauwelijks aanwezigheid bij de klant. Het UWV blijkt echter weinig zonder hulp van IBM te kunnen, met als gevolg dat IBM het UWV vergaand in zijn greep krijgt. IBM heeft die mensen niet en stuurt extern ingehuurde specialisten naar het UWV. Het 'externenproject' heet het UWV informeel bij IBM. 

Wij profiteren daarvan. Een specialist van IBM ingehuurd door IBM vindt wat wij doen erg interessant. Maarten van Nijnanten is ook weer zo iemand die zijn eigen werk uitzoekt. Hij wordt onze informele database-adviseur, een soort projectspook. Maarten hoort onze problemen aan, verdwijnt een tijdje om te experimenteren en komt dan terug met oplossingen, soms met een hoog don't try this at home gehalte. Het helpt enorm. Als alles meezit halen we de deadline.

Maar alles zit niet mee. Onze laadsoftware moet 24x7 draaien, maar vaak treffen we 's ochtends bij binnenkomst een gecrasht programma aan. Er zit iets niet goed in het uitleesprogramma waarvan we de broncode niet hebben. De Brusselse IBM-server crasht daarnaast veelvuldig en altijd 's nachts. Inloggen vanuit huis mag niet. Onze oplossing heet project Nachtlampje. Jeugdige familieleden van ons fungeren als nacht- en weekendwacht. Moederziel alleen in de UWV-toren kijken ze elk kwartier of de software nog draait en starten deze indien nodig opnieuw op. Het is even gênant als effectief, maar eindelijk draait de laadsoftware 24x7.

Dit is deel 5 van het feitenfeuilleton UWV: Kroniek van een faalfabriek. Hierin beschrijft database doctor @René Veldwijk van binnenuit zijn ervaringen met het UWV. Lees HIER de introductie, inclusief een lijst met afleveringen en personages.

April - Mei 2007

Nu we weten dat de duizenden gigabytes aan loonaangifte-data die we moeten verwerken vergaand onbetrouwbaar zijn, besluiten we om twee basisregels in ons vakgebied aan onze laars te lappen. Allereerst schakelen we alle controles uit die onze database software uitvoert op de data. Als de Belastingdienst ons opzadelt met een loonbedrag van duizend euro dan vinden we alles goed: '1000.0', '1.000,0000', '10*10*10', 'Duizend', '-FixMe-', alles mag. We willen dat elk stukje data wordt ingelezen, good, bad or ugly. Verwerken van gegevens wordt zo veel moeilijker en trager, maar wij zullen alles wat het UWV van de Belastingdienst heeft ontvangen hoe dan ook inlezen.

Wat we ook niet doen is een nette database opzetten. Onze database is qua structuur identiek aan die van het loonaangiftebericht. Die keuze heeft als voordeel dat het inlezen van gegevens eenvoudig wordt – in essentie gewoon kopiëren. Nadeel is dat het op maat leveren van gegevens veel programmeerwerk vergt. Omdat het uitpakken en inlezen van een kwart miljard brakke aangiften de grote uitdaging is en we maar aan drie partijen gegevens hoeven te leveren, is ook deze onorthodoxe keuze verdedigbaar.

Het UWV heeft (met vertraging) voor faciliteiten gezorgd, maar dat is dan ook alles. Er is geen stuurgroep, geen coördinatie, geen administratieve ondersteuning, niets. Ons kamertje is te klein voor de ingeplande vijf mensen. Dat we meer paria zijn dan redder in nood blijkt uit alles. Alle buitensluiting heeft twee belangrijke voordelen: geen overhead en geen managementbemoeienis.

Natuurlijk is Cees B. ook aan de slag, met een team van ruim 25 mensen en snellere hardware. Het systeem dat hij gaat bouwen heet GAIA, naar de Griekse godin. Wij dopen ons driemansproject SwSl, wat staat voor 'Samen Werken, Samen Leveren'. Het is een knipoog naar het motto 'Samen Werken, Samen Leven' van het nieuwe kabinet. Omdat voor de Haagse buitenwereld GAIA noch SwSl mag bestaan, ontgaat de grap iedereen. We lachen in stilte wanneer iemand uitvindt dat 'SwSl' in het internet-Bargoens ook een toepasselijke betekenis heeft.

Dit is deel 4 van het feitenfeuilleton UWV: Kroniek van een faalfabriek. Hierin beschrijft database doctor @René Veldwijk van binnenuit zijn ervaringen met het UWV. Lees HIER de introductie, inclusief een lijst met afleveringen en personages.

Maart-April 2007

Eind maart ben ik terug van vakantie. Het UWV-huis staat in brand, maar er is twee weken niets gebeurd. We hebben geen computerserver en we hebben geen toegang tot de archiefdata. Ondertussen is wel de bom ontploft. Het CBS meldt op zijn website dat het over 2006 geen loonstatistieken kan leveren. De metaalwerkgevers melden dat langlopende contracten niet kunnen worden geïndexeerd. Alleen de Belastingdienst – slachtoffer en dader tegelijk – zwijgt nog.

Collega Frido en Hans van der Meer hebben de tijd gebruikt om te kijken of het wellicht toch mogelijk is om de gegevens op te halen bij de bron, de Belastingdienst. Daarmee omzeil je alle gedoe tussen de Belastingdienst en het UWV en – nog belangrijker – binnen het UWV zelf. Helaas komt de voorspelling van Hans Tromp uit: de Belastingdienst bewaart alle gegevens in zijn archief, maar dat archief is niet bedoeld om grote hoeveelheden data uit te halen. We weten nu zeker dat van de Belastingdienst niets valt te verwachten en dat de beste oplossing niet gaat lukken.

Gelukkig krijgen we snel daarna een server en toegang tot het UWV-berichtenarchief, de herstartbak. Kijkend naar de data – documentatie ontbreekt – zien we dat de Belastingdienst en het UWV veel geld en moeite hebben gestoken in het grondig verneuken van de aangiftedata. De bijdrage van de Belastingdienst is dom en kwaadaardig tegelijk. Het domme is dat aangiften van grote bedrijven in stukjes van 2 megabyte zijn geknipt. Navraag leert dat de Belastingdienst werkt met speciale 'postbezorgsoftware' van IBM (MQseries) die alleen kleine postpakketjes kan verwerken, maar wel garandeert dat die bij het UWV aankomen. Beide beweringen kloppen niet. Het opknippen is overbodig en er blijken wel degelijk pakketjes met data zoek. Nu we weten dat de Belastingdienst niets wil doen betekent dit dat we onherroepelijk data kwijt zijn.

Als we vragen waarom de Belastingdienst niet gewoon de ontvangen aangiften opspaart en gecontroleerd doorstuurt naar UWV, horen we dat de postbezorgsoftware juist moet zorgen voor directe doorzending naar het UWV. Waarom dat nodig is weet niemand (in de jaren hierna zal de Belastingdienst bij zijn jaarlijkse software-onderhoudsbeurt de bezorging wekenlang stopzetten). De vermoedelijke echte reden om de data niet ongewijzigd door te sturen is kwaadaardiger. In de aangifte van de werkgever staat, naast alle bedragen per werknemer, ook het totaalbedrag aan loon en loonbelasting. Deze informatie wordt voor het UWV achtergehouden, met als reden een juridisch kulargument. Omdat het UWV wel alle detailgegevens krijgt is dat compleet zinloos. Het enige dat de Belastingdienst bereikt is dat het UWV niet meer kan controleren of de ontvangen aangiften correct en compleet zijn (later zou daarvoor een speciale terugmelding van totaaltellingen worden gemaakt – voor extra complexiteit is altijd ruimte).

\

Dit is deel 3 van het feitenfeuilleton UWV: Kroniek van een faalfabriek. Hierin beschrijft database doctor @René Veldwijk van binnenuit zijn ervaringen met het UWV. Lees HIER de introductie, inclusief een lijst met afleveringen en personages.

12 tot 30 Maart 2007

Op 12 maart, vijf dagen na ons eerste gesprek, mogen we na kantoortijd onze aanpak komen presenteren. Hans Tromp is er samen met Anno Maring, zijn baas en medestander. Marings baas is er ook: Paul Dirix is de directeur van de divisie UWV Gegevensdiensten die begin 2006, tegelijk met de fake invoering van de polisadministratie, is opgezet om dit systeem te exploiteren. Dirix’ divisie van circa 200 medewerkers heeft als kerntaak het beheren van een spooksysteem.

Dirix komt van Tennet en is nog geen 40 – een jonkie. We begrijpen dat hij pas een halfjaar binnen is bij het UWV, ruim nadat het liegen tegen de buitenwereld al was begonnen. Zijn voorganger Millecam heeft tijdig de benen genomen en Dirix heeft bij zijn sollicitatie duidelijk niet de goede vragen gesteld. De ex-militair Dirix is binnengehaald als bestuurlijk kanonnenvoer. Voor het eerst kom ik bij het UWV iemand tegen wiens hoofd op het hakblok ligt. (Opmerkelijk: Dirix is nu de baas van het geplaagde Amsterdamse afvalverwerkingsbedrijf AEB.)

Ik ben opgelucht dat Cees B. er niet is. Er zit wel een andere, nors kijkende en zwijgzame externe adviseur: Erik Ruiterman heeft naam gemaakt door een tijdelijke noodvoorziening voor de polisadministratie te bouwen. Deze 'Operational Data Store' (ODS) is alleen van nut binnen het UWV en heeft geen banen vernietigd.  Toch is het een knappe prestatie. Voor het eerst kom ik bij het UWV een automatiseerder tegen die echt iets heeft gepresteerd. Tromp heeft er niets over gezegd, maar ik vrees dat Ruiterman in het kamp van Cees B. zit.

Samen met mijn collega Frido van Orden heb ik een presentatie in elkaar gedraaid over onze voorgenomen aanpak. Het is flinterdunne consultancy-bluf. Wij weten niet waar en waardoor gegevens uitvallen. Wij hebben geen kennis van de herstartbak, het berichtenarchief dat de sleutel zou zijn tot het terugvinden van de verloren gegane data. We hebben via-via wel gehoord dat Cees B. dezelfde aanpak wil volgen als wij, maar dan met kennis van zaken en een team van insiders. We weten gewoon te weinig om ons te kunnen onderscheiden. Gelukkig lijken onze gesprekspartners ook niet veel ideeën te hebben.

Dit is deel 2 van het feitenfeuilleton UWV: Kroniek van een faalfabriek. Hierin beschrijft database doctor @René Veldwijk van binnenuit zijn ervaringen met het UWV. Lees HIER de introductie, inclusief een lijst met afleveringen en personages.

Juni 2002 – Maart 2003

Het UWV is vanaf zijn ontstaan in 2002 door vele individuen en bedrijven benadeeld, getild en leeggeplukt, maar Cees B. heeft wellicht de grootste schade aangericht. Medio 2002 werd ik aan hem voorgesteld.

In 2001, al voor de oprichting van het UWV, had ik uitgezocht welk van de vijf fusiebedrijven het meest geschikte kernsysteem had om uit te bouwen tot het kernsysteem van het UWV in oprichting. Dat was een gevaarlijke klus. Door ontbrekende sturing vanuit Den Haag vochten de directies van de fusiepartners elkaar de tent uit, daarbij gesteund door hun medewerkers en ICT-leveranciers. Na de fusie viel de van buiten aangetrokken topman uit. Hij werd vervangen door de man die later naam zou maken met ‘gouden toiletpotten’. Uiteindelijk werd besloten om een compleet nieuw systeem te bouwen: de polisadministratie. Dat was het minst bedreigend.

Een zwak geleide organisatie waarin iedereen elkaar naar het leven staat, biedt gouden kansen voor doortastende externen. Externen zijn neutraal en expendable. De schaduwzijde is dat handige inhuurkrachten zelf een aanzienlijke machtspositie kunnen verwerven. Cees B. was zo'n inhuurkracht. Maar hij was zeker niet de enige.

De eerste stap bij het bouwen van een nieuwe systeem is het benoemen van een topmanager. Peter Millecam is een voormalig directeur van PWC en de Algemene Rekenkamer, een zwaargewicht. Buitenstaander Millecam mag de baanbedreigende verbouwing doen, op afstand gadegeslagen door het interne management van de fusiebedrijven. Voor hen valt hier geen eer te behalen: falen is slecht voor je UWV-carrière, slagen nog meer. Voor Millecam is het UWV geen carrière maar een klus. In april 2006, als het grote liegen over de werkende polisadministratie al is begonnen, zal hij de vlucht nemen, om later nog eens hoog op te geven van zijn UWV-successen.

Dit is deel 1 van het feitenfeuilleton UWV: Kroniek van een faalfabriek. Hierin beschrijft database doctor @René Veldwijk van binnenuit zijn ervaringen met het UWV. Lees HIER de introductie, inclusief een lijst met afleveringen en personages.

Het is donderdagochtend 8 maart 2007 als de telefoon gaat. Een 020 nummer. Geen naam. Ik twijfel of ik het overlaat aan de voicemail maar neem toch op. Aan de lijn een manager van het UWV, Hans Tromp. Hij vraagt mij om direct naar het UWV-hoofdkantoor te komen. Aan de telefoon wil hij alleen kwijt dat er sprake is van een noodsituatie.

Jaren eerder heb ik met Tromp te maken gehad bij het ontwerp van een groot systeem voor het kort daarvoor opgerichte UWV: de polisadministratie. Al bij het ontwerp was alles ontspoord. Gefluisterde waarschuwingen werden genegeerd. Wie zelfs maar twijfel uitsprak, kon vertrekken. En ik had veel meer gedaan dan mijn twijfel uitspreken. De belichaming van deze cultuur was geen UWV-medewerker, maar een ingehuurde projectleider: Cees B, zelfverklaard expert in problemen “wegmanagen”. Het polisadministratie-systeem was desondanks gebouwd en ondertussen ruim een jaar in productie. Ik had het niet gevolgd. Allemaal negatieve energie.

Een adviseur die zijn opdrachtgever tevergeefs waarschuwt en naderhand gelijk krijgt wordt nooit teruggehaald. Iedere ervaren adviseur weet dat: in te kritisch zijn zit geen verdienmodel. En te kritisch ben je bij UWV al heel snel. Toch ben ik nu op weg naar het UWV-hoofdkantoor bij Amsterdam Sloterdijk.

Daar komt Tromp direct ter zake. Hij is binnen het UWV verantwoordelijk voor het leveren van inkomensgegevens aan organisaties als de Belastingdienst en het Centraal Bureau voor de Statistiek. Zonder gegevens van het UWV kan de Belastingdienst bijvoorbeeld geen toeslagen berekenen voor zes miljoen burgers. Dat zou op zichzelf al een totale ramp zijn. Tromp zegt dat ik hier nu zit omdat hij zijn bazen een ultimatum heeft gesteld: “erken dat er een ramp op komst is en grijp in, of zoek een nieuwe verantwoordelijk manager”.

Vanaf zometeen straks iedere week op uw favoriete webstek: het feitenfeuilleton van UWV-plaaggeest René Veldwijk!

Landgenoten, het is met gepaste trots en zonder enige bescheidenheid dat wij een nieuwe topicreeks aankondigen op GeenStijl, te weten 'UWV: Kroniek van een faalfabriek'. Als u deze website de afgelopen jaren heeft gelezen, dan weet u dat het op ICT-gebied bij het UWV een grote soepzooi is. Als u deze website de afgelopen jaren nog beter heeft gelezen, dan bent u in de UWV-topics regelmatig de naam van criticaster René Veldwijk tegengekomen. Database doctor René heeft met zijn ICT-bedrijf Ockham van binnenuit meegemaakt hoe het UWV werkt, en gaat daar voor ons een uitgebreid digitaal boekje over opendoen.

Speciaal voor alle Kamerleden die willen weten waarom het toch zo vaak misgaat bij uitvoeringsorganisaties van de overheid, en speciaal voor alle belastingbetalers die willen weten waar ze eigenlijk belasting voor betalen, duikt René in de (recente) ICT-geschiedenis van het UWV. Want van alles wat er vandaag misgaat bij het UWV is direct terug te voeren op de 'schitterende ongelukken' op ICT-gebied in de jaren ‘00. In deze serie gaat René van binnenuit laten zien hoe het UWV werkt en dat wat van buitenaf op domheid en falen lijkt, voor de organisatie en de UWV’ers persoonlijk juist goed uitpakt. En dat alles zonder complottheorieën en met heel veel Darwin.

Na de breek een introductie door René, metinclusief een handig nazoekbaar en iedere week geüpdateerd personenregister.